АвтоАвтоматизацияАрхитектураАстрономияАудитБиологияБухгалтерияВоенное делоГенетикаГеографияГеологияГосударствоДомДругоеЖурналистика и СМИИзобретательствоИностранные языкиИнформатикаИскусствоИсторияКомпьютерыКулинарияКультураЛексикологияЛитератураЛогикаМаркетингМатематикаМашиностроениеМедицинаМенеджментМеталлы и СваркаМеханикаМузыкаНаселениеОбразованиеОхрана безопасности жизниОхрана ТрудаПедагогикаПолитикаПравоПриборостроениеПрограммированиеПроизводствоПромышленностьПсихологияРадиоРегилияСвязьСоциологияСпортСтандартизацияСтроительствоТехнологииТорговляТуризмФизикаФизиологияФилософияФинансыХимияХозяйствоЦеннообразованиеЧерчениеЭкологияЭконометрикаЭкономикаЭлектроникаЮриспунденкция

ЧАКМА ТАШЫ

Читайте также:
  1. ТУРАЙ БАТЫР

 

Бер заманда бер солдат хезмәт итеп кайтып килә икән. Юл буенда бер биек агач төбендә утырган карчыкны очраткан. Ул карчык убырлы, пәриле карчык икән. Карчык әйткән солдатка:

– И улым, шушы агач башына мен (агачның эче куыш икән), шуның төбендә бер чакма ташы булыр, шул ташны алып бирсәнә, анда алтын–көмеш бихисап булыр, дигән. Анда төшкәч күрерсең өч ишек булыр, берсенә керсәң, бер бүлмә булыр. Ул бүлмәдә бер зур сандык бакыр акча булыр. Шуның өстендә бер эт булыр, күзе чынаяк чокыры кебек зур булыр. Менә сиңа минем яулыгым, син ул эткә шушы яулык белән сугарсың. Ул эт сандык өстеннән төшәр, сиңа тимәс. Акчаны кирәгенчә алырсың. Аннан икенче бүлмәдә дәхи бер зур сандык булыр, эче тулы көмеш тәңкә булыр. Аның өстендә дәхи баягы кебек эт ятыр. Янә аңа яулык белән сугырсың, янә эт төшеп китер, акчасын үзеңә кирәгенчә алырсың. Өченче бүлмәдә дәхи бер зур сандык, эче тулы булыр алтын тәңкә. Янә өстендә эт ятыр. Янә аңа яулык белән сугырсың, ул төшер, син теләнгәнчә алтынын алырсың, дигән, миңа шундагы чакма ташын алып бирерсең, мин сине моннан җеп белән төшерермен, – дигән.

Солдат, карчыктан бу сүзләрне ишеткәч, бик күрәсе килгән. Убырлы карчык яулыгын биргән һәм җеп белән төшереп җибәргән. Солдат төшкән. Убырлы карчык әйткәнчә, бер бүлмәгә кергән. Күрә, сандык өстендә зур эт ята. Солдат яулык белән суккан, эт сандык өстеннән төшкән. Солдат сандыкны ачкан, бакыр акчаны туйганчы алган. Икенче бүлмәгә кергән. Дәхи сандык өстендә күргән: ята зур эт. Аңа дәхи яулык белән суккан. Ул эт тә төшкән, сандыкны ачкан. Күрә: эче тулы көмеш тәңкә. Бакыр акчасын бушата, урынына көмеш тәңкә тутыра туйганчы. Солдат өченче бүлмәгә кергән. Анда дәхи күргән сандык өстендә зур этне. Аңа янә яулык белән суккан. Эт төшкән, сандыкны ачкан. Күрә: эче тулы алтын тәңкә. Көмеш тәңкәне бушата, урынына алтын тутыра да карчыкка кычкыра: “Тарт бауны”, – дип. Карчык сораган:

– Чакма ташын алдыңмы? – дип.

Солдат оныткан икән, кире кереп, чакманы алып чыккан. Карчык аркан белән тартып чыгарган. Бу солдат агач башынна төшкәч, карчыктан мылтыкларын, коралларын алган. Алгач та убырлы карчыкны атып үтергән. Үзе киткән юл белән.

Барып кергән бер калага. Ул кала бу солдатка бик ошап киткән дә шунда яши башлаган. Солдат бик бай булып киткән дә зур кешеләр белән йөри башлаган. Акчаны солдат мул тотып, озакка бармаган, акча бетеп киткән. Акча беткәч, йөрешә торган дус-ишләре ташлаган. Хәтта шырпы алырга да акчасы калмаган. Бер вакыт солдатка ут кабызырга шырпы кирәк булган. Шырпы таба алмагач, аптырап чакма ташын суккан икән, яндырып булмас икән дип, суккач та этләрнең берсе килеп җиткән: “Ни боерасыз?” – дип.

Солдат әйткән:

– Акча кирәк, – дигән.

Эт: “Хәзер!” – дип, бик күп бакыр акча китереп биргән. Солдат сизгән чакмада хикмәт барын. Янә суккан ташны, икенче эт килеп җиткән: “Ни кушасыз?” – дип. Солдат: “Акча кирәк!” – дигән. Эт: “Хәзер!” – дип, бик күп көмеш тәңкә китереп биргән. Янә солдат баеп киткән. Әлеге дуслары янә килә башлаган. Көннәрдән бер көн солдат бер дусты белән йөрергә чыккан. Шул вакыт бик зур бер пулат күреп, солдат дустыннан сораган.

– Бу нинди пулат? – дип.

Иптәше әйткән:

– Бу йортта бер патша кызы тора, багучылар бу кызның атасына: “Синең кызыңны бер солдат алыр”, – дип әйткәннәр, шуңа күрә патша йортын бик биек, тәрәзәсез итеп салган да кызын шунда бикләгән, каравылчылар куйган, бер кеше дә кермәсен дип, – дигән.

Кызы янына патша үзенең хатыны белән өч көндә бер мәртәбә генә керәләр икән, ди.

Солдат, бу үзләрне иптәшеннән ишеткәч, кызны бик күрәсе килгән. Кайтып яткан үзенең фатирына. Төн уртасы җиткәч, чакма ташын алып суккан. Хәзер эт килеп җиткән: “Ни боерасыз, хуҗабыз?” – дип. Солдат әйткән:

– Фәлән йортта патша кыз булыр, шул кызны монда китер, – дигән.

Эт: “Хәзер!” – дип киткән дә әлеге йортка барып кергән. Патша кызы йоклап ята икән, эт шул көе җилкәсенә салган да йортка китергән. Солдат кызны күргәч үк гашыйк булган. Кыз уянмаган. Солдат әйткән эткә:

– Урынына илтеп куй, – дигән

Эт хәзер илтеп куйган. Иртә белән торгач, патша кызы сөйләгән әтисенә:

– Шулай, шулай, әллә өнемдә, әллә төшемдә, эт мине җилкәсенә салып бер йортка алып барды. Анда бер адәм тора икән. Шунда илтеп куйды да янә китереп урыныма яткырды, – дигән.

Патша каравылчыдан сораган:

– Дөресме, бу йортка бер эт кереп, кызымны алып чыгып, янә урынына китереп куйдымы? – дип.

– Дөрес, без бик курыктык. Этнең күзе чынаяк чокыры кебек зур, уттай янып тора. Өстенә нәрсәдер салып китте дә янә шул нәрсәне китереп куйды, без нәрсә икәнен белмәдек, – дигән каравылчы.

Кызыннан бу сүзләрне ишеткәч, патша әйткән сакчы хатынга:

– Син янында ят, кем йортына алып барыр, кем эте икән? Аннан соң ул кешене ни эшләргә икәнен белермен, – дигән.

Солдатның икенче көнне дәхи күрәсе килгән. Кич җиткәч, сәгать уникедә чакма ташын суккан. Хәзер эт килеп җиткән: “Ни боерасыз?” – дип. Солдат әйткән:

– Кичә китергән кызны алып кил, – дигән.

Эт: “ Хәзер!”, – дип, барып күтәреп алып килгән. Хатын, сизеп, эт артыннан килгән. Эт бер капкага кергән. Хатын шул капкага акбур белән тамга салган да кайтып киткән. Эт кызны янә китереп куйган. Эт кайтып кергәндә күрә капкада акбур белән сызган сызыкны. Эт сизгән дә иллеләп капкага шулай сызып чыккан. Иртә белән патша килеп хатыннан сораган:

– Белдеңме? – дип.

– Белдем, эт кергән капкага акбур белән тамга салдым, – дигән хатын.

Патша әлеге хатын белән киткән тамга салган капканы карарга. Барсалар, һәммә капка шуның кебек тамга белән тамгаланган. Кайсына керергә белмәгәннәр. Кире кайтканнар. Хатын әйткән:

– Бүген кызның итәгенә төрле җирдә түгелердәй итеп солы салып калдырырга кирәк, аз-аз коелырдай итеп, – дигән.

Һәм шулай эшләгән дә.

Өченче төн уртасында солдат торып чакма ташын суккан, өченче эт килеп җиткән: “Ни боерасыз?” – дип. Солдат әйткән:

– Әлегедәй кызны алып кил, – дип.

Эт: “Хәзер!” – дип, алып килгән. Солы аз-маз түгелә барган. Эт янә илтеп куйган. Эт солының түгелгәнен сизмәгән. Иртә белән торалар. Патша килә хатын белән солы коела–коела килгән юл буйлап. Барып, бер капкага кергәннәр. Солдатны тапканнар. Солдатны төрмәгә япканнар Һәм иртәгә каланың уртасына асарбыз дип, халыкка игъланнамә таратканнар. Солдат чакманы үзе белән төрмәгә алып кергән икән. Иртә булган. Халык җыелган. Патша килгән солдат янына. Патша килеп җиткәч тә солдат чакма суккан. Этләр килеп җиткәннәр. Солдат патшаны, әлеге хатынны этләргә талап үтерергә кушкан. Хәзер этләр талап үтергәннәр. Халык бик курыккан: “Бу солдат тикмә кеше түгелдер, дип, бер хөрмәт иясе булса кирәк”, – дип уйлаган һәм бу солдаттан үтенә башлаган: “Безгә син патша бул”, – дип. Солдат халыкның сүзен кабул итеп, кызны никах укытып алып, бик яхшы гомер кичергән.

 

Эт белән песи

Бер өйдә эт белән песи яшәгән ди. Алар бик дус–тату булганар. Көннәр буе арып–талып, кич белән өйләренә кайтып егылалар ди. Боларның ашарлык та хәлләре калмый икән.

Шулай бер кичне кайтып кергәч, хуҗалары боларга ашарга биргән. Эткә – зур гына сөяк, мәчегә – кечкенә савыт белән сөт куйган. Шулвакыт эт белән песи арасында бәхәс чыккан: кайсыбызның ризыгы тәмлерәк. Бәхәсләшә торгач, ризыкларын алыштырып ашарга булганнар. Эт тиз генә песинең сөтен эчеп бетергә, ә песи үзе хәтле сөякне әле бер, әле икенче ягыннан кимереп карый, тик теше үтми икән. Әз генә сөт эчеп, этнең тамагы туймаган, һәм песидән сөякне тартып алган. Шуннан соң эт белән песи арасында тавыш чыккан. “Ни өчен сугышасыз?” – дип сораган хуҗа. Песи үзенең ач калганын аңлатып биргән, ә этнең аннан көлә–көлә сөяк кимерүе хуҗага бердә ошамаган. “Нигә син миннән көләсең?” – дип, аны ачуланган. Ә песи, мине дә ачуланмасын әле дип уйлап, хуҗасы янында мыраулый–мыраулый сырпаланып, аяк арасында йөри икән. Шулвакыт идән астыннан бер тычкан килеп чыккан. Песи тычканны эләктереп алган да хуҗасының каршына барып утырган. Ә этне: “Синнән өйдә бер файда юк!” – дип, куып чыгарган. Эткә кечкенә оя ясап биргән. Песине өйдә тычкан тотарга калдырган. Ә көндезләрен урамга чыгып, эттән көлеп йөри башлаган. Шул көннән башлап, эт белән песи дошманга әйләнгән. Шушы хәлләрдән соң халыкта “эт белән песи кебек яшиләр”дигән мәкаль чыккан.

 


1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |

Поиск по сайту:



Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Студалл.Орг (0.005 сек.)