Wilnia Drukarnia M. KUHTY 1918

Kali i ŭ pačatku słoŭ i składoŭ prypa­daje paśla hałosnych, choć-by ŭ papiarednim słowie, i čuwać karotka, to zamiest i naležyć pisać j. Naprykład: Jon i dzie, jana jdzie; i hrać, za j hrać; i dzi—pa j dzi.

Na kancy słoŭ i składoŭ paśla suhałos­nych j nikoli nia pišecca.

§ 18. Ŭ pišecca tady, kali pierad im, choć by i ŭ papiarednim słowie, staić hałosny zyk. Napr.: byŭ, daŭ, woŭk; była ŭ chaci; jana ŭžo napiekła blinoŭ.

Paśla suhałosnych, paŭhałosnych i na pa­čatku hutarki ci skazu (paśla astanawočnych znakaŭ) ŭ nia pišecca. Napr. byŭ u chaci; jon užo pajšoŭ; daj ukusić jabłyka.

Dyktoŭka.

Poŭna krasačak u lesie. Zirk u wadu: a ŭ wadzie cień jaho. Suk złamaŭsia, i parabak zwaliŭsia na ziamlu. Zajac skočyŭ, što duchu, i ŭciok žywy. Jon nie padumaŭ, što robiŭ. Ty ŭžo stary. Čuŭ zwon, ale nia wiedaŭ, dzie jon. Chłopcy pajšli ŭ les. Piŭ, piŭ, dy nie dapiŭ. Ja jšoŭ pa darozi i pačuli kryk. Pahladzieŭ i ŭbačyŭ, što pa poli biahuć dwa waŭki. Płakaŭ, pła­kaŭ— usio Boh adnakaŭ; jak staŭ piejać, staŭ Boh načej dawać. Śmierć uzławaŭšysia Ŭlezła ŭ chatu praz komin. Zławiŭ leŭ zajca i chacieŭ jaho źjeści. Ja tut užo daŭno ždu ciabie.

W pišecca tolki pierad hałosnymi. Kali pry žmieni słowa paśla w nima hałosnaha, dyk zamiest w pišecca ŭ: ława — łaŭka, słowa—słoŭ.

Źmianić hetyje słowy tak, kab zamiest w było ŭ:

trawa, ława, hrywa, drowy, haława, sawa, drewa, niwa, dziwa, aliwa.

IV. Miakkije i siarednije suhałosnyje. Pierachod d i t u dz i c.

§ 19. Miakkije ć, dź, ń, ś, ź, nikoli nia pišucca pierad hałosnymi. Zamiest ich u takich prypadkach pišem ci, dzi, ni, si, zi.

Dyktoŭka.

Moj baćka hare pad lesam. Usio cieła ŭ ranach. Cikawaja cialica. Maci lubić syna Kamu harawać, tamu nie ŭmirać. Ciesna siadzieć na hetaj łaŭcy. Ptuška laciću ciomny les. Kali duša ŭ ciele, dyk žyćcio ŭ Boha. Ciotka miesić ciesta. Ja wašeć i ty wašeń, chto-ž nam chleba napašeć? Stal kawać ciažka. Jak baćki twaje majucca? Drewy i kraski ćwituć, a trawy krasujuć. Choć woch, da ŭ dwoch. Ni ŭ piać, ni ŭ dziesiać. Za adnaho wučonaha dziesiač nie wučonych dajuć i to nie biaruć.

Dyktoŭka.

Čeławieče, nia jedź hetaj darohaj, bo nie daje­dzieš, dzie treba. Dziciaci treba dać małaka. Hdziež tabie na miadźwiedzia: ledź nohi ciahnieš! Ludzi siedziać na ławach. Kali wiadziecca, dyk i na ščepku pradziecca. Siadźcie za stoł i ješcie wieraščaku. Jany dziela dziaciej pierajechali ŭ miesta. Nie radzisia kras­naj, a ščasnaj. Wydźmuchaj ahniu ŭ jamcy. U sadzie rastuć sadowyje drewy, a ŭ lesie dzikije. Dziaciuk zapłaciŭ za boty dziewiaćdziesiat rubloŭ. Jedźma damoŭ, łudziački. Ciomnyje ludzi bajacca wiedźmy, choć jaje nidzie niema.

Dyktoŭka.

Busińki, busińki — abodwy halusińki. Awadzień ukusiŭ kania. Łapacień taki bob. U tydni siem dzion. Haspadar kupiŭ sažań droŭ. U wiečary cień wialikšy, jak u dzień. Hlańcie, što hena pakazałosia. U žniŭni žnuć žyta. Wierasień—asieńni miesiac. Što staje chadni, kali ničoha nia wychadziš. Ni sieła, ni pała, daj babie sała. U haračyniu dobra siadzieć u ciani. Kamień na kamiani lažyć! Pa Haspažy spuści tydzień i adzin dzień, tady žyta siej što dzień. Klikni Hańku s sadu. Narwi mnie sinich krasačak.

Dyktoŭka.

U wosień ścieluć lon. Świet Božy šyroki. Mnie sonce aślapiło wočy. Siena kosiać u letku. Laśnik ście­raže les. U śniežni bywaje šmat śniehu. Chto jedzie na snaści, a chto na ščaści. U tryścieni mnuć lon. Ście­bani jaho puhaj. Moładaść — usio durnaść. Siereda by­waje siarod tydnia. U miesiacy trydcać abo trydcać adzin dzień. Štoś zabaleło ŭ hrudzioch. My z našym susiedam pasiabrawali. Kaśba pačałasia, skasi i ty swaju sienažać. Starec prosić chleba, ale prośba nie zaŭsiody pamahaje. Užo wośmaja hadzina.

Dyktoŭka.

Zorki zichaciać u niebie. Niechaj jon uźlezie na drewa. Pajdziema na ŭłaziny da Sawiničaŭ. Biełaruś maja, ziemla rodnaja! Trawa pazielanieła. U łaźni jość pałok. U Adama siahońnia łaźbiny. Jakajaś reź u žywacie. U zimku małociać zbožže. Usiesłaŭ i Bračysłaŭ biełaruskije kniazi. Zirni, ci tak ja napisaŭ? Pry daro­zie pasadžena bulba. Na bierazi raki stajaŭ busieł. U Ry­zie pa fabrykach jość šmat biełarusaŭ. Stoł staić na padłozie.

§ 20. Zyki z, s, c, dz, addzielenyje suhałos­nymi ad i, ie, la, io, iu, a taksama pierad ć, l i paŭhałosnym j zaŭsiody źmiakčajucca. Značycca, bywaje ź, ś, ć, dź. Tolki pierad h, k, ch suhałosnyje z, s, c, dz nie źmiakčajucca. Naprykład: źbić, aświer, dźwiery, ślaza, hość, źjechać, ale zhiń, schinacca, skiemić.

Pierepišecie nižej napisanyje skazy i za­miest kryžyka pastaŭcie z, s, c, dz abo ź, ś, ć, dź.

...kiń heta. ry...zio. Kupiec zarabiŭ... wieście rubloŭ. Maci... chinułasia nad dzicianiom.... wiršnia štoś papsawałasia. U pročki... birajsia, a žyta siej. Pustoj ptuš­ki, dyk pustyje j pie...ni. Wučeń pračytaŭ...wie knihi. Ni...ciaty, ni pawiešeny. U zimku...wiery chawajucca ŭ nory. Pa...piech Iudziom na...miech. Jaho hołas zwinić, jak zwanoček....lina bywaje zara...liwaja. Ra...nik zarezaŭ barana. Nia rypajcie...wiaryma. Cyhan jak haleje, dyk...mialeje.... lapy išoŭ woščupkam. My by­li ŭ ha...cioch. Ci jo...ć u was...wiran? Škło jakojeś...miannaje. Jabłyny...wituć biełym...wietam.

§ 21. Kali pry źmieni słowa paśla d i t prypadaje i, ie, ia, io, iu to d pierachodzić u dz, a t —ŭ ć. Napr. lod—na lodzie; chata —ŭ chaci.

Napisać źmianiŭšy słowy tak, kab zamiest d było dz, zamiest t — c:

d-t. Pierepišecie nižej napisanyje skazy i zamiest kryžyka pastaŭcie d abo t:

Idu pa kła...cy. Mio... sało...ki. Sabaka źniuchaŭ śle... zajca. Adhadaj hetuju zaha...ku. U maim sa...ku śpie­juć jabłyki. Adkła... nia jdzie ŭ ła.... Na race taŭsty lo.... Cha...ka stareńkaja pachiliłasia. Ty bra... moj, ješ chleb swoj. Rybku možna ławić i wu...kaj i sie...kaj. Kožny naro... pawinien šanawać swaju mowu. Heta kwie...ka nie dla twajho nosu. Hra... pabiŭ pšanicu. Hoła... i chota... mučać ludziej. I ja byŭ kaliś moła... U kawala ciažki moła.... Kali maješ haru... žy­ta—budujsia. Dobra du...ka łazowaja, a Iapiej duda wialikaja. U le...ku lublu ciabie, dzie...ku, a zimoj źjem chleb s świńnioj.

h-ch. Pierepišecie hetyje skazy i za­miest kryžyka pastaŭcie h abo ch:

Sioleta haro... stručny. Adzin naro... prytupiŭsia. U miadźwiedzia jość biarło.... Kali wy addaścio doŭ...? Dla cielaci adharodženy katu.... Zrańnia idzie śnie.... Bo... usio bačyć. Dobra zrabiŭ Bo..., što nie daŭ świńni ro... jana-b uwieś świet pabala-b. Pastu... ściaro... awiečki. Woŭk-kaniu... zarezaŭ kania. U Mikitawych dźwiery napita adčynieny; du... spuščajuć, čad. Tak lo...ka stało na sercy, byccam kamień z hrudziej zwaliŭsia. Adzin jechaŭ z wozam, a druhi ŭle...ce. Łamać drewy hre.... Načležniki pajechali na načle.... Praz dzirawy mie... zbožže sypiecca. Jakaja dra...kaja daroha! Nie­ma nam nijakaje palo...ki.

dz-c. Pierepišecie hetyje skazy i zamiest kryžyka pastaŭcie dz abo c:

U Słu...ku ŭsio pa lu...ku. Jość praca hrama...kaja prywatnaja. My siahońnia waryli klo...ki. Kaliś po la...kije kniazi wajewali s kijeŭskimi. Ksion... pajechaŭ da chworaha. Anhli...kaja mowa wielmi ciažkaja. Nawahra...ki i Ašmianski pawiety sumiežnyje miž saboj. Kupie... kupiŭ lon. Krawie... pašyŭ świtku.

dś-c. Pierepišecie hetyje skazy i zamiest kryžyka pastaŭcie dź abo ć:

Le... padniaŭ hety kamień. U wosień kapajuć re...ku. Ach, jaki ž ty Ianu...ka! Naš zabu...ka časta zabywajecca. Chwalko nachwalicca, a bu...ka nabudziecca, Niechaj-by rabiŭ barždžej, a to porycca, porycca: čysty ŭžo paro...ka. Pryhle...sia da jaho: jaki jon wialiki wyras. Sia... bližej. Je... chutčej, dy zaje...sia pa darozie ŭ miastečka. Lebia... pławaje. Ba...ki hadujuć dziaciej. Padymi henuju žer.... Poŭnaja kle... aŭsu. Sałoma pa­čała tle... Zaciahni kalosy pad pawie.... Dumki za ha­rami, a śmier... za plačyma. Mie... dastajuć z ziamli. Roŭna... — heta roŭnaja ziemlia. Dzioha... honiać z drewa. Haspadar pastawiŭ wialikuju ka... kapusty. Nie wa...ciesia, ludzi, bo ŭsim błaha budzie.

z-s. Pierepišecie hetyje skazy i zamiest kryžyka pastaŭcie z abo s:

Na strasie moch wyras, na mochu biaro...ka, mi­lej swaja chatka, jak čužaja wio...ka. Biehała li...ka kala lesu bli...ka. U knižcy šmat abra...koŭ. Ma...kaj mažuć skwaradu, piakučy bliny. Pakacilisia ślo...ki z wačej siracinych. Babula ŭmieje raskazywać cikaŭnyje ka...ki Husty le... zawiecca huščarom. Kaladami bywaje wialiki maro.... Ka...cy nieśli šeść ko.... U haro­dzie chodzić piać ko.... Wo... siena ŭciskajecca rublom. Be... pachnie. Uwieś le... roŭny, adzin suk doŭhi. Tru... abo piesak pužliwaja žywiolinka. Dziaciučok tro... jabłyńku. Wiera... ćwicie ŭ wosień. Šawiec pad­biŭ padno...ki. Žytni koła... daŭžejšy, čymsia jačmien­ny. Poła... prymierz da śniehu. Jaho zyčny hoła.... Ukiń tre...ku ŭ ahoń.

ź—ś. Pierepišecie hetyje skazy i za­miest kryžyka pastaŭcie ź abo ś.

Źle... z drewa. Hu... ciapier doraha kaštuje. Užo pačałasia ka...ba. Napišy mnie pro...bu. Takaja niaho­da, što choć ty s chaty nie wyła.... Dziadula siadzić na pry...bie. Chado...ka pajšła ŭ škołu. Juha...ka i Lawo...ka pajšli ŭ jahady. Ka...bit kosić siena. U dra­binie złamałasia wo....

ž—š. Pierepišecie hetyje skazy i zamiest kryžyka pastaŭcie ž abo š.

Kab nia je...ka, nie adzie...ka, dyk była-by hrošaj dzie...ka.

Praz Biełaruś stu...kaj lijecca reka Nio­man. Rabotnik cia...ka pracawaŭ. Ptu...ka začapiłasia no...kaj za wołas siła. Składany no... načej zawiecca składančykam. La darohi staić kry.... U kramie prada wali ry.... Wyharni kačare...kaj wuhal s piečy. Świńni biaz wobmie...ki nia buduć jeści. U zimku časta ženiać Ciare...ku, heta značycca, robiać takije hulni. Kotka zławiła my...ku. Ci cot, ci li...ka? Na palicach lažać kni...ki. Poŭny ko... bulby. Kali ŭziaŭsia za hu..., nie kažy, što nia du.... Z jełki zwaliłasia šy...ka. Hušču źjeŭ, a žy...ku pakinuŭ. Na mura...ku smačnaja trawa. Na ŭźmie...ku pastu...ka paświla karowy.

VI. Pierachod častki z ŭ s.

§ 23. Častka z, niezaležna ad taho, ci pišecca asobna ad słowa, ci z im źliwajecca,

pierad k, p, t, ch, c, č, s, š, f pie­rachodzić u

s; pierad usimi inšymi suhałosnymi (b, d, dz, dź,

dž, g, h, l, ł, m, n, r, w, z, ź, ž) a taksama pierad hałosnymi i paŭhałosnymi astajecca niaźmiennaj.

Dyktoŭka.

Jon pryjšoŭ s pola — z raboty, a ja s palawań- nia — z lesu. Miesiac paziraje z-za chmar. Ja pajdu z joj, a nie s taboj i nia z im. Nie wychadzi z domu. Z nowym hodam, z nowym ščaściem winšuju ja was. Parabki išli s požni. Z miesta pryjechali kupcy. Pracawityje pčołki pracujuć z rańnia da wiečara. Pastuch zhledziŭ, jak woŭk prycikaŭsia da awiec. Skul wy pryjšli? Z wosieni pajšli daždžy i jšli ažno da pieršych marazoŭ.

§ 24. Raz i uz, źliwajučysia s čarod­nym słowam, pierad k, p, t, ch, c, č, s, š, f pierachodziać u ras i us: raskinuć, ras­taptać, raschinucca, raścierci, rasčynić, ras­sypać, uschapicca, uskinuć i inš.

Pierad usimi inšymi suhałosnymi, ha­łosnymi i paŭhałosnymi astajecca raz i uz: raźbić, razdać, raźjechacca, uźmiežak, uzarać.

Dyktoŭka.

Raźmiani mnie hrošy. Raskapaj wialikšuju jamu. Ja raśpisaŭsia za ciabie. Raźwiažy hety wuzioł. Padziarecie

ryźzio na stužki i satčecie ryzoŭku. Rasčyni wakno. Raźniasi hetyje listy. Nastula raźliła wadu. Jon razmazaŭ plamu jašče bolej. Raściahni hetyje šnury. Jon paziraje ŭ wakno. Baćka raździaliŭ swaje hrošy pamiž synami i dačkami. Zorki rassypalisia ŭ niebie. Uźleź na drewa, razhledźsia nawakoł. Uskinuŭ chatylok

na plečy, raźwitaŭsia z baćkami i pajšoŭ da mie­sta ŭ nawuku. Baćka ŭschapiŭsia, abuŭ boty i, rasčy­niŭšy dźwiery, wyjšaŭ na panadworak. Raźwiejsia, tu­man; raspływieciesia, chmary! Poruč raskidany rodnyje wioski, — žalem ściskajucca hrudzi. Na ŭźbiarežžy było šmat piasku.

VII. Pierachod o i e ŭ a.

§ 25. O pišecca tolki tady, kali na im jość akcent; kali-ž pry žmieni słowa akcent pierachodzić na inšy skład, to pišecca a. Naprykład: nož—nažom, koł—kałom.

Kali na e byŭ akcent, dy pry žmieni słowa zyjšoŭ z jaho, dyk zamiest e pišem a tolki tady, kali akcent pierajšoŭ na ča­rodny skład. Kali-ž staić dalej, dyk e nie žmieniajecca. Naprykład: śnieh—śniažynka, wiečar—wiaćorny—wiečarynka.

§ 26. Nie i biez. Kali ŭ čarodnym słowie (asobnym ci źlitym z nie abo biez) pieršy ad pačatku skład maje akcent, to nie i biez pierachodziać u nia i biaz: nie było — nia budzie; biaz soli, biaz chleba. Kali-ž pa­čatkowy akcentawany skład maje ŭ sabie a, dyk nie i biez nie źmieniajecca: „nie ja piaju: narod Božy daŭ mnie ŭ pieśni ład pryhožy"; chleb biez masła, kaša biez sała, a bulba biaz soli.

Dyktoŭka.

Sčyhlik niewialički hramadu źbiraje. Maładomu — moładaść, a staromu — staraść. Ad słowa «hod» wywodzicca «ŭhodki». Słowami my wykazywajem našyje dumki. Pawadyr — heta čeławiek, katory wodzić druhich. Pa race płyŭ lod, katory z małych rečak naniesła wada; šybka płyli ladowyje kryhi, raźbiwajučysia ab bie­rahi. Na ŭźbiarežžy stajaŭ maleńki damok. Zialony les i pazielanieŭšyja ŭžo pali wyhledali wielmi piekna. Nie kažy «hop», pakul nie pieraskočyš. Niejki nieznajomy čeławiek uwajšoŭ u chatu. La chaty byŭ niewialiki ha­rodčyk. Hety šnurok nia wydzieržaŭ cižaru, bo jon niamocny. Mowa niemcaŭ zawiecca niamieckaj, a bie­łarusaŭ — biełaruskaj. Wartaŭnik ćhodzić u načy na- wakoł domu. Biednaja twaja hałowańka! Drenna jamu chadzić u maroźliwuju noč. Pa majoj haławie astaniecca ŭsio tabie: i taŭkač, i mialon, i staroža, i pryhon.

VIII. Kali słowa nie treba pisać asobna, a kali razam; złučenyje słowy; častki žc, ž, by, b.

§ 27. Kali kažem, što čahoś nia treba robić, što čahoś nia robicca, abo što štoś nia dziejecca, tady nie pišecca asobna. Np.: nie mani, nie biary, nie spaŭ, nie świtało. Kali-ž kažem, jaki chto jość, abo jak što śzrobleno, tady nie pišecca razam s čarodnym słowam. Napr.: niewialikaja jełka, niadobry čeławiek, niepryjaciel.

§ 28. Złučenyje słowy.

Časam dwa abo niekalki słoŭ złučajuc­ca i tworać adno nowaje słowa, katoraje zawiecca złučenym. Słowy, katoryje złuča­jucca ŭ adno złučenaje, źwiazywajucca s saboj hałosnaj a. Napr.: makacior, čuža- polny, druhadzień.

Časami słowy złučajucca i biez złuča­jučaje hałosnaje, nap.: dziańhub, niedastoj-let.

§ 29. Častki že, ž i by, b s papiaredni słowam

zlučajucca złučkom. Naprykład: A moj-že ty labiedźka! A maje-ž wy ludziački,

dy kudy-ž wy jdziecio? Pryjšou-by ty, bracie, zrańnia, dy papracawaŭ-by trochi. Zamiest siadzieć, padaiła~b ty, dačuška, karowy.

VIII. Astanowačnyje znaki.

§ 30. Kab čytać dobra, čytar pawinien wiedać, što značać astanowačnyje znaki:

· “,” Zakawyka pišecca miž skazami tam, dzie hukajučy trochu ździeržywajemsia. Kali vyličajem niekalki rečaŭ, imion abo nazovaŭ, tady adłučajem wyličenyje słowy zakawykaj, aprača apošniaha słowa, pierad katorym staić i. Napr.: My jeli kapustu, wieraščaku i krupnik. Sioleta dobry ŭra­džaj, ale pšanica, sačeŭka i haroch błaha uradzili.

· “;” Kropka z zakawykaj pišecca pamiž skazami, katoryje wykazywajuć dumki nia wielmi ciesna złučenyje miž saboj. Paśla kropki z zakawykaj treba ździeržać hołas bolej, čymsia pry zakawycy, i mieniej, čym­sia pry kropcy.

· “.” Kropka staić na kancy skazu; pry joj treba nia tolki prypynić, ale i panizie hołas.

· “?” Pytalnik staŭlajecca paśla pytań­nia; prad im treba pawysić hołas.

· “!” Kličnik staŭlajecca paśla wykli­kańnia.

· “:” Dwukroppie značyć blizka toje sa­maje, što litery h. zn, (heta značycca), dyk słowy paśla dwukroppia bywajuć abjaśnień- niem ci dalejšym wywadam taho, ab čym kazano raniej.

· “„ “” Čužasłoŭ pakazywaje, što słowy, pamieščenyje ŭ im, abo čužyje, abo nadzvyčajnyje, abo ŭžwanyje ŭ jakim-niebudź asabliwym, značeńni. Kali ŭ apawiedańni prywodziacca ŭłasnyje słowy kaho, to staŭ­lajucca ŭ čužasłoŭ s papieredžajučym dwukroppiem.

· “-“ Złučok złučaje dva ci bolš słoŭ tak, što z ich robicca adna cełaść; napry­kład: pierš-na-pierš. Kali złučok staić na kancy radka, to jon pakazywaje, što słowa jašče nia skončyłosia, a rešta jaho jość na čarodnym radku.

· “—“ Praciažka ŭžyvajecca tam, dzie piśmieńnik prad rešajučym słovam, ci prad raźwiazkaj choče krychu praciahnuć cika­waść čytaroŭ.

· “(...)” Skobki abyjmajuć jakuju-nie­budź bočnuju ŭvahu, katoruju jany wyj- majuć sa źwiazi skazu, tak što słowy pie­rad skobkami astajucca ciesna źwiazanymi s słowami paśla ich, byccam słoŭ, pamieščenych u skobkach, zusim nie było.

· “...” Niedaskaz staŭlajecca, kali piś­mieńnik nia choče wykazać usiaje swaje dumki, ale choče prymusić čytara, kab jon sam dahadaŭsia jaje.

Dyktoŭki.

№ 1, §§ 16—18.

Nichto nia wiedaje, jak chto abiedaje. Naš tata zaniaŭzdoleŭ. Zamiest mianie jaho ŭziali ŭ sałdaty. I z nieba sarwaŭsia i ziamli nie dastaŭ. Koń zaniepaŭ na zadnije nohi. Heta pieknaja kraska, ale pachu nijaka­ha nie maje. Lapiej haławie pakłanicca, čymsia naham. Koni ŭžo daŭno zapreženy. Nowaje sita na kałku wisić, a staroje pad łaŭkaj nawalajecca. Zapiaješ ty ŭ mianie druhim hołasam. Nie zaprohšy, nie kažy «nu». Zarupiło tabie jechać u takuju pahodu. Huli-huli, dyj u łapci abuli. Čym chočeš, tut zarablaj i karmisia. Hušču pajeŭ, a jušku na kahał. Zaraŭnuj jamu. Žyta dobra zarunieło. Na dware zarać pačało. Niwadniusieńkaje zaranački nie widać na niebie. Zaswarysia na jaho, nie- chaj nie dureje. Ad kašlu dzicia zasipieło. Haspadynia zaskwaryła bulbu słaninaj. Choć u łaplenym, aby nie ŭ chaplenym. U bahataha haspadara poŭnyje arudy roz­naha zbožža. Siańnia ŭ nas kapusta z zataŭkaj. Nie zataŭkaj krupieni, miasa pakładziecca. Praz siłu i koń nie paciahnie. Cełaje zaŭłońnie nabrała cybuli. Jak zirnuŭ, dyk zaraz i paznaŭ. Inšy čeławiek staŭ, jak niestaŭ pić. U swaim kraju, jak u raju. Što duša maje, tym i prymaje. Nie adbiwajsia ad swajho kraju.

№ 2, §§ 19-20.

Leta źbiraje, a zima prajadaje. Daj že, Bože, na. žyćcio, na byćcio, na dobraje zdaroŭje, na doŭhi wiek. Rańniaja ptuška zubki ciarebić, a poźniaja wočki tre. Unadziłasia świnka ŭ niŭku: ci niŭku sažni, ci świnku zabi. Śmiechi dla ŭciechi, a praŭda dziela Boha. Žywie haspadar zapaśliwa, nikomu nie kłaniajecca. Ci ty za­prasiŭ haściej na łaźbiny? Idziecie, dzieci, z zastolla, puściecie haściej. Pad wiečar zaściudzianieło na dware. Začapiŭšy źwiahu, nia skora adčepišsia. Nie źwiazy- wajsia sa mnoj, ja ciabie nie čapaju. Zhaniena maja rabota. Sabaka niešta źwiahlicca: znać, čužy čelawiek idzie. Kamu zdałosia, a na mnie zbyłosia. Nia bojsia źwiahliwaha, a kušliwaha. Achwota jość, ale zdatnaści niema. Ziamielka nas kormić, a sama jeści nia prosić. Małanka źziaje, źziaje, dyj bliśnie. Jon nia złomak, nia duža jaho złamaješ. Złośnica naša i jeści nie pajšła. Na kraj świetu pajdu ad was. Jaki sakawik, taki i krasawik. Złaŭlu ja ciabie, labiedźku. Pašukaj u świ­ronku kluča. Twaja stužka ciamniejšaja koleram ad maje.

№ 3, § 21.

Što budzie miru, toje j babinamu synu. Hdzieś za morem, hdzieś na wostrawi, tam kaban žywie, łyčem hare, nahami skarodzie, chwastom sieje, za im pšanica rodzie, dzied stary chodzie, pšanicu źbiraje, pirahi pia­če i ŭsio wojska kormie. Dy nam taho nie znajści, nam taho nie bačyć, Tam dobra, dzie nas niema. Nie kryčała warona ŭ haru latučy, a ŭniz i pahatowi nia budzie. Pad staraść dziadula zaniepadać staŭ. Boh sio­leta zaradziŭ pšanicu. Zaskarodžywaj skarej harod, a jak zaskarodziš, pryježdžaj z baronami da mianie. Za­chini ad wietru świtkaj dzicia. Zachawaŭ tak, što ni­chto nia znojdzie. Zwary zacirki s skwarkami. Źwi­nieła kamora, źwinieła, hdzie naša Tacianka siadzieła, siedziučy ŭ kamory nie hulała, tonkije abrusy tkała. Zvyš łohu wočy nia chodziać. Zhodliwyje dajuć wam rady, ale wy słuchać nia chočecie. Što ŭ lesie rodzicca, u dware zhodzicca. Zdaloku widzić twajo woka. Sku­ru ździerci treba za hetakuju winu. Ničoha nia moh skazać ździŭleny twajoj movaj. Daj jakich niebudź zierniat z rešata. Twajo woka zirka, zdaloku zieryć! Złodzieju niema wiery, choć ziamlu jeść. Zrańnia byŭ doždžyk.

№ 4, § 22.

Byŭ kwas, dy nie było was. Nie kładzi sabacy palca u rot, bo adkusić. Doždž zaskočyŭ nas u daro­zie. Ździek nad chlebam — wialiki hrech. Kali Boh złu­čyć, čeławiek nie razłučyć. Papaŭ u nierat, ni ŭzad ni ŭpierad. Kołas, što zierni at nie maje, dahary łob zadziraje. Wyrwi krasku sabie. Irža źjeła kosku. Dzie­ci paleźli ŭ sad. Babula ŭmieje kazki dobra kazać. Siahońnia my pastawili čatyry kopki siena. Małyje dzie­ci — mały kłopat, bolšyje dzieci - bolšy kłopat. Mokry knot nie haryć dobra, a ŭsio traščyć. Abiecaŭ pan pa­šyć kažuch, i słowa jaho ciopła. Usiu zimačku ŭ ad­nym kažušku chadžu. Kaladki — haspadarskije paradki. Pryjšli kaladki, bliny dy aładki. U aziarodzie sušycca bob. Na hrudzie wialiki stoh siena. Barančyk złamaŭ nožku. Dzicia śpic u kałyscy. My jšli praz les wuzkoj darožkaj.

Poŭnaja łatuška małodziwa. Hrošy kruhły, adtaho i kotki. Žyd kramačku pastawiŭ la swajho panadworku. Kruć, wierć, u čerapočku śmierć. Krupka krupku dahaniaje. Na stužcy kryžyčak wisić. Pčołki źbirajuć miod. Pa łahčynie idučy, nohi pamačyli. Laž na łožku. Dziaciuki z łubkami pajšli ŭ hryby.

№ 5, § 28.

Jon nie pryjaciel naš, a niepryjaciel. Heta stałosia praz niedahlad. Za adnaho bitaha dwoch niabitych da­juć i to nie biaruć. Nie bahabojliwy jon čelawiek, ni­koli nie pamože druhomu ŭ biadzie. Nieŭzabawi pry- chadzi nazad. Won wyhaniu, niahodnika, kali nie pa- prawišsia. Tut niedalik u hrašach jość wialiki. Nia cho- češ słužyć da hodu, to za niedabyt twoj nie addam usiaje płaty. Nia śpieły jabłyk sarwaŭ, a niedaśpieły. Tut nie łaska, a kryŭda. Papaŭ pad bratniuju niełasku. Nienasyć niejkaja na was napała. Heta dula nia śpie­łaja, a zialonaja. Jon z nieachwoćciem pajechaŭ u darohu. My niaświetłyje ludzi, nam prabačyć možna. Jany nia świetłyje ludzi, a ciomnyje. U niaŭmieki ruki kaleki. Skacina wašaja niaŭłomkaja, nijak ułamać nia možna ŭ sasie. Niechaj Boh tabie pamože Nialohkuju hadzinu piereciarpieli my. Tut astalisia maje niedaborki. Žyćciom swaim nam niesławu čyniš.

№ 6, § 29.

Zajechaŭ-by, kali-b zručyłosia. Jana pieršaja maja niepryjacielka: kab prymieła, u łyžcy-b wady utapiła. Treba-ž było zdarycca hetkamu nieščaściu! Pajšli-b sia­hońnia kasić, ale doždž pajšoŭ. Kab wiedańnie, dzie pawališsia, walej-by tam sieŭ. Čaho ž wy chočecie ad ich, jany-ž wam ničoha nie abiecali? Jon wyciaŭ-by, kali-b ty nie zatuliŭ mianie. Jakoje-ž heta kresiwo, što ahniu nie daje. Tre było-b zžać siahońnia jačmień, bo pieraśpieje. Kali-b źwieźli snapy ŭ humno, ŭsio było-b dobra. Daj-že, Bože, kab žyta radziło na niwie kopa­mi, na taku ŭmałotam, a ŭ arudzie sporam. Lapiej by- ło-b pracawać doma, čymsia pa świecie badziacca.

Поиск по сайту: