Аннуитеттер

1. Ақшаның уақыттық құны түсінігі және пайыздық сыйақы мәні

Ақшаның уақыттық құны уақыт пен ақшаның шамасын анықтау үшін қолданылады. Яғни, бүгінгі күнгі қолымыздағы ақшаның құны болашақтағы ақшаның дәл осындай сомасынан артық болады. Сондықтан да ақшаның құнсыздануын реттеп отыру үшін пайыздар қолданылып, оның ағымдағы құнын немесе болашақ құнын анықтауға болады.

Болашақта алынатын ақша қаражаттарының пайыздық ставкалар арқылы ағымдағы құнын табу дисконттау деп аталады.

Ал ақша бірліктерінің ағымдағы құнын пайыздық ставкаларды пайдалана отырып болашақ құн арқылы көрсету процесін компаундтау, алынған нәтиже компаундтық немесе болашақ құн деп аталады. Болашақтағы құнды немесе ағымдағы құнды анықтау үшін қарапайым пайыздар немесе күрделі пайыздар түсінігі қолданылады.

2. Күрделі пайыз немесе болашақ құн

Болашақ құн - белгілі бір соманы белгілі бір ставкамен, белгілі бір уақытқа инвестициялаған кезде алынатын сома. Болашақ құн күрделі пайыз әдісімен анықталады, нәтижесінде, негізгі сомаға да және оларға есептелген пайыздарға да пайыз есептеледі.

Болашақ құнды келесі формула арқылы анықтауға болады:

FV=PV*(1+r)ⁿ

Мұндағы: FV- болашақ құн

PV- ағымдағы құн

r- ондық бөлшекпен алынған пайыздық ставка

n - кезең саны

(1+r)ⁿ- капитализациялау коэффициенті.

3. Күрделі пайыз немесе ағымдағы құн

Ағымдағы (дисконттық) құн - бұл болашақ құнға кері шама, яғни болашақтағы ақша ағымы(приток) мен ағынының (отток) қазіргі сәттегі құны. Болашақта белгілі бір сәтте, белгілі бір пайыздық ставкамен, белгілі бір соманы алу үшін, қазіргі сәтте инвестицияланатын ақша сомасын білдіреді.

Болашақ құн формуласын пайдалана отырып дисконттық құнды шығарып алуға болады:

PV=FV/(1+r)ⁿ

немесе PV=FV*(1/(1+r)ⁿ)

1/(1+r)ⁿ- формуласының мәні r пайыздық ставкасы бойынша n жылдан кейінгі дисконттық құн факторы деп аталады, оның дайын мәнін «1 ақша бірлігінің ағымдағы құны» кестесінен алуға болады.

4. Ануитеттер

Ақшаның болашақ немесе дисконттық құнын қарастырған кезде, бір жолғы салымдар туралы сөз қозғалды. Ал тәжірибе жүзінде белгілі бір кезең ішінде жүйелі түрде төленетін немесе алынатын төлемдер көп кездеседі. Төлемдердің мұндай жүйесін «төлемдер тасқыны» деп атауға болады.

Аннуитет немесе қаржылық рента деген – белгілі бір жыл ішінде бірдей интервалдар бойынша төленіп отыратын шамасы бірдей төлемдер. Мысалы: зейнетақы қорына ай сайын төленіп отыратын төлемдер, ұзақ мерзімді несиелерді өтеу, құнды қағаздар бойынша пайыздар төлеу т.с.с.

Аннуитеттер өзара келесідей сипаттарына байланысты ерекшеленеді:

· әрбір жеке төлемнің шамасына қарай;

· жүйелі төлемдер арасындағы уақыт интервалына;

· ануитеттің басынан бастап, ақырғы кезеңінің соңына дейінгі мерзімге;

· төлемдерді өсіру немесе дисконттау кезінде қолданылатын пайыздық ставкаларға.

Егер аннуитет интервалдар басында төленсе пренумерандо деп аталады немесе жедел аннуитет. Егер де төлемдер интервал соңында төленетін болса аннуитет постнумерандо немесе қарапайым аннуитет деп аталады. Ануитеттердің де ағымдағы құны, дисконттық құны деген түсініктер қолданылады.

3. Дебиторлық берешектер есебі

Лекция мақсаты: Дебиторлық берешектердің мәнін, жіктелуін, есебін, танылуы мен бағалануын қарастыру.

1. Дебиторлық борыштардың өлшенуі және танылуы.

2. Күмәнді дебиторлық борыштар.

3. Күмәнді борыштарды бағалау.

4. Алынған вексельдерді өлшеу және бейнелеу.

1. Дебиторлық борыштар дегеніміз – басқа тұлғаның шаруашылық субъектінің қолындағы бізге тиесілі ақша қаражаттары.

Дебиторлық борыштар көрсетілген қызметтерге сатылған тауарлардың нәтижесінде пайда болады.

Төлеу мерзімі бойынша дебиторлық борыштар екі түрге жіктеледі:

- Қысқа мерзімді (1 жылға дейінгі дебиторлық борыштар)

- Ұзақ мерзімді (1 жылдан жоғары)

Операциялардың сипаты бойынша дебиторлық борыштар

1) Саудалық

2) Саудалық емес болып жіктеледі.

2. Несиеге сатылған тауарлардың сомасы көп жағдайда өз уақытылы немесе мүлдем төленбеуі мүмкін. Мұндай уақытында төленбеген борыштарды күмәнді дебиторлық борыштар. Есептеу принципіне сәйкес күмәнді дебиторлық борыштардан алынатын зияндар сатып өткізу жүргізілген есепті кезеңге танылуы керек, яғни күмәнді дебиторлық борыштың болуы күтілетін болса, онда алдын ала резерв құрылады.

Күмәнді дебиторлық борыштар бойынша резервтерді есепке алу үшін 1290 «Күмәнді қарыздар бойынша резервтер» контрактивті.

3.Күмәнді дебиторлық борыштарды бағалаудың 2 әдісі бар:

§ Несиеге таза сатудан пайыз әдісі

§ Дебиторлық борыштарды төлем мерзіміне қарай есепке алу әдісі.

Бірінші әдістің мақсаты күмәнді дебиторлық борыштардың нәтижесінде пайда болатын шығыстарды дәл өлшеу болатын болса.

Екінші әдістің мақсаты дебиторлық борыштың таза құнын дәл анықтау.

3. Алынған вексель белгілі бір уақыт өткеннен кейін вексельде көрсетілген соманы өтейтіндігін білдіретін жазбаша міндеттеме.

Вексельдің ерекшеліктері:

1. Вексельдің мерзімі. Вексель рәсімделген күннен бастап күні саны м ен есептелнеді.
2. Вексельде көрсетілген пайыз оның номиналдық ставкасын құрайды. Ал іс жүзінде номиналдық ставка нарықтық ставкамен сәйкес келе бермейді.
3. проценттік табысты есептеу үшін нарықтық ставка қолданылады.
4. Вексельдің номиналдық құны.

Өзін- өзі бақылау сұрақтары:

- Дебиторлық борыштарға анықтама, олардың жіктелуі;

- Дебиторлық борыштар қай кезде танылады;

- Дебиторлық борыштардың есебі;

- Күмәнді дебиторлық борыштар бойынша резервтер құру әдістері, мақсаты;

- Олардың бухгалтерлік есепте бейнеленуі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Кеулимжаев К.К., Кудайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері 2006ж.

2. Кеулимжаев К.К.т.б «Кәсіпорындағы қаржылық есеп», Алматы, Экономиа 2005;

3. В.Л. Назарова «Шаруашылық субъектілерінің бухгалтерлік есебі» Алматы, Экономиа 2005;Оқулық

4. В.К. Радостовец «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы 2003

4 Тақырып Қорлардың және басқа активтердің есебі (ТМҚ)

Мақсаты: ТМҚ дың мәнін, жіктелуін, есебін, бағалануын қарастыру

1. Қордың анықтамасы және жіктелуі.

2. Тауарлы материалдық қордың өзіндік құндары бойынша бағалау

3. Тауарлы материалдық қорлардың сатудың таза құны бойынша бағалау

4. Тауарлы материалдық қордың өзіндік құндарын анықтау әдістері

5. Тауарлы материалдық қордың есеп жүйесі

6. Тауарлы материалдық қордың талдау

7. Тауарлы материалдық қордың қаржылық есептілікте ашып көрсету.

8. Тауарлы материалдық қордың синтетикалық есебі

1. Тауарлы материалдық қорларға келесідей активтер жатады:

1. шаруашылық қызметінде сатуға арналған дайын өнімдер, тауарлар. Оның ішінде жолдағы тауарлар.

2. Аяқталмаған өндіріс, жұмыстар мен қызметтер

3. Өндіріс процесінде пайдалануға арналған шикізаттар, материалдар, сатып алынған шала фабрикаттар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және т.б. материалдар.

ТМҚ дың құрамына кірмейтін тауарлар:

1. Клиенттердің заказы бойынша дайындалып құны төленседе әлі жөнелтілмеген тауарлар.
2. Консигнация келісім гарты бойынша консигнатордың қоймасындағы тауарлар.

2. ТМҚ дың өзіндік құндары келесідей шығындардан тұрады:

1. ТМҚды сатып алу шығындары оның ішіне сатып алу құны, орны толтырылмайтын салықтар;
2. Қайта өңдеу бойынша шығындар, бұл шығындарға дайын өнімді өндірумен байланысты келесідей шығындар жатады.

А) өнімдерді дайындаумен байланысты қызметкердің еңбек ақылары

Б) өнімдерді өңдеумен байланысты бөліп таратылған үстеме шығындар.

1. ТМҚ ды тиісті жеріне апарғанға дейінгі тасымалдау шығындары.

3 – СҰРАҚ.

ТМҚ ды сатып өткізудің таза құны дегеніміз – тауарларды сату мен оны сатуға дайындау бойынша шығындарды алып тастағандағы болжанып отырған сату бағасы.

Таза сату бағасы төмендегі себептермен өзіндік құнды анықтау мүмкін болмаған жағдайда қолданылады:

1. ТМҚ бүлінсе.

2. олар толық немесе жартылай ескірсе.

3. ТМҚдың нарықтық бағасы төмендесе.

Сатып өткізудің таза құнын анықтаудың келесідей әдістері бар:

А) баптық әдіс – ТМҚдың әрбір түрінің өзіндік құнымен (баласнтық құны) таза сату құнының арасындағы ең кішісі алынады.

Б) Негізгі тауарлық топтар әдісі – ТМҚ дың әрбір тобының өзіндік құнымен таза сату құны салыстырылып кішісі алынады.

В) Қорлардың жалпы деңгейі бойынша – Кәсіпорынның қолындағы барлық ТМҚ дың өзіндік құндары мен сатып өткізудің арасындағы кіші мағынасы алынады.

4 – СҰРАҚ.

ТМҚдың өзіндік құндарын анықтау әдістері нарық заманында баға күн сайын өзгеріп тұрады. Бухгалтерлік есептің мақсаты өндіріске жұмсалған тмқ дың және айдың соңында қоймада қалған тмқ дың өзіндік құндарын дәл анықтап өту.

ТМҚ дың өзіндік құндарын анықтау үшін номері № 2 халықаралық қаржылық есеп стандартында келесідей әдістер ұсынылады:

1. Орташа құн әдісі

2. ФИФО әдісі

3. Ерекше ұқсастыру әдісі

Орташа құн әдісінде айдың басындағы болған және ай бойы келіп түскен тауарлардың жалпы сомасын олардың санына бөлу арқылы бір өлшем бірлігінің орташа құны анықталады. Осы орташа құнды пайдаланып өндіріске жұмсалған немесе сатылған ТМҚ дың өзіндік қорлары және қоймада қалған тауарлардың өзіндік құндары анықталады.

ФИФО әдісінде «Бірінші келді бірінші кетті» принципі қолданылады, яғни бірінші кезекте сатылған немесе өндіріске жұмсалған ТМҚ дың өзіндік құны бірінші кезекте келіп түскен тауар партиясының құнымен есептеледі. Осылайша, қоймада қалған тауарлардың өзіндік құны соңғы партияның бағасымен бағаланады.

Ерекше ұқсастыру әдісінде бірін-бірі алмастыра алмайтын арнайы жобалармен тапсырыстарға арналған ТМҚ дың өзіндік құнын есептеуге арналған, яғни әр тауар бойынша жеке-жеке есептелнеді.

5. ТМҚ-ды есепке алудың екі жүйесі кезедеседі:

1.мерзімдік жүйе

2.Үздіксіз жүйе

ТМҚ-дың мерзімдік жүйесінде – жыл бойы ТМҚ-дың талдамалық есебі жүргізілмейді.

ТМҚ-дың нақты саны мерзім сайын өткізіліп тұратын түгендеу нәтижесінде анықталады. Сондықтанда сатып өткізілген ТМҚ-дың өзіндік құндары түгендеу аяқталғанша анықталмайды. Сатып өткізілген ТМҚ-дың өзіндік құндары келесідей формуламен анықталады:

Мерзім басындағы ТМҚ қалдығы

+

Келіп түскен ТМҚ

=

Сатуға дайын ТМҚ-дың өзіндік құндары

-

Мерзім соңындағы ТМҚ-дың өзіндік құндары

=

Сатылған ТМҚ-дың өзіндік құндары

ТМҚ-дың есебінің үздіксіз жүйесі – бұл жүйені қолданған кезде ТМҚ-дың бастапқы қалдығы келіп түсуі олардың шығыс етілуі, рет ретімен синтетикалық шоттарда көрініс табады. Нәтижесінде, кез келген уақытта ТМҚ-р жөніндегі және олардың өзіндік құндары туралы кез келген ақпаратты алуға мүмкіндік береді. Бұл жүйе бойынша сатып өткізілген ТМҚ-дың өзіндік құндары сол сәтте «Сатылған өнімдердің өзіндік құны» шотында көрсетіледі. 7010

6. ТМҚ-ға талдау жасаған кезде келесідей екі көрсеткіш анықталады:

1.ТМҚ-дың айналымдылығы

2.Бір айналымның ұзақтығы

Айналымдылық = ТМҚ өзіндік құндары / қорлар

Бір айналымның ұзақтығы = Қорларды / Сатылған тауарлардың өзіндік құндарына

7. ТМҚ-дың есебі бойынша қаржылық есептерде келесідей мәліметтер ашып көрсетілуі керек.

1. ТМҚ-ды бағалауға арналған есеп саясаты;

2. ТМҚ-дың жіктелуі бойынша баланстық құндарына расшифровка жасау;

3. ТМҚ-дың құндарын олардың таза сату құнына дейін жеткізу себептері және оларды есептен шығару;

4. Егер де ТМҚ-дың өзіндік құндары ЛИФО әдісінен аяқталса, онда басқа әдістерді қолдану нәтижесінде алынған айырмашылықтар ашып көрсетіледі;

5. Сатып өткізілген ТМҚ-дың өзіндік құндары;

6. Міндеттемелерді орындауға кепілдік ретінде салынған ТМҚ-дың баланстық құндары;

Өзін- өзі бақылау сұрақтары:

1. ТМҚ анықтамасы, жіктелуі;

2. ТМҚ-дың қозғалысының есебі;

3. ТМҚ-ды құжаттау;

4. ТМҚ ды бағалау;

5. ТМҚ ды есепке алу жүйелері

6. Алдағы кезең шығындары

7. Берілген аванстардың есебі

8. Салықтық активтердің есебі

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Кеулимжаев К.К., Кудайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері 2006ж.

2.Кеулимжаев К.К.т.б «Кәсіпорындағы қаржылық есеп», Алматы, Экономиа 2005;

3.В.Л. Назарова «Шаруашылық субъектілерінің бухгалтерлік есебі» Алматы, Экономиа 2005;Оқулық

4.В.К. Радостовец «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы 2003

4 Тақырып Негізгі құралдардың есебі

Мақсаты: Негізгі құралдарды анықтап, бағалауды, олардың қозғалысын есепке алуды, құжаттауды, амортизация есептеу мен кейінгі бағалауды меңгеру.

1. Негізгі құралдардың түсінігі

2. Негізгі құралдарды тану және бастапқы бағалау

3. Негізгі құралдардың кіріс етілуі.

4. Негізгі құралдарды кейінгі бағалау

5. Негізгі құралдардың шығыс етілуі

6. Негізгі құралдарға амортизация есептеу әдістері

7. Негізгі құралдар жөніндегі ақпараттарды ашып көрсету.

1. Негізгі құралдар бұл –

1. компаниялар тауар өндіру немесе жеткізу және қызмет көрсету үшін, басқа компанияларға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсаттар үшін

2. бір жылдан астам уақыт ішінде пайдалану болжанатын материалдық активтер

Баланстық құн -Негізгі құралдардың өзіндік құндардан жинақталған тозуды немесе құндардың төмендеуінен алынған жинақталған зияндарды алып тастағаннан анықталатын және бухгалтерлік баланста көрініс табатын сомалар.

Өзіндік құн – активтерді сатып алған кезде немесе оларды салған кезде төленген ақша қаражаттары немесе олардың эквиваленттері.

Шығарылу құны – активтерді есептен шығару мен тікелей байланысты, қаржыландыруға кеткен шығындарды қоспағандағы қосымша шығыстар.

Тозу құны – жою құнын алып тастағанда қалатын активтердің өзіндік құны немесе өзіндік құнды ауыстыратын басқа сома.

Тозу – активтердің экономикалық қызмет ету мерзімінің ішіндегі тозу құнын жүйелі түрде бөліп тарату.

Айырбас – кәсіпорындар арсында жүргізлетін басқа активтерді немесе қызметтерді беру арқылы активтерге ие болу немесе міндеттемелерді.

Әділетті құн – осындай мәмілені жүзеге асыруға ықыласты және бірін бірі жақсы білетін тәуелсіз жақты арасындағы жүргізілген операцияларды кезде активті айырбастауға болатын сома.

Құнның төмендеуінен алынған зиян – активтің баланстық құнның оның орны толтырлатын сомасынан асып кетуі.

Орны толытрлатын сома – Активті таза сату құнымен оны қолданудың үлкені.

Таза сатып өткізу құны – тәуелсіз жақтар арасындағы мәміледен алынатын активті шығару бойынша шығындарды есептен алып тастағандағы актвиті сатып өткізуден алынатын сома.

Жою құны – активтің пайдалы қызмет мерзімі біткен кездегі шығару бойынша орын алатын шығындарды алып тастағандағы қалатын сома.

Пайдалы қызмет ету мерзімі – активті пайдалану күтіліп оытрған кезең.

2. Негізгі құралдар актив ретінде танылу үшін келесідей екі шарт оырндалуы керек:

1. кәсіпорын болашақта активпен байланысты экономикалық пайда алуны мүмкіндігі болуы керек.

2. активтердің өзіндік құндары сенімді бағалану керек.

3. Негізгі құралдар келесідей әдістер бойынша сатып алынуы мүмкін:

1. ақша қаражаттарына сатып алу

2. несиеге сатып алу

3. ақшалай емес операциялар арқылы айырбастау

4. тегін келуі немесе басқа субъектілерден сый ретінде алынуы мүмкін

5. негізгі құралдарды салу арқылы

Шоттардың жұмыс жоспарында негізгі құралдардың есебін жүргізу үшін 2410 «негізгі құралдар активті шот арналған». Негізгі құралдардың түрлері бойынша 2410 шотқа қосымша шоттар ашылуы мүмкін.Мысалы:

2411 «Жер, ғимарат»

2412 «Машиналар»

Бұл шот құрылымы жағынан активті, негізгі құралдардың келіп түсуі. Дебетінде, ал шығыс етілуі кредитінде көрініс табады.

Негізгі құралдар бойынша келесідей проводкалар беріледі:

1. негізгі құралдарды ақшаға сатып алған кезде

Дт 2410

Кт 1010, 1040, 1050

2. негізгі құралдарды несиеге сатып алу

Дт 2410

Кт 3310

Ал егерде негізгі құралдарды сатып алуға банктен несие алынатын болса, онда төленген пайыздық сыйақылар негізгі құралдардың құнына қосылмайды бұл шығындар кезең шығындарына жатқызамыз.

Кіріске алынған әрбір негізгі құрал объектісі кәсіпорын басшысы тағайындаған комиссияның тексерілуі мен, қабылдау актісін толтыру арқылы кіріске алынады.

4. Негізгі құралдар бастапқы бағалаудан кейін әр түрлі өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Мысалы, Үкімет тағайындаған коэффциенттерді пайдалана отырып қайта бағалау немесе негізгі құралдардың молальдық тозуға ұшырауын болдырмау үшін оларды модернизациялау немесе реконструкциялау деп аталады.

Негізгі құралдарды модернизациялау келесідей мысалмен көрініс табады:

1. Қуаттылығын жоғарылатумен қоса оның пайдалы қызмет ету мерзімін ұзартатын негізгі құралдар түрін түрлендіру.

2. Шығарылатын өнімнің сапасын едәуір жақсартуға қол жеткізу үшін машинаның бөлшектері мен торабтарын жетілдіру.

3. Бұрын есептелген өндірістік шығындарды едәуір азайтуды қамтамасыз ететін жаңа өндірістік процестерді ендіру болып табылады.

5. Негізгі құралдар келесідей әдістер бойынша еесптен шығарылады:

1. Жойылу нәтижесінде

2. сатып өткізілу нәтижесінде

3. айырбас нәтижесінде

Негізгі құралдарды есептен шығарылған кезде оның баланстық құны және осы кезге дейін жинақталған тозу құндары есептен шығарылады.

Негізгі құралдар есептен шығарылған кезде 7410 «Активтерді ессптен шығару бойынша шығыстар» шоты дебеттеледі және олардың жинақталған тозу құны 2420 шоты дебеттеледі.

Негізгі құралдарды сатып өткізген кезде үш түрлі жағдай кездесуі мүмкін:

1. негізгі құралдар баланстық құны бойынша сатылса

2. негізгі құралдар баланстық құннан төмен бағамен сатылған кезде

3. негізгі құралдар баланстық құннан артық бағаға сатылса. Онда пайданы танимыз.

6. Тозу есептеу әдістері:

1. Тозу есептеудің тікелей әдісі
2. Тозу есептеудің кумулятивті немесе сандардың қосындысы әдісі
3. Азаюшы қалдықтар әдісі
4. Өндірістік әдіс

Жылдық тозу сомасы келесідей формула арқылы анықталады:

Жылдық тозу сомасы = (Өзіндік құн – жойылу құны) / пайдалы қызмет ету мерзіміне

Айлық тозу сомасы = Жылдық тозу сомасы / 12

Сандардың қосындысы әдісін (кумулятивті әдісі) қолданған кезде жылдардың сандарының қосындысы яғни кумулятивті сан анықталады.

5жыл = 1+2+3+4+5 = 15

S=N x (N+1) \ 2

N – жылдар саны

S – кумулятивті сан

Бұл әдіс бойынша әр жылға коэф.т анықталады, яғни коэф.т бөлшек түрінде анықталады. Осы коэф.ді пайдаланып әр жылдың тозу сомасын табу үшін коэф.ді тозатын құнға көбейіп отырамыз.

Станоктың пайдалану мерзімі 5 жыл, өзіндік құны 10000, жою құны 1000. Осы станоктың 5жыл бойына тозу құнын анықтаймыз.

Азаюшы қалдықтар әдісінде – тікелей әдісте қолданылатын тозу нормасының екі еселенген мөлшері қолданылады және бұл әдісте жою құны соңғы жылы ғана ескерледі. Жылдың тозу сомасын анықтау үшін белгіленген ставка бірінші жылы өзіндік құнғы соңғы жылдары баланстық құнға көбейіп анықталады. Мысалы, жүк автокөлігі пайдалану мерзімі 5жыл өзіндік құны 10000, жою құны 1000тг.

Өндірістік әдіс -бұл әдіс активті нақты қолдануға негізделген әдіс. Тозу өндірілген өнімдердің санына байланысты анықталады. Тозуды есептеу үшін өндірілген өнімдердің санын және бір өнім бірлігіне кететін тозу құнын анықтап алу керек. Бір өнім бірлігіне кететін тозу құнын анықтау үшін тозатын құнды бөлеміз. Техникалық құжаттарда анықталған қызмет ету мерзімінде күтіліп отырған өнімдердің жалпы санына. Мысалы, жоғары да аталған жүк машинасы 10000, жою құны 1000, 90000 км жол жүруге арналған.

Бұл машина 1-ші жылы 20000, 2-ші жылы 30000, 3-ші жылы 10000, 4-ші жылы 20000, 5 -ші жылы 10000 км жол жүрді. Осы автокөліктің тозу құнын 5 жылға таратып бөліңіз.

1 км-ге келетін тозу құны = (10000 – 1000)| 90000 = 0,1 тг

Егер де актив айдың 15 жұлдызында дейін сатып алынатын болса, онда сол айдың 1- ші жұлдызынан болса, тозу есептеледі. Ал егер де актви ағымдағы айдың 15 жұлдызынан кейін сатып алынса, онда тозу ағымдағы айдан кейінгі айдың 1 –ші жұлдызынан есептеледі.

Амортизация есептеу үшін шоттардың жұмыс жоспарында 2420 шот арналған.

7. Негізгі құралдарға қатысты келесідей мәліметтер ашылып көрсетілуі қажет:

1. Өзіндік құнды бағалау әдістері

2. Тозу есептеуде қолданылатын әдістер

3. Қолданып жүрген пайдалы қызмет ету мерзімдері және тозу ставкалар

4. Жалпы баланстық құн және кезеңнің басымен аяғындағы есептелген тозу

5. Төмендегілерді көрсете отырып, кезеңнің басы мен аяғындағы баланстық құндарын салыстыру.

1. Түсуі

2. Шығыс етілуі

3. Кәсіпорындарды біріктіру арқылы ие болғандары

4. Қайта бағалау нәтижесінде пайда болған құндардың артуы немесе азаюы

5. Тозу

6. Тағы басқалар

Өзін- өзі бақылау сұрақтары:

· Негізгі құралдардың құндарына анықтама беру;

· Негізгі құралдарды кіріске алу есебі;

· Негізгі құралдарды есептен шығару есебі;

· Негізгі құралдарға тозу есептеу;

· Негізгі құралдардың қозғалысын құжаттау;

· Негізгі құралдарды қайта бағалау.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Кеулимжаев К.К., Кудайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері 2006ж.

2.Кеулимжаев К.К.т.б «Кәсіпорындағы қаржылық есеп», Алматы, Экономиа 2005;

3.В.Л. Назарова «Шаруашылық субъектілерінің бухгалтерлік есебі» Алматы, Экономиа 2005;Оқулық

4.В.К. Радостовец «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы 2003

6 Тақырып Материалдық емес активтер есебі

Мақсаты: Материалдық емес активтерді тануды, бағалауды, оларға амортизация есептеуді меңгеру.

1. Материалды емес активтердің түрлері

2. Материалдық емес активтердің есепке алу принциптері

3. Іскерлік репутация (Гудвилл)

4. Ғылыми зерттеулермен жаңалықтарға арналған шығындар

5. Бағдарламалық қамтамасыз ету шығындары

1. Материалдық емес активтерге физикалық формасы болмайтын, бірақ ұзақ жылдар бойы кәсіпорынға кіріс әкелетін активтерге. Оларға жататындар:

§ Айырбастауға болатын материалдық емес активтер

§ Айырбасқа жатпайтын материалдық емес активтер

Айырбастауға жататын материалдық емес активтерге келесілер жатады:

§ Патент

§ Өнеркәсіптік дизайндік тіркеу.

§ Авторлық құқық

§ Сауда маркалары

§ Франшиза

Айырбастауға жатпайтын материалдық емес активке: ұйымдастыру шығындары жатады.

2. Материалдық емес активтерді бағалау.

3. Фирмалардың іскерлік репутациясы ең көп таралған және маңызды материалдық емес актив болып саналады.

Гудвилл ыирмаларды сатқан кезде ғана пайда болады. Бұл активтерден алынатын болашақтағы экономикалық пайда. Гудвилл сомасы кәсіпорынды сатып алу құнымен олардың таза активтерінің арасындағы айырмасы ретінде анықталады. Таза активтер (баланс бойынша анықтаймыз)

Таза активтер = активтердің жалпы сомасы – міндеттемелер

4. Ғылыми зерттеу жұмыстарына және жаңалықтарға (разработка) жұмсалатын шығындар. Халықаралық қаржылық есеп стандарттары бойынша № 38 зереттеулермен дайындамаларға келесідей анықтамалар берілген.

Зерттеулер дегеніміз – жаңадан ғылыми техникалық білімдерді алу мақсатында қабылданған жоспарланған зерттеу жұмыстары. Мұндай зерттеулер белгілі бір мақсаттар бойынша жүргізіледі.

Дайындамалар дегеніміз – жаңадан материалдар приборлар, өнімдер, жүйелер, жасап шығару үшін немесе оларды жетілдіру үшін ғылыми зерттеулердің нәтижелерін қолдану.

5. Сатуға немесе жалға беруге арналған компьютерлік қамтамасыз ету бағдарламаларын дамыту ғылыми зеттеу жұмыстарының маңызды бөлігін құрайды. Мұндай шығындарды есепке алған кезде бағдарламалық қамтамасыз ету пакеттерін жетілдіру үшін жұмсалған шығындардың қайсысы есептен шығарлатыны, қайсысы капитализацияланатын көңіл аудару керек. Негізгі ерекшеліктері:

1. компьютерлік бағдарламаларды дайындауға жұмсалған барлық шығындар есептен шығарылады. (сату және жалға беру)

1. Міндеттемелер -өткен кезеңдер оқиғаларының нәтижесінде пайда болатын және оларды реттеу кәсіпорын, экономикалық тиімді ресурстарының шығуына әкеліп соқтыратын субъектілерінің берешек қарыздары.

Уақытша немесе төлеу мерзімі бойынша міндеттемелер:

1. Ұзақ мерзімді
2. Қысқа мерзімді

Қысқа мерзімді міндеттемелер келесідей жағдайларға болып жіктеледі:

1. егер де оларды өтеу субъектісінің бір операцияларының есеп циклінің ішінде орандалады.
2. міндеттемелерді өтеу есепті кезеңі басталса, 12 айдың ішінде орындалатын болса.

Ұзақ мерзімді міндеттемелерге төлеу мерзімі бір жылдан асатын міндеттемелер жатады; оларға жататындар:

1. Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
2. Ұзақ мерзімді кредиторлық карточкалар
3. Ұазақ мерзімді бағаланушы міндеттемелер
4. Кейінге қалдырылған салықтар
5. Басқа да ұзақ мерзімді міндеттемелер

2 Қаржылық міндеттемелер

Белгілі бір келісім шарттарының негізінде пайыздар төлеу немесе ақша қаражаттарын қайтару бойынша қабылданған міндеттемелер қаржылық міндеттемелер деп аталады. Бұл міндеттемелердің есебін жүргізу үшін

3000 – шот арналған қысқа мерзімді несиелер

4000 – Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер орналастыру үшін шот арналған.

Банк несиелер – басқа мақсаттар үшін банктен алынған несиелер.

Бұл міндеттемелердің есебі:

3010 – Қысқа мерзімді банк несиелері

4010 – Ұзақ мерзімді банк несиелері

шоттарына есепке алынады. Құрлымы жағынан бұл шот пассивті.

Қысқа мерзімді алынған несиелер – 3020

Ұзақ мерзімді алынған несиелер – 4020 шоттарына есепке алынады.

Ұзақ мерзімді несиелер алынған кезде 4010, 4020, 4050 шоттарына тұратын сомалар біздің алдағы уақытта төлеуге тиісті міндеттемелерді білдіреді, ал есептеу принципіне сәйкес, әр жылдың міндеттемелері тиісті жылдың қаржылық есебінде бөліп көрсетілуі тиіс. Осы ағымдағы міндеттемелерді есепке алу үшін, 3040 шот арналған.

Басқа да қаржылық міндеттемелерде жоғарыда аталған міндеттемелердің басқа қаржылық міндеттемелерге жатқызамыз. Мысалы, шығын облигациялары немесе тағы да басқа құнды қағаздар болса немесе берілген вексельдер.

Егер вексель берсек міндеттемелер.

Егер алсақ дебиторлық борыш пайда болады.

Бұлардың есебін жүргізу үшін 3050, 4030 шоттар арналған. Олар пассивті. Бұл міндеттемелердің есебіне де төленетін пайыздар болса, міндеттеме бөлек көрсетіледі, егер де ұзақ мерзімді болса, міндеттемелердің ағымдағы бөлігі 3040 шотында бейнеленеді.

Дивидент – акция иелерінің алуға тиісті пайыздық табыстарды, егер де кәсіпорын ағымдағы жылдық табысты аяқтаса, жыл соңында өздерінің таза табысының мөлшерінен дивидент жарияланады.

Дивиденттер бойынша міндеттемелердің есебі 3030 шотта есепке алынады және қысқа мерзімді міндеттемелер болып табылады.

3 Салық міндеттемелері

Корпаративті табыс салығы

Салық міндеттемесі – салық заңдылықтарына сәйкес салық төлеушінің мемлекеттің алында пайда болатын міндеттемесі.

Корпаративті табыс салығының төлеушілері:

1. Резидент заңды тұлғалар
2. Резидент емес заңды тұлғалар

Корпаративті табыс салығын объектісі ретінде салық салнатын табыс есептелінеді.

ССТ =ЖЖТ – Түзетулер – шегерімдер – тузету

Жылдың жиынтық табысқа резидент заңды тұлғалар үшін ҚР-ның территориясында және одан тыс жерлерден алынған барлық табыстар қосылады.

Резидент емес ҚР-ның территориясында алынған табыстар.

Шегерімдер – табыстарды алу мен байланысты жұмсалғна белгілі бір норма шегіндегі шығыстар.

Корпаративті табыс салығы резидент заңды тұлғалар үшін салық салнатын табыстың 30% мөлшерінде, ал резидент емес заңды тұлғалар үшін салық салнатын табыстың 30%+ қалған таза пайдадан қосымша 15%. Корпаративті табыс салығының есебі 3110 шотта жүргізледі.

Жеке табысқа салынатын салық агенттері арқылы төленетін немесе әр салық төлеушінің өзі төлейтін табысқа салынатын салық.

Салық объектісі екі түрге бөлінеді:

1. төлем көзінен салық ұсталатын табыс. Оған:

а) қызметкерлердің ақшалай немесе натуралды нысандағы барлық табыстары

б) бір жолғы төлемдерден табыс

в)жинақтаушы зейнетақы қорынан төлемдер

г)стипендиялар

е) дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар.

1. төлем көзінен салық ұсталмайтын табыстар. Оған жататындар:

а) мүліктік табыс

б) жеке кәсіпкерлердің табыстары

в) адвокаттар мен нотариустардың табыстары

Салық ставкалары салық кодексінің 145 бабында көрсетілген. Табыс салығының есебі 3120 жеке табыс салығы шотында жүргізледі.

Жеке табыс салығы ұсталған немесе есептелген кезде:

Дт 3350

Кт 3120

Жеке табыс салығы бюджетке аударылған кезде

Дт 3120

Кт 1040

Әлеуметтік салық – қызметкерлерге ақшалай және натуралды, әлеуметтік көмек түрінде берілген табыстардан кәсіпорындар есептейтін салық.

Төлеушілер:

1. ҚР заңды тұлға резиденттері 20%

2. ҚР-да тұрақты мекеме арқылы қызмет ететін резидент еместер 11%

3. Жеке нотариуспен адвокат (қызметкерлердің санына байланысты төлейді):

а) басшылар үшін 3 МРП

б) әр қызметкер үшін 2 МРП (1МРП = 1030 (2006 г))

4. Жеке кәсіпкерлер

5. Фермерлік шаруашылықтар әр қызметкерге 1 МРП – 20%

Әлеуметтік салықты есептегенде қызметкерлерге төленетін еңбекақы бойынша жұмыс берушінің шығыстары қай өндіріске апарылса, сол өндірістің шоттары дебеттелнеді, және әлеуметтік салық бойынша міндеттеме кредиттелнеді.

Әлеуметтік салық есептелген кезде

Дт 7110, 7210, 8010

Кт 3150

Әлеу. Салық төленген кезде

Дт 3150

Кт 1010, 1040, 1070

Жер салығы, көлік және мүлік салықтары есептелген кезде:

Дт 7110, 7210, 8010

Кт 3160, 3170, 3180

4. Міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

Міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер есебі келесідей шоттарда көрініс табады.

3210 – Әлеу. Сақтандыру қоры бойынша міндеттемелер

3220 – Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер

3230 – Басқа да міндетті төлемдер бойынша міндеттемелер

3240 – Ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

Бұл міндеттемелер ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес төлеуге тиісті міндетті және ерікті төлемдерден тұрады.

ҚР-ның зейнетақы туралы заңына сәйкес әр жұмыс беруші қызметкердің есеп айырысуынан табыс салығын ұстамай тұрып 10% көлемінде міндетті зейнетақы жаранасын ұстап қалады. Бұл ұстап қалған соманы келесідей айдың 15 не дейін тиісті зейнетақы қорына аударып отыруға міндетті.

Міндетті зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер есептелген кезде:

Дт 3350

Кт 3220

Зейнетақы жараналары аударылған кезде

Дт 3220

Кт 1040, 1070

ҚР-ның 2005 жылдағы әлеуметтік қамсыздандыру заңдылықтарына сәйкес әірбір жұмыс беруші өз қызметі үшін әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар аударып отыруға міндетті.

Бұл қордан төлемдер жұмыс істейтін және әлеуметтік жасағандағы қызметтер үшін келесідей мақсаттарда төлеуі мүмкін:

1. жұмысқа қабілеттін жоғалту
2. жұмысын жоғалтуы
3. асыраушысын жоғалтуы

Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер есептелген кезде

Дт 7110, 7210,8010

Кт 3210

Әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар жасалған кезде:

Дт 3210

Кт 1040,1070

5. Кредиторлық қарыздардың есебі

Кредиторлық қарыздар дегеніміз – белгілі бір ұйымдардың басқа заңды және жеке тұлғалар алдындағы берешек қарыздары. Олардың жиі кездесетін түрлері:

1. Жабдықтаушылар мен мердігерлерге кредиторлық қарыздар

2. Еншілес, ассоцияланған ұйымдарға құрлымдық бөлімшелерге кредиторлық қарыз

3. Еңбекақы бойынша міндеттемелер

4. Жалға алынған мүліктер бойынша міндеттемелер

5. Сыйақылар бойынша міндеттемелер

6. Берілген кепілдіктер бойынша міндеттемелер

7. Алынған аванстар бойынша міндеттемелер

8. Алдағы кезең табыстары

6. Еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі

6.1 Еңбекақы есебін ұйымдастыру

6.2Еңбекақы жүйелері

a. Еңбекақыдан ұсталымдар және оның бухгалтерлік есебі.

6.4Демалыс еңбекақысын есептеу.

6.1 Еңбекақы есебін дұрыс ұйымдастыру үшіг кәсіпорындарда келесідей құжаттар болуы керек:

1. Штаттық кесте
2. Жеке еңбек келісім шарттары
3. Жұмысқа қабылдау туралы бұйрықтар
4. Қызметкерлердің жеке карточкалары мен іс қағаздары
5. Жекелеген қызметкерлердің материалдық жауапкершілік жөніндегі келісім шарттары
6. Жылма жыл беріліп отыратын, төленетін демалыс еңбекақысының кестесі.
7. Демалыс беру, басқа жұмысқа ауысу материалдық көмек көрсету, іс сапарға жөнелту туралы бұйрықтар.
8. Жұмыс уақытын есепке алу табелі және еңбекке жарамсыздық қағаздары.
9. Жеке еңбек келісім шартын бұзу немесе тоқтату туралы жөніндегі бұйрықтар.
10. Негізгі қызмет бойынша бұйрықтарды тіркеу журналы.
11. Мамандар бөлімі бойынша бұйрықтарды тіркеу журналы.

6.2 Еңбекақы төлеудің екі жүйесі бар:

1. мерзімді

2. кесімді

Мерзімді дегеніміз – еңбекақы төлеу жүйесінде қызметкерлерге төленетін еңбекақы белгілі бір тарифтік ставка бойынша немесе олардың жұмыс уақытында орындаған жұмыстарына берілетін оклад бойынша төленеді.

Поиск по сайту: