Рид формуласымен негізгі алмасуды есептеу

№3 есеп

Қандай заттармен және неге ең алдымен толық ашығу кезінде адамның салмағы төмендейді?

№9 есеп

Ер адамдарда негізгі алмасу 1900 ккал-ге тең. Бұл сан қалыпты ма, егер дененің беткейі 218 м-ге тең болса?

№10 есеп

Ересек адам тәулікте 70г ақуыз, 300г көмірсу, 100г май қабылдады. Бұл қабылдау адамның тәуліктік қоректік заттарды қадылдауға сәйкес келе ме?

№33 есеп

Дем шығарған ауадағы оттегі мөлшері 16,2%, көмірқышқыл газының мөлшері 4%, ал демалуы тек таза атмосфералық ауамен. Бұл адамның тәуліктік қуаттың жұмсалуын анықтау үшін осы мәліметтер жеткілікті ме?

№34 есеп

27 жастағы ер адамның негізгі алмасуы қалыпты ма, егер өкпе желдетілуі 6л, ал демшығарған ауаның 16%-і оттегі және 3,7%-і көмірқышқыл газы болса?

№42 есеп

Екі қабат әйелдің организміне тамақпен бірге тәулікте 110г ақуыз келіп түсті. Несеппен бірге 8,7г, ал нәжіспен бірге 6,2г азот бөлініп шықты. Азот балансын бағалаңыз.

№43 есеп

Дені сау адамның организміне тамақпен бірге 128г ақуыз келіп түсті. Несеппен 12,5г, ал нәжіспен бірге 9,5г азот бөлініп шықты. Осы адамның азот балансын және жас тобын бағалаңдар

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№11 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Тақырыбы: Физиологиялық қызметтердің нейрогуморальдық реттелуі бойынша және тіршіліктің негіздері бойынша қорытынды сабақ.

Сағат саны: 4

Курс: 2

Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Астана 2015ж.

1. Тақырыбы: Физиологиялық қызметтердің нейрогуморальдық реттелуі бойынша және тіршіліктің негіздері бойынша қорытынды сабақ.

2. Мақсаты: ОЖЖ- қозудың таралу ерекшеліктері мен рефлекторлық әрекеттің принциптері туралы білім, ОЖЖ және оның бөлімдерінің қызметтенуін қамтамасыз ететін, ағзаның біріктіруі-бейімдеуші әрекетінің толық сипатының көзқарасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Вегетативтік қызметтің рефлекторлық реттелісін толығымен түсіну үшін, вегетативтік жүйке жүйесінің (ВЖЖ) жалпы сипаты туралы білім қажет. Эндокринді бездерді білу, олардың гормон бөлуінің реттелуін білу, клиникалық тәжірибеде өте қажетті. Өйткені, гормондар физикалық, жыныстық, ойының дамуын қамтамасыз етеді, физиологиялық жүйелердің активтілігінің бейімделуін қамтамасыз етеді.Ішкі сөл бөлу бездері басқа ағзалар мен жүйелердің қызметтерін қадағалайды.: Барлық ағзаға тән энергетикалық алмасу, биохимиялық процесстердің нәтижесінде пайда болған жылудың көзі болып табылады.Осының нәтижесінде сыртқы ортаға қарағанда жылу градиенті пайда болады, ағзада пайда болған жылу соған беріліді.Реттелу реакцияларын білу жылу бөлу және жылу беру процесстерін түсіну үшін қажет.

3. Оқу мақсаты Ағзаның түрлі жүйелер қызметінің реттелісіндегі және олардың әрекетінің біріктірілуіндегі ВЖЖ- маңызын ұйымдастыру. Ағзаның қалыпты қызмет етуі үшін дененің қалыпты салмағының маңызын түсіндіру. Ағзадағы гомеостаздың негізгі көрсеткіштерінің сақталуы мен тұрақтандырылуында жылу реттелісінің ролі мен маңызын ұйымдастыру. Гормондардың түзілу реттелісінің негізгі принциптері мен олардың әсер ету механизмін анықтау. Жыныс бездері,қалқанша безі,қалқан серік безі,ұйқы безі реттелуінің негізгі қағидаларын қалыптастыру.Негізгі алмасу және оны анықтау түсінігін қалыптастыру. Майлардың, көмірсулардың,ақуыздардың спецификалық синтезі процесстерін түсіндіру. Студенттерге Брок формуласы бойынша және номограмма бойынша тиісті салмақты анықтау, Гаррис-Бендикс кестесі және Рид формуласы бойынша негізгі алмасуды анықтауды және нәтижелерін анализдеуді үйрету.Ағзаның қалыпты қызмет етуі үшін дененің қалыпты салмағының маңызын түсіндіру. Ағзадағы гомеостаздың негізгі көрсеткіштерінің сақталуы мен тұрақтандырылуында жылу реттелісінің ролі мен маңызын ұйымдастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. ОЖЖ қызметтерін зерттеу әдістері. Электроэнцефалография, шақырылған потенциалдар, олардың табиғаты.

2. Нейрон -ОЖЖ қызметтік- құрылыстық бірлігі. Жүйке клеткаларының қозу және тежелу механизмдері. ОЖЖ-нің синапстары және медиаторлары. Нейрондардың интегративтік іс-әрекеті.

3. ОЖЖ-гі қозу таралу ерекшеліктері. Қозудың конвергенциясы. Жеңілдету, тежелу, окклюзия, бөгелу құбылыстары.

4. ОЖЖ -де нейрондардың өзара байланысу принциптері (иррадиация, мультипликация, қозудың ұзару принципі).

5. Жүйке жүйесінің орталықтары, олардың жіктелуі.

6.Жүйке орталықтарының тонусы, доминанттылық. ОЖЖ-сі ұйымдасуының жалпы принциптері.

7. Қозудың бірсызықпен таралуы, қозудың жалпылама таралуы. Төменге әсері.

8. Рефлекторлық теорияның даму кезеңдері (Р. Декарт, И. Прохазка, И.М. Сеченов, И.П. Павлов, П.К. Анохин). Рефлекс -сыртқы және ішкі орта жағдайының өзгеруіне қызметтердің бейімделу әсерінің негізгі механизмі.

9.Рефлекторлық доға. Рефлекторлық теория принциптері (детерминизм, анализ және синтез, құрылыс және қызмет біртұтастығы). Нервизм теориясы. (С.П. Боткин, И.П. Павлов).

10.Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу процестері. Сеченовтық тежелу.

11. Орталықтан тежелудің механизмдері жайында қазіргі кездегі көзқарас.

12.Тежелудің негізгі түрлері- постсинапстық, пресинапстық, реципрокты, шеткергі

13.Соматикалық және вегетативті жүйке жүйесінің қызметтік ерекшеліктері.

14.Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық, парасимпатикалық және метасимпатикалық бөлімдері.

15. Вегетативті рефлекстердің эфферентті бөлімінің ұйымдасу принциптері. Вегетативті түйіндерде қозу өткізу механизмі.

16. Вегетативті синапстар, циторецепторлар және блокаторлар. Рецепторлық субстанцияның және вегетатропты синапстық белсенді заттардың негізгі түрлері (адренергиялық, холинергиялық және басқалар) және вегетотропті синапсты активті заттар.

17. Гипоталамустың, мишықтың, лимбиялық жүйенің, торлы құрылымның және үлкен жарты шарлар қыртысының вегетативтік қызметтерді реттеудегі ролі..

18. Вегетативтік жүйке жүйесінің біртұтас мінез- құлықтық тәртіптік актінің қалыптасуында қызметтерді интеграциялауға қатысуы. Тәртіптің вегетативтік компоненттері.

19.Эндокриндік жүйенің қызметтік ұйымдасуы. Эндокриндік бездердің жалпы сипаттамасы.

20. Гормондардың жалпы қасиеттері мен қызметтері. Гормондардың пайда болу көзі. Ішкі сөл бөлу бездері және олардың құрылыстық-қызметтік ерекшеліктері. Гормондардың пайда болу және әсер ету динамикасы.

21. Гормондардың қанмен тасымалдану түрі, тіршілік етуінің ұзақтығы, гормондардың ыдырауы. Гормондардың жасушалармен өзара байланысы (жасушаішілік, рецепторлармен). Гормондар әсерінің жасушалық механизмдері.

22. Мембраналық рецепция. Цитоплазмалық рецепция. Гормон бөлінуінің реттелуі. Жасушаішілік, жүйкелік реттелуі.

23.Гипоталамустың нейросекреторлық қызметі: либериндер мен статиндер. Гипоталамустың гипофизбен қызметтік байланысы. Аденогипофиздің ролі.

24.Гипоталамус- гипофиз-бүйрек үсті бездер жүйесі. Ішкі сөл бөлу бездері қызметінің реттелуіндегі кері байланыс принципі. Вегетативтік жүйке жүйесінің ролі.

25.Физиологиялық қызметтердің гормональдық реттелуінің жүйелік принциптері. Организмнің қызметтік жүйелеріндегі ІСБ бездерінің ролі. Гормональдық гомеостаз.

26.Зат алмасу және энергия алмасу. Организм үшін зат алмасудың маңызы. Катаболизм. Анаболизм.

27.Көмірсу алмасу. Қандағы қант деңгейін реттеу. Май алмасу. Липолиз және липогенездің реттелуі. Белок алмасу.

28.Азоттық баланс. Рубнердің тозу коэффициенті. Белоктардың биологиялық құндылығы.

29.Тағамдық заттардың арнайы - динамикалық әсері. Рубнердің изодинамия ережесі. Белок алмасуының гормональдық реттелуі.

30.Энергия алмасу.Тірі жүйелердің термодинамикасы.Термодинамика заңдары.

31.Организмнің энергия шығынын анықтау. Тікелей калориметрия. Тікелей емес калориметрия. Оттегінің калориялық коэффициенті. Тыныс алу коэффициенті. Дуглас- Холден әдісімен энергия шығынын есептеу.

32.Негізгі алмасу. Негізгі алмасу мөлшерін анықтайтын факторлар. Рубнердің дене бетінің заңы. Негізгі алмасуды анықтау әдістері.

33.Физикалық жүктеме кезіндегі энергия шығыны. Тамақтанудың физиологиялық негіздері. Тамақтану теориялары (балансты тамақтану теориясы және адекватты тамақтану теориясы).

34.Организмнің сыртқы температураға әсерленуі. Гомойотермия, пойкилотермия, гетеротермия. Температура реттелуінің жүйелік механизмдері.

35.Зат алмасу үшін оптимальді қан температурасының тұрақтылығын ұстап тұратын қызметтік жүйе.

36.Терморецепторлар. Жылу реттелуінің шеткері және орталық механизмдері. Дененің температуралық жобасы.

5. Білім берудің және оқытудың

1. Тюрк әдісі бойынша жұлын-милық рефлексінің уақытын анықтау.

2. Орталық жүйке жүйесінде қозудың кеңістік және мерзімдік жиынтығы.

3. Энценфалограмманы талдау.

4. Реоэцефалограмманы талдау.

5Жұлын-милық рефлекстің орталықтан тежелуі (Сеченов тежелуі).

6. Гольц тәжірибесі.

7. Висцеральді рефлекстер

8. Тамырлы рефлекстер. Жергілікті дермографизм.

9. Қарашық рефлексін зерттеу. Жарыққа қарашықтың тікелей рефлексі.

10. Терілік рефлекстер: пиламоторлы рефлекс немесе «қаз терісі» рефлексі.

11. Гаррис-Бендикс кестесі бойынша негізгі алмасуды анықтау

12. Рид формуласы бойынша негізгі алмасуды анықтау.

13. Брок формуласы бойынша тиісті салмақты анықтау

14. Номограмма бойынша адамның тиісті салмағын анықтау

15. Гипоксия кезінде дене температурасының ағза төзімділігіне әсері

16.Дене температурасын өлшеу

17. «Ағзаның жылулық алмасуының реттелу тегершігінің жобасы» атты суретті салу.

Әдебиет:

Негізгі:

1.Тақырып бойынша дәріс

2 Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663

3.Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.

4.Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.

5.Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д., Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.

6.Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.

4. Ткаченко Б. И. и др. Физиология человека.Compendium: учебник. – М., 2009.

Қосымша:

1.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ре. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука. – М.: ГЭАТАР-Медиа, 2007. – 384 с.

2.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.

3.Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.-М.: Высшая школа, 2007 4.Судаков К.В., Киселев И.И. и др. Нормальная физиология в динамических схемах: Атлас (цветной, иллюстрированный): учебное пособие. – М., 2007. – 350 с.

5.Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы студентов / Под ред. А.А. Утебергенова, Д.А. Адильбековой. - Шымкент, 2006. - 66 с.

6.В.М. Смирнов. Физиология в рисунках и таблицах.- М., «МИА», 2007.

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№12 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Тақырыбы: Көру талдағышы. Зерттеу әдістері.

Сағат саны: 4

Курс: 2

Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Астана 2015 ж.

1. Тақырыбы: Көру талдағышы. Зерттеу әдістері.

2. Мақсаты: Талдағыштар жүйесінің түзу-талдау әрекетінің күрделі кезеңдері мен тегершіктері туралы білім, студентке гоместаз бен бейімделіс тегершігін тереңінен талдауға мұқтаж етеді.

3. Оқу мақсаты: Талдағыштық, сенсорлық жүйе және олардың құрылымы туралы ұғымдарды студенттерге беру. Талдағыштардың қызметін негізгі зерттеу тәсілдері туралы ұғым беру және студенттерді тәжірибеде қолдануына үйрету.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1.Талдағыштардың құрылыстық- қызметтік ұйымдасуы. Сыртқы дүниені тануда талдағыштардың маңызы.

2. Талдағыштардың шеткергі, өткізгіш, орталық бөлімдері (И.П. Павлов). Талдағыштардың әртүрлі бөлімдерінде ақпараттың кодталуы.

3. Талдағыштардың рецепторлық бөлімінің қасиеттері. Вебер- Фехнер заңы.

4. Көру талдағышы. Көздің сәуле сындыру құрылымдары. Торлы қабаттың рецепторлары.

5.Жарық әсер еткенде торлы қабат рецепторларындағы фотохимиялық процестер. Торлы қабаттың биполярлы және ганглиозды клеткаларының қызметтері.

6. Түсті ажырату теориялары. (М.В. Ломоносов, Г. Гельмгольц, П.П. Лазарев.).Түсті қабылдаудың қазіргі кездегі ұғымы. Түсті қабылдау бұзылыстарының негізгі түрлері. 7.Көру талдағышының бейімделуі және аккомодациясы жайында түсінік, механизмі. Рефракция және оның бұзылыстары.

8.ОЖЖ-нің әртүрлі деңгейінде ақпараттың өңделуі. Талдағышта көру ақпаратының кодталуы.

9. Көру бейнесінің қалыптасуы. Көріп қабылдауда оң жақ және сол жақ жарты шарлардың ролі. Көздің қозғалуы және бинокулярлық көру.

10. Көру талдағышын зерттеу әдістері.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.)

1)Көру өткірлігін анықтау

2) Форстер периметрінің көмегімен көру өрісін анықтау.

3) Түрлі-түсті көру

4)Мариотта тәжірибесі

5) Қарашық рефлекстері

6)Бинокулярлық көру қабілетін зерттеу.

6. Әдебиет:

Негізгі:

1.Тақырып бойынша дәріс

2 Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663

3.Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.

4.Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.

5.Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д., Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.

6.Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.

7. Ткаченко Б. И. и др. Физиология человека.Compendium: учебник. – М., 2009.

Қосымша:

1.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ре. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука. – М.: ГЭАТАР-Медиа, 2007. – 384 с.

2.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.

3.Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.-М.: Высшая школа, 2007 4.Судаков К.В., Киселев И.И. и др. Нормальная физиология в динамических схемах: Атлас (цветной, иллюстрированный): учебное пособие. – М., 2007. – 350 с.

5.Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы студентов / Под ред. А.А. Утебергенова, Д.А. Адильбековой. - Шымкент, 2006. - 66 с.

6.В.М. Смирнов. Физиология в рисунках и таблицах.- М., «МИА», 2007.

7. Бақылау: ситуациялық есептерді шешу және билет бойынша жазбаша бақылау.

АҚ «АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ»

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№12 сабаққа таратылатын материал

Тақырыб: Көру талдағышы. Көру талдағышының зерттеу әдістері.

№1 ЖҰМЫС Көру өткірлігін анықтау

Жұмыс барысы: Көру өткірлігін анықтау үшін 12 бағанға орналасқан әріпті белгілі Сивцев – Головин стандартты кестесін қолданады. Әр бағанға әріп мөлшері жоғарыдан төмен қарай. Әр бағанның бүйірінде арақашықтықты белгілейтін сан болады, бұдан берілген 1 көру бұрышынан әріпті қалыпты көз анықтайды. Кестені жарық қабырғаға іледі немесе қосымша электрлік лампамен жарықтандырады. Зерттелушіні кестеден 5м қашықтықта орындыққа отыруын және арнайы қалқамен көзін жабуын сұрайды. Тәжірибеші сілтеуішпен зерттелушіге әріптерді көрсетіп, оларды атауын сұрайды. Анықтауды бағанның жоғарғысынан төменге қарай түсіре отырып, ең төменгі бағанды көрсетеді. 2 – 3 секунд ішінде зерттелуші барлық әріптерді дұрыс айтады және анық көреді. Содан соң көру өткірлігін мына формула бойынша есептейді: V=d/D, мұнда V – көру өткірлігі, d – зерттелушінің кестеден арақашықтығы, D – қалыпты көздің көру арақашықтығы. Содан соң екінші көздің көру өткірлігін анықтайды.

Қорытынды:

№2 ЖҰМЫС Форстер периметрінің көмегімен көру өрісін анықтау

Жұмыс барысы: Көру өрісін анықтауды Форстер периметрінің көмегімен өткізеді. Периметрді жарыққа қарсы қояды. Зерттелушіні жарыққа арқасын қаратып отырғызады және периметр штативінің ойшасына иегін қоюын сұрайды. Егер сол көздің көру өрісі анықталса, иекті қойғыштың оң жақ бөлігіне қояды. Штатив ұшы көзшарасының төменгі шетімен келетіндей етіп реттейді. Зерттелуші бір көзбен периметр доғасының орталығындағы ақ дөңгелекті белгілеп, екінші көзді қолмен жабады. Периметр доғасын көлденең қалыпқа келтіріп, өлшеуді бастайды. Бұл үшін ақ марканы периметр доғасының ішкі беткеімен 90^◦ - тан 0^◦ - қа ақырын жылжытады. Зерттелушіні белгілінген көзге айыратын марканың қозғалмай көрінген кезін айтуын сұрайды. Сәйкес келетін бұрышты белгіліп, екіншілей тексереді. Көру өрісінің шекарасы дәл анықталғанына қарай, зерттелуші меридианы көбірек болады.

Алынған нәтижемен екі түске де периметрлік сурет сызасыз. Ақ, жасыл және басқа түстердің көру өрісінің мөлшерін салыстырыңыз және олардың арасындағы айырмашылық себебін түсіндіріңіз.

Қорытынды:

№3 ЖҰМЫС Аномалоскоп көмегімен түсті көруді зерттеу

Жұмыс барысы: АН – 59 аномалоскобы түстің үш түрлілігін анықтауға негізделген, бұл көздің торлы қабығында үш түрлі клеткалық жарық сезгіш қабылдағышы болуымен түсіндірілетін қағидаға негізделген. Бұлар барлық спектрлі сезімталдық бойынша ажыратылады. Торлы қабықта қалыптасатын сигналдар әрі қарай миға беріледі де, біздің түсті ажыратуымызға негіз береді. Сонымен АН – 59 аномалоскобында қабылдағыштың үш жүйесінің әр қайсысымен сынақ жүргізіледі және оның құралуының ерекшелігі болып саналады. Бірінші сынақта түсті ажырату жеткілікті түрде бағаланады.

Қорытынды:

№4 ЖҰМЫС Мариотта тәжірибесі

Жұмыс барысы: Зерттелушіге сол көзін жауып, карточканы оң қолында ұстап ақырын ашық оң көзіне әкелуін сұрайды. Бұл кезде зерттелуші көзқарасын сол бейнеленуде ұстауы керек. Оң жақ көзден 20 – 25см арақашықтығында бейнелену жоғалады. Содан соң екінші көзбен де дәл осыны істейді.

Қорытынды:

№5 ЖҰМЫС Қарашық рефлекстері

Жұмыс барысы: Зерттелуші шам жарығына қарама-қарсы отрырады. Зерттеуші, зерттелушінің екі көздің қарашығының өзгерісін бақылайды, содан соң, зерттелуші бір көзін алақанмен жабады, ал зерттеуші осы көздің қарашығының өзгерісін бақылайды. Содан кейін осы көздің ашылғандағы қарашықтың өзгерісін анықтайды. Зерттелуші екі көзін де 30 сек. жабады, ал зерттеуші екі көз ашылғандағы қарашықтың өзгеру реакциясын бақылайды.

Келесі кезекте зерттелушінің алысқа көздерін тігуін сұрайды. Осы кезде 15 см. алшақтатылған саусақ ұшына немесе қаламсапқа көздерін жылдам тігуін қадағалайды. Осы уақытта зерттеуші көз конвергенциясы және біруақытта қарашық реакциясын бақылайды және көз өсі мен қарашық шамасы қалай өзгеретіндігін белгілейді.

№ 6 Жұмыс. Бинокулярлық көру қабілетін зерттеу.

№ 1 жұмыс «екі қарындаш»

Керекті құрал-жабдықтар: 2 карындаш. Зерттеу объектісі: адам.

Жұмыс барысы: бір қарындаш үстел үстінде жатыр. Зерттелушіге көзін жұмбай тұрып екінші қарындашты үстел үстінде жатқан қарындаштың ортасына тигізе отырып перпендикуляр қоюын сұрайды. Бинокулярлық көру қабілеті қалыпты адам бұл жұмысты бір істегеннен-ақ тигізе алады,ал қалыпты емес жағдайда ол бірнеше рет қайталаса да істей алмайды. Содан соң зерттелушіге көзін кезекпен,яғни оң және сол көзін жұма отырып екінші қарындаштың ұшымен бірінші қарындашқа тигізу керек. Монокулярлық көру қабілеті бойынша бірінші қарындаштың ұшын екіншісіне тигізу қиын.

Қорытынды: Зерттелуші көзі ашық кезінде екінші қарындашты біріншіге неше рет қайталағанда және қаншалықты дәл тигізгенін анықтаңыз. Бір көзі ашық кезінде бұл жұмысты жүзеге асыру не себепті қиын екенін түсіндіріңіз.

№ 2 Жұмыс«Алақандағы тесік»

Керекті құрал-жабдықтар: Тесігі бар темір түтік.

Зерттеу объектісі: адам.

Барысы: Зерттелуші екі көзімен жақсы жарықтанған кеңістікке түтіктің тесігі арқылы сол қолымен ұстап тұрып қарайды.Зерттелуші сол қарап тұрған қалпында түтікке оң жағынан оң алақанын қояды. Егер зерттелушінің бинокулярлық көру қабілеті бұзылмаса, онда кеңістіктегі түтікпен көрген бейне алақанның ортасына өту арқылы «алақандағы тесік» сияқты көрінеді.Бинокулярлық көру қабілеті бұзылған жағдайда «алақандағы тесікті»көре алмаймыз.

Қорытынды: Зертелушінің жауаптарына анализ жаса және бинокулярлық көру қабілетінің қалыпты немесе бұзылған жағдайына қорытынды жасаңыз.

жұмыс №7 Жобаларды салу

Көру өрісінің сызбанұсқасы

Науқастың аты-жөні....................................................... Күні............................

Сол көз Оң көз

Көру өткірлігі Нысан Көру өткірлігі Нысан

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№13 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Тақырыбы: Есту, тепе-теңдік талдағыштары.

Сағат саны: 4

Курс: 2

Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Астана 2015 ж.

1. Тақырыбы: Есту, тепе-теңдік талдағыштары.

2. Мақсаты: Есту және тепе-теңдік талдағыштары сенсорлық жүйенің қалғандарымен бірге, сыртқы әлемді тану мен сыртқы орта факторларына ағзаның бейімделу әрекетінде маңызды роль атқарады.Сенсорлық жүйелердің қызметтік механизмдерін түсіну үшін, рецепторлы аппаратының,өткізгіштердің және аталып кеткен анализаторлық жүйелердің маңызы зор.

3. Оқу мақсаты: Есту және тепе-теңдік талдағыштарының құрылысы мен қызметтенуі туралы түсінік беру. Есту мүшесі және тепе-теңдік аппараты жұмысының жалпы принциптерін ұйымдастыру. Студентке есту өткірлігін, есту сезімталдылығының табалдырығын анықтауды үйрету.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Есту талдағышы. Дыбыс ұстайтын, дыбыс өткізгіш және дыбыс қабылдағыш аппараттар.

2. Дыбыс талдаудың орталық механизмдері.

3. Дыбыс қабылдау теориялары (Г. Гельмгольц, Г. Бекеши және т.б.). Бинауральды есту. Организмнің жүйелік іс-әрекетінде есту афферентациясының ролі.

4. Есту талдағышын зерттеу әдістері.

5. Тепе-теңдік талдағышы. Кеңістікте дене жағдайын бағалауда және оның кеңістікте қозғалуындағы оның ролі.

6. Жылдамдықта және дене салмақсызданған жағдайдағы рецепторлық, өткізгіш және қыртыстық бөлімдері. Тепе-теңдік талдағышты шынықтыру.

7. Тепе-теңдік талдағышты зерттеу әдістері.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.)

1) Сүйектік және ауалық өткізгішті зерттеу

2) тепе-теңдік аппаратының қызметтік тұрақтылығын зерттеу.

3) Бинауральді есту.

6. Әдебиет:

Негізгі:

1.Тақырып бойынша дәріс

2 Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663

3.Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.

4.Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.

5.Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д., Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.

6.Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.

7. Ткаченко Б. И. и др. Физиология человека.Compendium: учебник. – М., 2009.

Қосымша:

1.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ре. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука. – М.: ГЭАТАР-Медиа, 2007. – 384 с.

2.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.

3.Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.-М.: Высшая школа, 2007 4.Судаков К.В., Киселев И.И. и др. Нормальная физиология в динамических схемах: Атлас (цветной, иллюстрированный): учебное пособие. – М., 2007. – 350 с.

5.Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы студентов / Под ред. А.А. Утебергенова, Д.А. Адильбековой. - Шымкент, 2006. - 66 с.

6.В.М. Смирнов. Физиология в рисунках и таблицах.- М., «МИА», 2007.

7. Бақылау: Бірінші деңгейлік тесттік бақылауды жүргізу.

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№ 13 сабаққа таратылатын материал

Сабақ тақырыбы: Есту, тепе-теңдік талдағыштары.

Жұмыс №1 Сүйектік және ауалық өткізгіштігін зерттелуі

Жұмыс барасы: Сүйекті өткізгішті байқау үшін дыбыс шығарғыш камертонның аяғын зерттелушінің самайдың ортасына орналастырады. Зерттелуші екі құлағымен де дыбысты бірдей күшпен еститіндігін белгілейді. Содан соң бір құлаққа мақта тығып, тәжірибені қайталайды. Мақта тығылған құлақта дыбыс қатты естілетін сияқты болады. Бұл кезде дыбыс есту рецепторларына бассүйектің ең қысқа жолымен жеткендігімен түсіндіріледі. Әріқарай екінші зерттелушінің құлағын бірінші зерттелушінің мақта тығылмаған құлағын резеңкелі түтікпен жалғастырады. Екінші зерттелуші дыбысты дәл солай естиді, себебі дыбыс толқындарының кеңістікті бағанада таралуы жүреді.

Сүйекті және ауалық өткізгіштікті салыстыру үшін сонымен қатар Ринне тәжірибесі жүргізіледі. Дыбыс шығарғыш камертонның аяғын самай сүйегінің емізікше тәрізді өсіндісіне тығыз жанастырады. Зерттелуші біртіндеп әлсізденген дыбыс естиді. Дыбыс өшкен кезде камертонды құлаққа апарады. Зерттелуші қайта дыбыс естиді. Секундомер көмегімен дыбыстың естілу уақытын анықтайды. Тәжірибе кезінде есту талдағышы бейімделмеуі үшін камертонды 0,5м алшақтатады, кішкене уақытқа қайта құлаққа әкеледі.

Қорытынды:

Жұмыс №2 Тепе-теңдік аппаратың қызметтік тұрақтылығын анықтау

Айналдыру сынамасы

Жұмыс барысы: з ерттелушіні Барани орындығына денесін бекіту үшін планканы бекітіп отырғызады. Көлденең көзді нистагм болуы үшін оны басын 15^◦ бұрышқа түсіруін сұрайды. Тәжірибе жүргізуші секундына жарты айналым жылдамдығымен зерттелушіні бір қалыпты айналдырады. 10 секундтан кейін орындықты кенеттен тоқтатады да, зерттелушіні көзін ашуынсұрайды. Бір уақытылы секундомерді қосады. Нистагм жоғалған кезде секундомерді тоқтатып, оның ұзақтылығын есептейді.

Келесі зерттеуді бастамас бұрын зерттелушіні Барани орындығында айналдырғанда қандайда бір сезіну пайда болса ол туралы айтуын сұрайды. Оның көзін байлап 1 секундте жарты айналым жылдамдығымен 10 рет айналдырады. Зерттелуші қозғалыс басында айналысты сезінеді және оның бағытын анықтайды. Содан соң қозғалыс бір қалыпты болғанда, ол бұл сезінуді жоғалтады да, орындықтың тоқтағанын хабарлайды. Орындықты тоқтатқан кезде зерттелушіде кері айналыс сезімі пайда болады.

Барани модификациясындағы кілтеуіш байқауы

Зерттелушіден 0,5см бас деңгейі арақашықтығында қарандашты орналастырады. Қарандашқа қарап, көзін жұмып қарандаштың жоғарғы ұшына сұқ саусақпен жанасуын сұрайды. Ізінше жоғарыда айтылған орындықта айналдырады. Орындықты тоқтатқан соң ол қолын алдына созып, көзін ашпай қайта қарандаштың жоғарғы ұшына жанасуға тырысады.

Отолитты байқау

Зерттелушіні Барани орындығына отыруын, көзін жабуын және басын 90^◦ алға июін сұрайды. Орындықты айналдырады. 5 рет айналдырған соң орындықты кенеттен тоқтатады, бұл кезде ортаңғы сызықтан корпустың ауытқуын бақылайды. Пульстің жоғарылауын және төмендеуін байқайды.

Қорытынды:

Жұмыс №3 Бинауральді дыбыс

Жұмыс барысы: з ерттелушіні орындыққа тәжірибе жүргізушіге арқасымен отырғызады. Зерттелушінің құлағына фонендоскоптың резеңкелі түтігінің ұшын кигізеді, фонендоскопқа дыбыс шығарушы затты әкеледі. Қай жағынан дыбыс шығып тұрғанын көрсетуін сұрайды. Содан соң фонендоскоптың бір түтігін одан ұзынына ауыстырады да, тәжірибені қайталайды. Зерттелуші дыбыс көзі қысқа түтік жағынан екенін хабарлайды.

Қорытынды:

жұмыс №4 Жобаларды салу

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№14 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Тақырыбы: Дәм сезу және иіс сезу талдағыштары. Тері талдағышы.

Сағат саны: 4

Курс: 2

Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Астана 2015ж

1. Тақырыбы: Дәм сезу және иіс сезу талдағыштары. Тері талдағышы.

2. Мақсаты: Иіс сезу талдағышының арқасында, қоршаған кеңістікте бағдарлау және сыртқы әлемді тану іске асырылады. Ол тамақтық тәртіпке, қорғаныштық тәртіпке әсер етеді, жыныстық бағдарлауды қабілеттендіреді.

3. Оқу мақсаты: Дәм сезу талдағышының құрылысы мен қызметтенуі туралы түсінік беру. Дәм сезімінің жіктелуін беру. Дәмнің сезімталдылығының табалдырығын анықталуын студентке үйрету.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Дәм сезу талдағышы. Рецепторлық, өткізгіш және қыртыстық бөлімдері.

Дәм сезудің жіктелуі.

Дәм сезгіштікті зерттеу. Тәттіге, ащыға, қышқылға, тұздыға дәм сезу табалдырығын анықтау.

Иіс сезу талдағышы. Рецепторлық, өткізгіш және қыртыстық бөлімдері.

Иістердің жіктелуі, оларды қабылдау теориялары.

Тактильді талдағыш. Тері рецепторлары. Жанасуды, вибрацияны, қысымды қабылдаудағы ролі.

Талдағыштың рецепторлық, өткізгіш, қыртыстық бөлімдері.

Зерттеу әдістері. Тітіркендіру күшінің табалдырығын анықтау. Сезінудің тітіркендіру қарқынының өзгеруіне байланыстылығын анықтау.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері (шағын топтар, пікірталас, жағдайлық есептер, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, кейстади және т.б.)

1. Сипап-сезу өткірлігі.

2. Терморецепторлардың бейімделуі.

3. Температуралық, кезектескен бейнелер.

4. Дәмнің сезімталдылығының табалдырығын анықтау.

6. Әдебиет:

Негізгі:

1.Тақырып бойынша дәріс

2 Адам физиологиясы. Х.К. Сәтбаева, А.А.Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, Алматы, 2005, 663

3.Судаков К.В., и др. Нормальная физиология в динамических схемах: атлас: учеб.пособие. – М., 2009.

4.Агаджанян Н.А., Смирнов В.М.. Нормальная физиология: Учебник для студентов медвузов.- М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007.

5.Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д., Нормальная физиология: учебник + СД-диск. – М., 2006. – 696 с.

6.Физиология человека. Под ред. Р.Шмидта, Г. Тевса. М.,., в 3-х томах.- 2007.

7. Ткаченко Б. И. и др. Физиология человека.Compendium: учебник. – М., 2009.

Қосымша:

1.Современный курс классической физиологии (избранные лекции) с приложением на компакт-диске. Под ре. Ю.В.Наточина, В.А.Ткачука. – М.: ГЭАТАР-Медиа, 2007. – 384 с.

2.Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии: Учеб. пособие / Н.Н.Алипов, Д.А.Ахтямова, В.Г.Афанасьев и др.; Под ред. С.М.Будылиной, В.М.Смирнова. – М.: Издательский центр «Академия», 2005. – 336 с.

3.Атлас по нормальной физиологии / Под ред. Н.А. Агаджаняна.-М.: Высшая школа, 2007 4.Судаков К.В., Киселев И.И. и др. Нормальная физиология в динамических схемах: Атлас (цветной, иллюстрированный): учебное пособие. – М., 2007. – 350 с.

5.Ситуационные задачи по физиологии с основами анатомии для самостоятельной работы студентов / Под ред. А.А. Утебергенова, Д.А. Адильбековой. - Шымкент, 2006. - 66 с.

6.В.М. Смирнов. Физиология в рисунках и таблицах.- М., «МИА», 2007.

7. Бақылау: Бірінші деңгейлік тесттік бақылауды жүргізу және билет бойынша жазбаша бақылау.

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№14 сабаққа таратылатын материал

Сабақ тақырыбы: Дәм сезу және иіс сезу талдағыштары. Тері талдағышы.

№1 жұмыс Сипап сезу өткiрлiгi

Құрал-жабдықтар: сызғыш, өлшегіш – циркуль, зерттелуші-физикалық дені сау, жүргізілген тәжірибе нәтижелерін қызықтырмайтынадам.

Жұмыс жағдайы:

1. Барлық тәжiрибе бойы өлшегіш – циркуль температурасы тұрақты.

2. Өлшегiш - циркyль инелерінің ұзындықтары бірдей.

3. Өлшемдерi анық және миллиметрлiк шкаласы бар сызғыш.

Жұмыс барысы: Өлшегiш - циркль дене бөлiгiне жанасқанда eкi "укол" айырмашылығы анық болуы тиiс.

Көз жеткiзбеушiлiк болмас үшiн бiр және сол дене бөлiгiнде тәжiрибенi eкi рет қайталайды.

Eкi өлшемнiң арифметикалық ортасы тәжiрибе ортасы болып есептелiнедi.

Тәжiрибеге арналған дененiң 3 бөлiмi, яғни:

Тiл

Иық

● Қолдағы саусақ таңдап алынады.

Өлшегiш - циркуль арасын бiртiндеп жақындата отырып, eкi укол орнына бiр немесе бірнеше тітіркендіргіш саны дәл таба алмайтын сезіміне көз жеткіземіз.

Бірнеше уақыттан соң, тәжірибе қайта жүргізіледі.

Алынған нәтиженің орташа арифметикалық мәні есептелінеді.

Тұжырымдар: Тәжірибе нәтжесін дененің түрлі бөліктерінде сипап сезу өткірлігі әр түрлі екендігіне көз жеткізетіндігін дәлелдейді. Саусақ немесе иыққа қарағанда, тіл жанасуға өте сезімтал.

Сипап сезу өткірлігі – айырым табалдырығына айтымды шама, яғни екі нүктедегі шама (қос сезімі) жанасу сезімімен аяқталынатын тірі нүктесін бір уақытта екі тітіркендіргішпен тітіркендіру арасындағы машинальді арақашықтық.

№2 жұмыс

Терморецепторлардың бейімделуі.

Құрал – жабдықтар: Суы бар тостаған: Біріншісінде – су температурасы 10⁰С – ге тең.

Екіншісінде – су температурасы 25⁰С – ге тең. Үшіншісінде – су температурасы 40⁰С – ге тең.

Зерттелуші – физикалық дені сау, жүргізілген тәжірибе нәтижелерін қызықтырмайтын адам.

Жұмыс жағдайы:

Бөлме температурасы тұрақты.

Тәжірибе барысында тостағандағы су температурасы термометрмен бақыланады.

Жұмыс барысы: Тәжірибе жүргізгенде зерттелушінің қолын алдын – ала суытпайды және ысытпайды. Тәжірибені бір рет жүргізу жеткілікті, өйткені жұмыс жағдайын дұрыс сақтағанда, жұмыс нәтижелері бірден алынады.

Сонымен, сол қол су температурасы 10⁰С – ге тостағанда – суықты, ал оң қол су температурасы 40⁰С – ге тең тостағанда жылуды сезеді. 5 минут күтеміз. Екі қолда да су температурасы 25⁰С – ге тең тостағанға салынады.

Сол қол – жылуды, ал оң қол суықты сезеді. 2 – 10 минут күтеміз – бейімделу тиімділігі, екі қолда тостағандағы су температурасын қалыпты температура ретінде қабылдайды.

Бейімделу (лат. Adaptatio - теңесу) – қоршаған орта факторының әсерінен организмнің бейімделу қасиеті мағынасында.

Тұжырымдар: Тәжірибе нәтижесін адамға қажет жағдай, көбіне температуралық жағдайға бейімделіс адамға тән қасиет екендігін дәлелдейді.

№ 3жұмыс

Температуралық, кезектескен бейнелер.

Құрал – жабдықтар: Колба (стакан).Бірінші жағдайда суық сумен толтырылған.

Екінші жағдайда ыстық сумен толтырылған. Секундомер.

Зерттелуші – физикалық дені сау, жүргізілген тәжірибе нәтижелерін қызықтырмайтын адам.

Жұмыс жағдайы: Бөлме температурасы тұрақты.

Жұмыс барысы: Адам терісіне суық және жылы заттың әсерін екі реттік талдау жүргіземіз. І талдау – ұзақ жанастыру. ІІ талдау – қысқы уақыттық, жиі жанастыру.

Суық сумен толтырылған колбаны маңдаймен 2 – 5 минут бойы жанастырамыз. Жанастыру доғарылғанда, суықты сезу жалғаса береді, бірақ бұл сезім біртіндеп жойылады. Жүргізу тәртібін өзгертеміз, яғни 2 – 5 минут бойы, 1 – 3 секунд жиілікпен колбаны жиі – жиі маңдаймен түйістіреміз. Нәтиже барысында суықты сезу тәжірибе бойы тұрақты болып қалады, ал жанастыру сезімін біз жанастыру жиілігі бойынша сеземіз.

Осы тәжірибені жылы (ыстық) сумен жүргіземіз.

Жылы сумен толтырылған колбаны маңдаймен 2 – 5 минут бойы жанастырамыз. Жанастыру доғарылғанда, жылуды сезу жалғаса береді, бірақ жылуды сезу алдыңғы тәжірибедегі суықты сезуге қарағанда жылдам жойылады.

Жанастыру жағдайын жоғарыда жүргізілген тәжірибеге сай өзгертеміз. 2 – 5 минут бойында жанастыру жиілігі 1 – 3 секунд. Колбаны алғанда жылуды сезу жойылады. Кезекті жанастыру және жылуды сезу Үзілген сипатта болып табылады.

Тұжырымдар: тәжірибе нәтижесінде жылуға қарағанда суықтық тітіркендіргіш әсері айқын деген қорытынды жасаймыз.

№4 жұмыс

Дәм сезу табалдырығын анықтау.

Жұмыс барысы: Зерттелетін адамның тіл ұшына пипеткамен бір тамшы берілген ерітіндіні тамшылатады. Олар оны жұтып, ерітіндінің дәмін анықтайды.

Нәтижесі:

жұмыс №5 Жобаларды салу

«АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ

ҚАЛЫПТЫ ФИЗИОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

№15 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Тақырыбы: Ағзаның шартты рефлекторлық іс-әрекеті және оның нейро-физиологиялық механизмдері.

Сағат саны: 4

Курс: 2

Мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Астана 2015ж

1. Тақырыбы: Ағзаның шартты рефлекторлық іс-әрекеті және оның нейро-физиологиялық механизмдері.

2. Мақсаты:.

3. Оқу мақсаты: Студентті шартты рефлексті құрастыру әдістеріне және шартсыз бен шартты орталықтардың аралығындағы уақытша байланыстың түзілу жолдарын талдауға үйрету. «Жол сүрлеу» жүретін орталықтардың орналасуы мен шартты-рефлекторлық байланыстың негізгі механизмдері мен түзілу заңдылықтарын ұйымдастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Жоғарғы жүйке іс-әрекеті жайында түсінік.Тәртіптің туа біткен түрлері (шартсыз рефлекстер және инстинктер). Олардың организмнің бейімделу іс-әрекеті үшін маңызы, жіктелуі.

2. Жүре пайда болған тәртіп- мінез- құлық. Шартты рефлекс, жануарлар мен адамдардың үнемі өзгеріп отыратын қоршаған орта жағдайына бейімделу түрі ретінде.

3. Балада шартты- рефлекторлық іс-әрекеттің пайда болуы.

4. Шартты рефлекстің пайда болу және көріну заңдылықтары. Шартты рефлекстердің шартсыз рефлекстерден айырмашылығы. Шартты рефлекстердің жіктелуі.

5.Шартты рефлекстер пайда болуының физиологиялық механизмдері, олардың құрылыстық- қызметтік негізі (И.П. Павлов, П.К. Анохин).

6.Үлкен жарты шарлар қыртысының талдау- синтездеу іс-әрекеті.

Поиск по сайту: