Жеке теориялар негіздері

2. Корпоративтік табыс салығын ұйымдастыр

Корпоративтік салық салынатын негізгі объектісі салық салынатын табысы болып табылады, онын деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен шегерімнің (тұракты мекемелер арқылы кызметін жүзеге асырмайтын, резидент еместерді қоспағанда) арасындағы айырмасы аркылы анықтайды:Салық жылдық табыс шегерімдерсалынатын табыс жиынтығы Жылдық табыс жиынтығыиа: жөнелтілген өнімдер, атқарылған жұмыстар, көрсетілген қызметтер және баска да операциялар үшін, салық төлеушінің алуына (алғанына) жататын ақшалай немесе басқа каражаттар, өзара есеп айырысу ретінде үшінші тұлғаларға жіберілген, тікелей, не жанама түрінде шығындарды өтеуге жіберілген қаражаттар кіреді. Кәсіпкерлік қызметтерден түсетін кірістерге: өнімді (жұмысты, қызметті) сатқаннан түсетін кірістер; ғимараттарды, қондырғыларды сату кезінде құнынын өсуінен, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерден инфляцияға байланысты олардың кұндарына түзетулерді есепке алу барысында түскен кірістер; баска да сатудан түскен тыс кірістер, соның ішінде: проценттер бойынша кіріс; дивидентгер; ақысыз алынған мүліктер мен ақша қаражаттары; мүліктерді жалға беруден түсетін кірістер; роялти; мемлекеттен және басқа да заңды тұлғалардан алынған жәрдем ақшалар; кәсіпкерлік қызметтен немесе оның қызметін шектеуден алынған кірістер; қарыздарды есептен шығарудан түскен кірістер және т.б. жатады.

4. Жеке табыс салығын алу

Жалпы, Қазақстан Республикасында жеке табыс салығы екі тәсілмен алынады:
1.төлем көзінен;
2.декларация бойынша.
Төлем көзінен ұсталатын салықтар 15% мөлшерлемесі бойынша ұсталады, сондай-ақ ол Қазақстанда жұмыс істейтін резидент еместердің де табысынан ұсталады. 15% мөлшерлемесі бойынша төлем көзінен ұсталатын табыстардың қатарына:

· дивиденттер;

· депозиттер бойынша марапаттаулар (жеке тұлғалардың банкке және
ұйымдарға салған салымдары бойынша төленетін депозиттері және ҚР ҰБ
лицензиясын алып банктің кейбір операцияларын жүзеге асырғаны үшін төленетін депозиттері кірмейді);

· ұтыс;

· занды тұлғалардың төлейтін марапаттау сомасы (банк-резидент, зейнетақы жинақтау қоры, төлейтін марапаттау сомасы кірмейді);

· бағалы қағаздарды шығарғаны үшін төленетін марапаттау сомасы.

5. Әлеуметтік салық

Әлеуметтік салық – заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін салықтарының бірі. Оның басқа салық түрлерінен ерекшелігі, бұл салықтың мөлшері кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың атқарған қызметі мен орындаған жұмысы үшін есептелінетін еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорының белгілі бір пайызы түрінде есептеліп кәсіпорынның шығындарына қосылып отырады. Бірақ та жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан ұсталмайды. Әлеуметтік салықты төлеушілердің қатарына барлық заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады.

Әлеуметтік салық салық салу объектісіне, яғни еңбекақы төлеу қорына табыстың барлық түрлері кіреді; оның ішінде әр түрлі сыйақылар, жәрдемақылар, жеке әлеуметтік жеңілдіктер және тағы да басқадай төлемдер.

7. ҚР алымдар мен төлемдер

Салықтан басқа Қазақстан Республикасы Салық Кодексінде белгіленген және белгілі бір мөлшерде бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер іс- әрекет етеді.

Алымдар және төлемдер деп әдетте заңда және жеке тұлғалардың мемлекеттік орындардың оларға көрсететін қызметтері үшін төлемдерін айтады. Бұл төлемдердің сомасы жергілікті бюджеттердің кірісіне не белгіленген үлестерде бюджеттер мен тиісті ұйымдарға не арнаулы қызметтер көрсететін ұйымдардың мекемелердің шығындарын ішінара немесе толық өтеуі,қызметін дамытып, жетілдіру үшін түгелдей қарамағына түседі.

Алымдармен төлемдерді төлеу көбінесе қаржы аспектілерінде сондай- ақ мүліктік құқықтарда, техникалық рәсімдер мен тіркеулерді, объектінің қызметтің белгілі бір халін біріктіруді рәсімдеумен байланыстырады да қоса қызметтің айтарлықтай кең аясы бойынша жүзеге асырылады. Осыған орай алымдар мен төлемдерді салық салу объектілерінде сан алуан болып келеді, алымдар мен төлемдерді есептеу мен төлеу тәртібі де әр түрлі болады. Алымдардың сомасы үкімет белгілеген мөлшерлемелер бойынша есептеледі және тіркеуші органдарға тиісті құжаттарды бергенге дейін төленеді.

8. Салық бақылауын ұйымдастыру

Салық түсімдерінің арқасында өмір сүретін мемлекет, бюджетке ақша қаражатының толық және дұрыс түсуінқадағалайды. Осы тапсырманың орындалуын әрдайым мемлекет тарапынан қадағалап, бақылау жасап отыру керек. Осындай мемлекеттік бақылауды басқару механизімі тарапынан қаралады. Соның арқасында салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың ең жақсы ұйымдастырылған түрі болып келеді.

Салық бақылауы келесі көрсеткіштерімен бейнеленеді:

1) Салық бақылауы мемлекеттік бақылаудың бір түрі болады. Яғни салық заңдамасының нормативтік актілерде көрсетілген бақылауды мемлекеттік уәкілетті органмен жүзеге асырылады.

2) Салық бақылауы - қаржы бақылауы ретінде қаралады.

3) Салық бақылауы - мемлекеттік бақылаудың арнайы бір түрі болып табылады, яғни салық бақылауын жүзеге асыруға құқығы бар органдар қарастырады.

Салық бақылауының келесі элеметтері бар:

1. нені тексеру керек - ол бақылаудың субъектісін айқындайды.

2. Кімді тексереді - бақылаудың объектісін;

3. Не тексеріледі - бақылаудың затын;

4. Не үшін тексеріледі - бақылаудың мақсаты;

5. Қалай тексеріледі - бақылаудың әдісін.

Салық бақылаудың мақсаты болып:

1. салық заңдамасындағы бұзушылық факторларын анықтау;

2. кінәлі тұлғаларды анықтау және белгіленген заңды міндеттемелерге айыптау. (привлекать)

3. салық заңдамасының бұзушылықтарын жою.

4. Жетіспейтін сомасын өндіріп алу түрінде мемлекеттің материалды қызығушылықтарын қорғау.

5. Салық заңдамасының бұзушылықтарын хабарлау.

6. Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу

Салық кодексінде геологиялық барлау және геологиялық- іздестіру жұмыстарын ҚҚС- пен салық салу тәртібі сақталған. Мәселен, геологиялық барлау және геологиялық- іздестіру жұмыстары бойынша айналымдар ҚҚС-тан босатылады. Бұл жағдайда геологиялық барлау және геологиялық- іздестіру жұмыстары деп әзірлеуге көмірсутегі мен минеральдық шикізат кен орындарын (шоғыр) іздестіруді, барлауды, бағалау мен дайындауды қамтамасыз ететінбелгілі жұмыста қолданылатын өзара байланысты жиынтық түсініледі

Арнайы салықтар мен жер қойнауын пайдаланушылардың төлемдеріне мыналар жатады:

үстем пайдаға салық;

бонустар(жазылмалы,коммерциялық табу);

роялти;

өнімді бөлу бойынша Қазақстан Республикасының үлесі.

14. Қосылған құн салығы

Қосылған құн салығы ^[1] – жанама салық түрі, қосылған құнның мемлекеттік бюджетке аударылатын бөлігі, бюджеттің маңызды көздерінің бірі. Кәсіпорын, бір жағынан, сатылған өнімдерден қосымша құн салығын алушы болса, екінші жағынан, жабдықтаушылардан өндіріс құралдарын сатып алушы ретінде Қосылған құн салығын төлеуші болып табылады. Қосылған құн салығын төлеушілер салық кодексінде белгіленеді. Мемлекеттік бюджетке төленетін Қосылған құн салығының көлемі өндірушінің сатқан тауары үшін есептелген салық пен жабдықтаушыларға шикізат, материалдар, отын мен энергия, т.б. өнімдер үшін төленген Қосылған құн салығының айырмасы негізінде есептеледі, яғни салық төлеушілер Қосылған құн салығын тауарларды өндіруге (жұмыстарды орындауға, қызмет көрсетуге) жұмсалған материалдық шығынды шегере отырып есептейді. Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиіс Қосылған құн салығының сомасы, салық кодексіне сәйкес, салық салынатын айналым бойынша есептелген Қосылған құн салығының сомасы мен шегерімге жатқызылған салық сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады.

21. «Функция» ұғымының мәні

Функция (лат. фұнцтіо – орындау, атқару, жүзеге асыру) математикадағы ұғым

1. Қызмет, міндет, жұмыс; қатынастар жүйесіндегі қайсы бір объекті қасиеттерінің сыртқы көрінісі;

2. Социологияда – белгілі бір әлеуметтік институт атқаратын рөл;

3. Лингвистикада – тілдік бірліктің немесе тіл құрылымы

Егер мүмкін мәндер жиынтығынан алынған х-тің әрбір мәніне айнымалы у-тің белгілі бір мәні сәйкес келсе, онда у айнымалы шамасы х айнымалы шамасының функциясы деп аталады. Мұндай тәуелділік у=ф(х) түрінде жазылады. ф әрпінің орнына басқа әріптер де (мыс., Ф, j, y, т.б.) қолданылады. Мұндағы х-ті тәуелсіз айнымалы (кейде аргумент) деп, ал оның өзгеру облысы (жиыны) у-тің анықталу облысы деп аталады. х-тің өзгеруіне байланысты айнымалы у-тің қабылдайтын мәндерінің жиынын у функциясының өзгеру облысы деп атайды. Функцияның жоғарыда берілген анықтамасында назар аударатын екі жағдай бар: біріншісі — аргумент х-тің өзгеру облысын көрсету, екіншісі — х пен у мәндерінің арасындағы сәйкестік ережені немесе заңды тағайындау. Егер х-тің бір мәніне у-тің бір ғана мәні сәйкес келсе, онда у-ті х-тің бір мәнді Функциясы деп, ал егер х-тің бір мәніне у-тің бірнеше мәні сәйкес келсе, онда у-ті х-тің көп мәнді Функциясы деп атайды.

24.Экономиканы салықтық реттеу

Салықтар нарықты экономиканы реттеудің ең тиімді нысаны болып табылады. Салық негізінде құрылатын мемлекеттік бюджеттің кірісіне қарай, мемлекеттің кәсіпкерлікпен айналысуының және әлеуметтік-кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшерімен заңды құқығы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі, Қазiргi заманда кез- келген экономикалық жүйенiң қалыпты жағдайы да жұмыс iстеуiне жағдай жасауда мемлекеттiң маңызы зор. Мемлекет құрылғаннан бергi тарихы барысында тәртiптi, заңды сақтау, ұлттық қауiпсiздiктi ұйымдастыру мiндеттерiмен қатар, нарыққа өту жағдайында экономикалық салықтық реформалардың негiзгi мақсаты елiмiзде тиiмдi салық жүйесiн құрутөлем қабілеті бар сұраныс көлемі реттеледі. Салық саясаты аса нәзік және күрделі аспап, ол жеңілдіктер мен жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтардың тізімі бірнеше бетке сыйып кете алады, ал жеңілдіктер мен жазалау шаралары, оларды пайдалануға түсініктемелер тұтас томдарды алып жатады.

18. Салық салудың экономикалық принциптері

Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережесін қарастырады. Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше принциптері бар. Салықтардың созылымдылық принципі – бұл принциптің мәні мынада, яғни мемлекет өзінің күнделікті суранысына байланысты салық ставкасын көтере немесе төмендете алады. Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі, яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен қарастырылған жағдайда ғана пайда болады. Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі табылады. Салық салудың шындық принципіне сәйкес әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдауға қатысуы қажет.Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргізілуі қажет.

Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері салықкодексінде белгіленген салық салу принцтеріне қайшы келмеуі тиіс. Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда.

· бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі,

· екінші, салық салудың айқындылығы,

· үшінші, салық салудың әділдігі,

· төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы,

· бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.

23.Салықтардың фискальды мәні

Салықтардың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл қызметі (функциясы) арқылы мемлекеттік бюджеттік кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери – қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді. Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс - әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өнімдегі салықтардың үлес салмағы 40 проценттен көбірек болып отыр. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлдеқайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың бір айғағы осы. Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін (функциясын) пайдалана отырып елдің салық жүйесін анықтайды. Салық механизмінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясатты негізге ала отырып салық саясатын анықтайды.

10. Бюджет жүйесі деңгейлері арасында салықтык түсімдерді бөлуді дұрыс жолға қою

Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық деңгейлерінде тиісті қаржы базасы болуы тиіс. Осы мақсатпен әр елде аймақтардың шаруашылығын, әлеуметтік сферасын, әрбір әкімшілік — аумақтық бірліктерді абаттандыруды, заң шығарушы билікті, басқару аппаратын ұстауды және басқа шараларды қаржыландыру үшін олардың ақша ресурстарын жұмылдыруды қамтамасыз ететін бюджеттер тармақтарының желісі құрылады. Бюджеттердің жекелеген түрлерінің кірістері мен шығыстарын қалыптастыру, оларды теңдестіру процесінде заңмен реттеліп отыратын белгілі бір қаржылық өзара қарым-қатынастар пайда болады. Осы элементтердің барлығы – бюджет жүйесін ұйымдастыру мен құрудың қағидаттары, оның буындарының өзара қатынастары мен байланысының ұйымдық нысандары бюджет құқықтарының жиынтығы — бюджет құрылысын құрайды.

11. Салыктарды ауыстыру және олардың тигізетін әсерлерін төмендету

салық ауыртпалығын салықтың түпкілікті салынушысына - салықтардың негізгі ауыртпалығын өз мойынына алатын халыққа көшіру үдерісі. Салықтарды аударып салу бірқатар салықтар бойынша салық төлеуші мен салық салынушының ғана емес, сонымен бірге салық салу объекті мен көзінің де дэл келмеуіне байланысты Корпоративтік табыс салығы кәсіпорын өнімін тұтынушыларга негұрлым жоғары багалар есебінен немесе ресурстарды жеткізушілерге ресурстарга төмендетілген багапар есебінен аударылуы мүмкін. Акционерлік қоғамдар нысанында ұйымдастырылган шаруашылық жүргізуші субъектілердің табысына салық салынған жағдайда акционерлерге ауыстыру субъектілер төленген бүкіл соманы немесе оның үлесін жабатын бөлігінде оларга тым төмен дивидендтер төлеу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін..
Меншік салығы ішінара ауыстырылады. Мәселен, кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын заңи тұлғалар мен жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салықты төлеген кезде жеткілікті сұраным жағдайында таза табысты салық сомасына жоғарылатуга және сөйтіп оны өнім мен қызметтерді тұтынушыларга ауыстыруга болады.

12. Салықтан жалтару мәселелері және оны шешудің жолдары

Салықтан жалтарудың негізгі мәселелері және оларды шешу жолдары
Жоғарыда келтірілген талдау жұмыстары және басқа да зерттеу жұмыстары
салық органдарында есепке тұрмау;
салықтық есепті ұсынудан жалтару;
ақша қаражаттарын кіріске алмау;
Ең алдымен, мынадай заңдылықты айта кету керек: егер де
Салықтық тексерулерді барынша сәтті жүргізу үшін рейдтік тексерулер маңызды
Қордай ауданы бойынша Салық комитетінің мәліметтері бойынша рейдтік тексерулермен
Салық төлеушілер үшін кәсіпкерлік қызметті жүргізу жөнінде дәлелдерді көрсету
Көлік саласында қызмет көрсетумен айналысатын кәсіпкерлердің қызметін тексеру тіпті
Тікелей кәсіпорындармен және жеке тұлғалармен жұмыс істейтін салық инспекторларыныың
Дәстүрлі салық салу жүйесі бойынша негізінен өндірістік қызметпен айналысатын
Сонымен қатар, заңды тұлғалармен салыстырғанда жеке кәсіпкерлер қызметінің еңбекті
Өндірістік қызметтегі қосылған құн салығы бойынша салықтық тексерулер барысында
Салықтық тексерулер үшін салық төлеушілерді ұтымды (рационалды) таңдауды қамтамасыз
Кәсіпорындарды салықтық тексеруден өткізу үшін таңдау барысында критерий ретінде
өзінің салықтық есебінде (мысалға, декларацияда) өте үлкен шығындарды және
алдыңғы салықтық тексерулер кезінде салықтық заң бұзушылықтар анықталған және
салықтық есеп беруден қашқақтайтын немесе нольдік салықтық есеп беруші
бюджеттен өтелетін қосылған құн салығының өте үлкен сомасын ұсынатын
бірқатар есепті кезеңдерде қаржылық-шаруашылық қызметінен шығын көрген кәсіпорындар;
тексеру жұмыстарының нәтижесінде құқық қорғау органдары және басқа да
Жасырылған табыс көздерінің бар екенін анықтау мақсатында салық салушылар
2006 жылдың басында Мемлекеттік табыстар Министрлігінің өкілдері бас қосқан
Салық салудың қарапайым жүйесін кәсіпорындар Қазақстан Республикасының Салық кодексімен
Жеке кәсіпкерлермен салық салудың қарапайым жүйесін қолдану жеке тұлғалардың
Салық салудың қарапайым жүйесін қолданушы жеке кәсіпкерлер басқа салықтарды
Салық салудың қарапайым жүйесін мынадай тұлғалар қолдана алмайды:
акциздік тауарларды өндірумен, сонымен қатар пайдалы қазбаларды өңдеумен және
жекелеген қызмет түрлері үшін біртұтас табыс салығын төлеу режиміне
Салық салудың қарапайым режиміне көшуге құлық білдірген жаңадан тіркелген
Салық салудың қарапайым жүйесінен салық салудың жалпы режиміне көшкен
Үкімет санатындағы тұлғалар былай деп есептейді: «Салықтық ауыртпалықтың төмендеуі
Сонымен қатар, Үкімет алдағы жылдары жылдық табысы 50 млн.
Еліміздің Президенті «таңдау құқығы шағын және орта бизнсе кәсіпкерлігінің
Бұл салықтар, естеріңізге түсіре кетелік, қазіргі кезде шағын бизнес
Аталғандармен қоса, шағын кәсіпорындарға 100%-дық салықтық жеңілдік беріледі

13. Арнаулы салық режимі және оның қолданылу ерекшеліктері

Арнаулы салық режімі - салық төлеушілердің жекелеген санаттары үшін біоджетпен есеп айырысудың және салықтардың жекелеген түрлерін есептеу мен төлеудің, сондай-ақ ол бойынша салықтық есептемені табыс етудің оңайлатылган ережесін қолдануды көздейтін ерекше тәртіп. Арнаулы салық режімдері мынадай түрлерге бөлінеді: өзіне патент негізінде және оңайлатылған мағлұмдама негізінде арнаулы салық режімін кіріктіретін шағын бизнес субъектілері үшін, шаруа немесе фермер қожалықтары үшін, заңи тұлға - ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілер мен селолықтұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режімдер.
Қазақстан Республикасы аумағында және оның шегінен тысқары жерлерде алынған (алынуға жататын) табыстардың барлық түрлерінен тұратын салық кезеңі ішіндегі табыс патент немесе оңайлатылған мағлұмдама негізінде арнаулы салық режімін қолданатын салық төлеушілер үшін салық салу объекті болып табылады. Біркатар табыстардан корпоративтік немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеу және олар бойынша салықтық есептемені табыс ету жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Патент негізіндегі арнаулы салық режімін мынадай шарттарға сай келетін;

1. жұмыскерлердін еңбегін пайдаланбайтын;

2. дара кәсіпкерлік нысандағы қызметті жүзеге асыратын;

3. салық кезеңіндегі табысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті каржы жылынын 1 каңтарында қолданыста болған ең төменгі жалақының 200 еселенген мөлшерінен аспайтын дара кәсіпкерлер қолданады

15. ҚР салық жүйесінің негізгі ұйымдастырылу негіздері

«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетке алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттік салық жүйесін құрайды.

1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге сәйкес салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылдаған бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.

1991жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі жұмыс істей бастады. Ол «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың қағидаттарын, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы құжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-інен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.

19. Салық салудың заңдылық принциптері

Салық салымының принциптері
Біріншіден, базалық деп аталатын, негіз болатын салық салымын қарастырайық. Олардың бір бөлігі Д. Рикардо және А. Смит өмір сүрген кезде қазіргі салық салымы жүйесі тәжірибе негізінде құрылған.
Қазіргі салық нормаларын қанағаттандыратын үш басты принципті қарастырайық. Олар: анықтылық, нәтижелілік, әділдік. Анықтылық А. Смиттің түсінігінше, әрбір салық алдын-ала және дауысты хабарландыруға тиісті. Мынадай қатынастарда:
Салық төлеуге тиісті адам
Сол салықты алушы адам немесе мекеме
Сол салықтың алыну немесе төлену кезеңі
Салық төлеушінің салық ретінде төлейтін соммасының нақты анықтылығы
Нәтижелілік салық төлеу міндеті атқарылуына байланысты қаражат және еңбектің, қосымша уақыттың жойылуы. А. Смиттің түсіндірілуінде ол үшініш және төртінші принциптер (уақыт үнемділігі, салық төлеу аймақтары және қосымша шығындардың аздығы). Шын мәнінде, билеушілердің салық салушыларға ұсынған арнайы шектеулері мен салық төлеу кезіндегі шарттары оларға негативті ықпал етіп отырды. (салық төлеуді мезгілсіз уақытта, ыңғайсыз жерде талап етуі және т.б.)
Қазіргі уақытта нәтижелілік принципі ұлғайтылған түрде көтерілуі қажет. Біріншіден, тек қана мемлекет шығыны ғана емес, салық жинау, сонымен қатар салықтық есеп және салықтың есептік ұсынылуы есепке алынуы қажет.

Поиск по сайту: