Устройство прибора ПМТ-3М

Микроқаттылықты өлшегіш ПМТ-3М құрамына келесі буындар кіреді: штатив, заттық үстелше, жүктеуші механизм буыны, жарықтандырушы орналасқан тубус, монокулярлық жалғағыш, обьектив комплектілері. Микроқаттылықты өлшегіш құрылғының жұмыс істеу принциптері алмазды зерттеліп жатқан материалға сұғуұа негізделген және алмаз материалға белгілі бір жүктемемен сұғылады, содан кейін алмазхдан қалған іздің диогоналін өлшеу арқылы қаттылықты аңықтайды. Микроқаттылық алмазға түсірілген күштін алмаздан қалған іздің шартты ауданына қатынасымен есептелінеді(формула 5).

(5)

1-прибордың іргетасы; 2-үстелше; тумблер; 3-тұтқа, штепсель; 4-винт; 5-тығындық винт; 6-үстелше; 7-тұтқа; 8-ауалық демплер; 9-шток; 10-винт; 11-окулярлық микрометр; 12-монокулярлық саптама; 13- барашек грубого движения; 14 - микрометрлік қозғалыс бұрандасы 15-тубус бекітпесі; 16-винт; 17-гайка; 18-шам; 19-жарықтандырушы; 20-колонка; 21- жарық фильтрі.   Сурет 10. Микроқаттылықты өлшеуіш ПМТ-3М

Штатив іргетасы 1және колонка 20-дан құралады. Ол сыртында тубус бекітпесі 15 және тубусты вертикаль қалпында гайка 17 арқылы қозғалтушы үшін сыртында ленталық ойыққа ие. Тубус бекітпесі колонкаға винты бар кесілген втулка 16 арқылы бекітіледі. Ол жұмыс кезінде қысылып тұруы керек. Тубус бекітпесінде тубустың микрометрлік және қатты қозғалтқыш механизмдері орналасқан. Бұранда 13 және бұранда 14 бұра отыра тубусты жоғары және төмен қозғалтуға болады. Қатты қозғалтқыш жүрісін реттеп отыруға болады. Қатты қозғалтқыш механимін тұтқа 9-бен бекітіп қоюға болады. Бұранда 14-те шкала бар, оның бір бөлігінің құны тубустың 0,002 ммқозғалысына сәйкес келеді.

Микроқаттылықты өлшегіш ПМТ-3М өзінің құрамында келесі бөліктерге ие.

1 Заттық үстелше.

Заттық үстелше 6 штативтін түбінде 3 винтпен бекітіліген. Зерттелетін зат қойылатын үстелше 2 өзара перпендекуляр бағытта винттер 4 көмегімен қозғала алады. Тығындық аинт 5-ті түсіру арқылы тұтқа 1 арқылы үстелшені оңға әне солға тірелгенге дейін қозғалтуға болады. Пластина 2-де ермексаз және кішігірім пресс арқылы кез-келген конфигурациялы затты қоюға болады. Цилиндірлік бетті зерттеу үшін микроқаттылықты өлшегіш комплектісіне арнайы призма кіреді.

2 Жүктеу механизмі

Жүктеу механизмі шток 9-дан тұрады. Шток механизм корпусының ішінде орналасқан пружигаларда бекітіледі. Штокта торап бекітіліген. Ол ауалық демплер. Бекітпе 11-ге алмаздық ұшты 13-ті қояды. Ал штоктың қалың жеріне гір тас қойылады. Гір тастардың комплектісі бар. Үлгінің бетінде ізді алу үшін штокты ақырын тұтқа 5 арқылы түсіреді.

3 Жарықтандырғыш.

Жарықтандырғыш 19 микроскоптың тубысында бекітілген. Ол зерттеліп жатқан обьектіні жарықтандыру үшін қажет. Тұтқа 7-ні бір жақтан екінші жаққа тірелгенге дейін бұрағанда затты жарық және қараңғы жерде көруге мүмкіндік береді. Біркелкі жарықтандыру лампа 18-дің патроның қозғалту және бұрау арқылы жүзеге асырылады. Лампаның орналыстырғанда абайлау сақтау қажет себебі патронның қозғалуы микроскоптың параметрлерінің бұзылуына әкеп соғады.

Жарықфильтрі 21 зерттеліп жатқан обьектінің контрастын жоғардату үшін қажет. Жарықтандырғыш лампасы9 вольттық, 25 ваттық қорек блогынан қуат алады. Ол микроқаттылықты өлшегіштің іргетасында тұрады. Қорек блогы тумблер 2 арқылы қосылады. Тұтқа 3 жарықтандырғыштың дарық күшін реттейді. Жарықтандырғыштың штепселі 3 қосқышқа жалғанады. Қорек блогы 220 В, 50 Гц желіге қосылады.

4 Фотоэлектрлік окулярлық микрометр

Фотоэлектрлік окулярлық микрметр 11 көлбеу монокулярлық саптаманың тубусында 12 орналасады және винт 10-мен бекітіледі.Окулярный микрометрді орналастырған кезде оның вертикаль штрихы зерттеліп жатқан кескінге перпендекуляр болуы керек.

3.6.2 Құрылғыны дайындау және сынақтарды жүргізу.

Микрошлифтін микроқаттылығын зерттемес бұрын, микрошлифтін бетін түзетіп алу қажет.

Зерттеліп жатқан үлгінінің астынғы жағына ермексаз жабыстрамыз да, оны пластина бетіне қоямыз. Содан кейін кішігірім пресспен микрошлифтін үстін басамыз. Кішігірім пресс және микрошлиф арасында белгілі бір бет болуы қажет, себебі пресстан микрошлифтін бетінде сырықтар қалып қалуы мүмкін.

Бетін түзеткен соң микрошлифті үстелше үстіне паралель қоямыз.

- штоктың қалың жеріне жүктеме қоямыз;

- 10 суретте көрсетілген үстелшенің қалпында ізді қалдыратын орынды іздейміз;

- алмазды алмазды бекітетін құрылғыға саламыз, керекті жүктемені саламыз;

- үстелшені ақырын сағат тіліне қарсы бағытта трелгенге дейін бұраймыз, үстелшені осы қалыпта винтпен бекітеміз;

- тұтқа 5-ті ақырын сағат тіліне қарсы бағытта бұрып,штокты түсіреміз, шток түсіру нәтижесінде алмаз шлифтін бетіне тию тиіс, тұтқаны жуықтап алғанда 180 градусқа бұрамыз, 10-15 секунд өткен сон, тұтқаны қайттан кері бағытта бұрамыз;

- винт 5-ті босатып, ұстелшені кері қалпына қайттан бұрамыз, тірекке соққыны болдырмау үшін үстелшені ақырын бұрамыз[8];

- іздің қорытынды параметрлерін өлшейміз. Бұл фотоэлектрлік окулярлық микрометрмен техникалық сипаттауға сәйкес жүзеге асады. Виккерс бойынша микроқаттылық 6 формуламен қаттылық бірліктерінде есептеледі:

(6)

мұндағы Р-алмазға түсірілген нормальды жүктеме, өлшемі Н (ньютон), d- d-здің өлшенген орташа арифметикалық диогональдарының ұзындығы, өлшем бірлігі мкм (сурет 11).

Сурет 11. Іздің диогональдары

Қарапайым көміртектік болаттың үлгісінің микроқаттылығы инденторға 300 грамм жүкпен жүргізілді.

Микроқаттылық болттың шетінде «тістерінің» маңында және болттың орталығында жүргізілді. Әрбір облысқа микроқаттылық 15 рет жүргізілді (сурет 12). Өлшеу нәтижелері бойынша кестелер(кесте 6 және кесте 7) және графиктер(сурет 13 және сурет 14) салынды.

х 5, болттың шеттері	х 40, болттың ортаңғы ауданы
Сурет 12. Индентордың шлифтін әр-түрлі жерлеріндегі іздері

Сурет 13.Алтықырлы болттың шетіндегі микроқаттылықтың үлестірілуі

Сурет 14.Алтықырлы болттың ортаңғы ауданындағы микроқаттылықтың үлестірілуі

Кесте 6.

Алтықырлы болттың шетіндегі микроқаттылықты аңықтаудың нәтижелері

Кесте 7.

Болттың микроқаттылығын ортаңғы бөлікте аңықтаудың нәтижелері

Егре микроқаттылықты аңықтау барысында алынған нәтижелерді сараласақ онда болттың шетінде және болттың ортасында микроқаттылық жүық мөлшермен бірдей микроқаттылыққа ие(176 және 177 сәйкесінше). Бұл болттың салытырмалы біркелкі бірқұрылымға ие екенің және болтты жасау барысныда болт қатты шынықтыруға ұшырамағандығын айуға болды. Себебі шынықтыру кезінде болттың шеттері қаттырақ шынығады да оның микроқаттылығы жоғарылайды. Бірақ біз стандартты ауытқу болттың ортаңғы бөлігінде шеткі бөлігіене қарағанда көбірек екенің көріп отырмыз. Бұл микрошлиф дайындау брасында болттың ортаңғы бөлігі әлдеқайда қаттырақ өңдеуге көп ұшырағандығымен түсіндіруге болдаы.

4 Еңбек қорғанысы және техника қауіпсіздігі

4.1 Жалпы түсініктер

Еңбек қорғанысы – жұмыс істеу барысында адамдардың денсаулығын, өмірін қауіпсіздігін сақтау іс-шаралары. Оның ішіне құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, санитарлық-гигиеналық, емдік-профилактикалық және т.б іс-шаралар кіреді

Еңбек қауіпсіздігі – жұмысшының қауіпсіздік деңгейі. Ол жұмыс юарысында жұмысшыға әсер ететін зиянды факторларды жоюға бағытталған комплексті іс-шаралар жүйесі.

Қауіпсіз еңбек жағдайлары –жұмысшыға әсер ететін өңдірістің зиянды және қауіпті факторлары жойылған немесе нормадан аспайтын, жұмыс берушімен жасалған еңбек жағдайлары.

Зиянды(өте зиянды) еңбек жағдайлары – әсер тетін өңдіріс факторлары адамның жұмыс істеу қабілетінің төмендеуіне немесе оның адамның аурына әкеп слғатын еңбек жағдайлары.

Қауіпті(өте қауіпті еңбек факторлары) – өңдірістің әсер ететін факторлары еңбек қорғанысы ережелерін сақтамаған жағдайда адамның еңбек істеу қабілетінің кеңет төмендеуіне, денсаулығының нашарлауына немесе жұмысшының жарақат алуына не болмаса оның өліміне әкеп соғатын еңбек жағдайлары.

Қауіпті өңдірістік фактор – жұмысшының уақытша немесе тұрақты жұмыс істеу қабілетінің жоғалуына не болмаса өлімге әкеп соғатын өңдірістік фактор.

Зиянды өңдірістік фактор – жұмысшының сырқаттануына немесе жұмыс істеу қабілетінің төмендеуіне әкеп соғатын өңдірістік фактор.

Еңбек қорғанысының мақсаты – жұмыс істеудің барлық жерлерінде қауіпсіз еңбек жағдайларын және адмның жұмыс істеу қабілетін еңбек барысында сақтау.

4.2 Өрт қауіпсізідігі бойынша қойылатын талаптар

Бөлме ішінде өрт пайда болу ықтималдығы электр құрылғылары бар бөлмелерде жоғары. Себебі өрт электр құрылғыларының дұрыс істемеуінен, желідегі қысқа тұйықталуымен, электр өткізгіштердің қосылыстарында ұшқынның пайда болуынан туу мүмкін. Сондықтан желіге электр құрылғыларын үлестіргіштер арқылы қосуы керек. Үлестіргіштер авария немесе тым көп жк түскен кезде құрылғыларды автоматты түрде өшіруге мүмкіндік береді.

Электр құрылғы өртеніп жатқан кезде ол жоғары кернеуде болады. Сондықтан отты сөндірген кезеде пена немесе суды өрт сөндіру құралы ретінде қолдануға болмайды. Өртті сөндіру үшін ұнтақтық емесе көмірқышқылдық өрт сөндіру құралдарын пайдалану керек.

Кернеуі 1000В дейін жұмыс істейтін құрылғыларды немесе материалдардағы өртті сөндіру үшін ОУ–5, ОУ-8, ОП-5 өртсөндіргіштерді қоданылады.

Жанғыш сұйықтықтарды немесе қатты материалдаржы, кернеуде жұмыс істейдіндерден басақасын ОВП–10 өртсөндіргішімен сөндіреді.

Өртті сқндіру үшін арнайы кілемшелерді және войлакты, азбестты пайдалануға болады.

Мүлікті және қызметкерлердің эвакуациясы өрт кезіндегі жұмысшылардың әдістемесінде болуы керек.

ЭЕМ бар жердегі өрттпе күресдің профилактикалық әдісі келесі әдістерді қарастырады:

– ұйымдастырушылық әдістері: бөлмелерді дұрыс ұстау, өртке қарсы инструктаж, өрт қауіпсіздігі бойынша бұйрықтарды шығару;

– техникалық әдістер:электрөткізгішті жүйені, бөлмені, жылыту жүйесің, вентиляцияны, жарықтандыру жүйесін жобалағанда өрт қауіпсіздігі ережелерің және нормларын сақтау[11].

4.3 Иондық сәулелер көздерімен жұмыс кезіндегі еңбек қорғанысы

Иондық сәулелелер – заттпен әрекеттесу кезіндегі әр аттас иондар тудыратын сәуле көздері. Иондық сәулелер зарядталған және зарядталмаған сәулелер көздерінен туады. Зарядталмаған сәулелерге фотондар, нейтрондар кіреді.

Иондайтын сәуле көзді – құрылғы немесе радиоактивті зат. Ол иондайтын сәулелерді шығарады және шығаруға шамасы келеді. Ол екі топқа бөлінеді олар жабық және ашық.

Ашық иондайтын сәуле көзі – ол сәлелер шығару барысында радионуклидтарды сыртқы ортаға шығаруға мүмкіндігі бар сәул көзі.

Жабық иондайтын сәуле көзі – қолдану барысында радионуклидтер сыртқы ортаға түсу мүмкін емес сәуле көзі.

Радиоакктивті зат – кез-келген агрегаттық күйдегі радионуклидтері бар және иондаушы сәулелерді сыртқы ортаға шығаратын активті зат. Оған НРБ-99 және СГТОРБ-2003 талаптары қойылады[12].

4.4 Қайрау-тегістеу станогында жұмыс істеген кезде еңбек қорғанысы және қауіпсіздігі бойынша ережелер

Қайрау-тегістеу станогында жұмыс істеуге жасы 18-ден кем емес адамдар жұмыс істеу керек. Олар дәрігер қарауынан өткен, негізгі және аранайы ережелерді өткен маман болуы қажет.

Металды абразивті құралмен өңдеген кезде зиянды және өңдірістік факторларға мыналар

При оброботке металлов абразивным инструментом опасными и вредными производственными факторами являются:

- жатады: тегістеу шеңберінің жыртылуы;

- шу;

- электрлық ток;

- жұмыс аймағында ауаның жоғарғы шаңдануы.

Жұмысшы арнайы киіммен және қорғнаыс элементтерімен жабдықтануы тиіс.

Абразивті құрал және бекіту элементтері қорғаныс кожухтарымен жабдықтануы керек және абразивті құрал станокта берік бекітілуі тиіс.

Қайрау-тегістеу станогының корпусында абразивті шеңбердің айналу бағыты және жиілігі, шекті жұмыс жылдамдығы белгіленуі тиіс және олар аңық сызықпен көрсетілуі тиіс(м/с).

Тегістеу шеңберін түзету арнайы шеңберлермен түзетілуі тиіс, ол алмазды қарандаштар немесе роликттер, термокрундтан шеңберлер және т.б.бір шпиндельде екі шеңбермен жұмыс жасаған кезде шеңберлердің диаметрі бір-бірінен 10 пайыздан өзгеше болмауы керек және бұл кейін шеңберлер тозғаннан кейін сақталуы керек. Шеңберлер бір өлшемді болуы керек[13]

Қорытынды

Өңдірістік іс-тәжірибе өту барысында келесі жұмыстар жасалынды:

– Қазақстан Республикасының Ұлттық Ядролық Орталығының филиалы Атом Энергия Институтының конструкциондық және отындық материалдарды сынау зертханасының зертханасымен таныстым;

– еңбек қорғанысы және қауіпсіздігі бойынша нұсқаулықпен таныстым;

– ядролық энергетикада қолданылатын конструкциондық материалдардың физикалық-механикалық қасиеттерін және құрлымын зерттеудің заманға сай әдістері зерттелді;

– OLYMPUSBX41M оптикалық микроскопының және микроқаттылықты өлшегіш ПМТ-3М –тің жұмыс істеу негіздері зертелді;

– қарапайым көміртектік СТПС 3 болат маркасынан жасалған конструкциондық алтықырлы болттың металлографиялық шлифі жасалды;

– микроқұрылымдық анализдің әр-түрлі әдістерін қолдану арқылы зерттелетін үлгінің түйіршіктерінің өлшемдері және дисперстігі зерттелді;

– инденторға бір жүктемені беру арқылы микроқаттылықтың орташа мәні есептелді және статистикалық мәліметтер алынды.

Өңдірістік іс-тәжірибені өту барысында жаңа теориялық және іс-тәжірибелік білім алынды. Бұл білім зертхананың келешек жұмыстарында қолданылады.

Список литературы

1 Официальный сайт РГП НЯЦ РК.

2 Положение №11-220-02/366ВН О лаборатории испытаний конструкционных и топливных материалов, 12.03.2012, г. Курчатов.

3 Геллер Ю. А., Рахштадт А. Г., Материаловедение, ‑ М.: Металлургия, 1989.

4 Приготовление образцов для металлографического исследования микроструктуры, учебное пособие. – Х.: ХНУ имени В. Н. Каразина, 2012.

5 М.Беккерт, Х. Клемм, Способы металлографического травления, справочник, ‑ М.: Металлургия, 1988.

6 Вашуль Х., Практическая металлография. Методы изготовления образцов / Перевод с немецкого кандидата технических наук В.А.Федоровича, Москва: Металлургия, 1988.

7 Богомолова Н.А., Практическая метлаллография., учебник для технических училищ, Москва, Высшая школа, 1982

8 ГОСТ 5639 – 82 Стали и сплавы. Методы выявления и определения величины зерна.

9 ГОСТ Р ИСО 6507 Измерение твердости по Виккерсу.

10 Инструкция по радиационной безопасности КИР ИГР: АК.65000.01.503ИД / ДГП ИАЭ РГП НЯЦ РК. – Курчатов, 2009.

11 Инструкция о мерах пожарной безопасности в лабаратории 232.

12 Инструкция по радиационной безопасности КИР ИГР: АК.65000.01.503ИД / ДГП ИАЭ РГП НЯЦ РК. – Курчатов, 2009.

13 Инструкция по безопасности и охране труда при работе на точильно-шлифовальных станках: АК.59000.01.975ИТ / Филиал ИАЭ РГП НЯЦ РК. – Курчатов, 2014 г.

14 Инструкция по безопасности и охране труда при работе на шлифовальноөполировальных станках для шлифов: АК.59000.01.102ИТ / Филиал ИАЭ РГП НЯЦ РК. – Курчатов, 2014 г.

Поиск по сайту: