Каляндарна-абрадавы фальклор

Зімовы цыкл земляробчага календара, структура калядна-навагодняга комплексу: абходныя шэсці калядоўшчыкаў і шчадроўнікаў, рытуальная трапеза, звязаная з падрыхтоўкай трох куццяў; варажба шлюбнага і гаспадарчага характару; прыкметы і павер’і, абрад ваджэння казы (мядзведзя, сабачкі, кабылы, каня, жураўля, бусла і інш.); рытуальны дыялог, які адбываўся паміж гаспадарамі, падчас святкавання першай куцці; рытуальны дыялог, звязаны з закліканнем марозу (у розных мясцовасцях апошні дыялог меў сваю спецыфіку і быў звязаны або з першай, або з другой, або з трэцяй куццёй, або з усімі трыма куццямі); выкананне агульнакалядных або прадкалядных песень, велічальна-віншавальных калядна-шчадроўных песень, адрасаваных гаспадару, гаспадыні, дачцэ, сыну, песень пад назвамі “Васілле”, “Каза”, лірычных песень, прымеркаваных да Каляд; выкананне абрадавых гульняў з элементамі пахавання і вяселля (гульня ў нябожчыка “Памярла наша Мальвіна, памярла”, “Пава з павуком”, “Жаніць бахара” (бахурку), “Жаніцьба Цярэшкі”, “Пекчы ката” і інш.).

Масленічны абрадавы комплекс: распальванне вогнішча, падрыхтоўка пудзіла Масленіцы і яго спальванне, масленічныя стравы (бліны, сыр, масла), варожбы на Масленіцу, масленічныя прыкметы, масленічныя гульні, катанне на конях, ушанаванне маладых шлюбных пар, абрад “Цягаць калодку” (“Цягаць ступу”), звычай вазіць на санках бабу-павітуху, выкананне масленічных песень і песень-вяснянак (у некаторых мясцовасцях абрад “Гуканне вясны” адбываўся на масленічным тыдні).

Гуканне вясны: час загукання вясны (1 сакавіка – на Аўдакею, 9 сакавіка (Соракі), 25 сакавіка – Благавешчанне (Дабравешчанне) (па старому стылю)), выхад на высокае месца, распальванне вогнішча, падрыхтоўка абрадавага печыва ў выглядзе птушак і інш., выбар дзяўчыны на ролю вясны, гушканне на арэлях, выкананне песень-вяснянак, прыкметы і павер’і, звязаныя з гэтым абрадам.

Велікодная абраднасць і паэзія: рытуалы, звязаныя з падрыхтоўкай да Вялікадня; магічнае значэнне “чацвярговай” солі, варожбы на Чысты чацвер, падрыхтоўка і асвячэнне пасхі і іншых рытуальных страў, прыкметы і павер’і, звязаныя з выпечкай пасхі, фарбаванне яек і рытуалы, звязаныя з імі (качанне на магілках, гульня ў біткі (лакальныя асаблівасці)), адорванне яйкамі хрэснікаў, семантыка чырвонага колеру велікоднага яйка, звычай разгаўляцца, выкарыстанне шкарлупіння пасвечаных яек.

Валачобніцтва як абрадавая з’ява не характэрна для фальклору Гомельшчыны, аднак, тэрмін “валачобнае” выкарыстоўваецца ў дачыненні да тых падарункаў, якімі хросныя бацькі адорваюць сваіх хрэснікаў, класіфікацыя валачобных песень.

Юраўскі абрадавы комплекс: звычаі і абрады, звязаныя з першым выганам жывёлы на пашу (жывёлагадоўчая скіраванасць); агледзіны нівы, хаджэнне на юр’еву расу, карагодны абход поля (земляробчая скіраванасць), адорванне пастуха; шлюбны характар юраўскіх песень. Класіфікацыя юраўскіх песень.

Траецкі абрадавы комплекс: абрады “Завіванне вянкоў”, “Кумленне”, “Развіванне вянкоў”, упрыгожванне хаты і падвор’яў зелянінай. Прыкметы і павер’і, звязаныя з “маем”, выкананне траецка-сёмушных песень.

Абрад “Пахаванне стралы” – адметнасць фальклору Усходняга Палесся. Рэгіянальна-лакальныя асаблівасці абраду “Ваджэнне і пахаванне стралы” (“Страла”, “Стрылка”, “Вадзіць сулу”, “Сула”, “Вадзіць стралу”, “Пахаванне стралы”), выкананне “стрэльных” песень.

Абрад “Ваджэнне Куста” (Пінскае Палессе і яго памежжа), Маі (Усходняе Палессе), абрад праводзін русалкі (выбар прыгожай дзяўчыны на ролю русалкі, выбар дачкі русалкі і русаліна (мужчына-праваднік), шэсце з русалкай да жыта, пакіданне русалкі ў жыце, разрыванне ўбрання русалкі, кіданне на качаны капусты), выкананне русальных песень.

Поиск по сайту: