Кесте 3.3

Алайда, кейбір жағдайларда оқшаулау кедергісі нормативтіден төмен болуы мүмкін. Мұндай рельс тізбектерін Uт пр графасына сәйкес қоректену кернеуін орнатып, қоректену көзінің шектік рұқсат етілген кернеуі бойынша реттейді. Бұл жағдайда аппаратураның эксплуатациялық қорларын және негізгі режимдер көбінесе шунттық режим бойынша сұлбалар қолданылады. Қоректену көзінің кернеуі шектік рұқсат етілген мәннен аспауы керек, қарсы жағдайда оқшаулау кедергісінің күрт өсуі кезінде шунттық режимнің орындалмауы мүмкін (шунттың жоғалуы).

Ал егер ерекше жағдайларда қоректену көзінің кернеуі шектік рұқсат етілген мәннен жоғары болып уақытша орнатылса, оқшаулау кедергісінің өзгеруін үнемі қадағалу керек. Және оның күрт өсуі кезінде қоректену көзінің кернеуін төмендету керек.

Рельс тізбегінің ұзындығы өскен сайын реттеу қорлары азаяды. Ұзындығы 1000 м дейін рельс тізбегінің жұмыс қабілеттілігі оқшаулау кедергісі 0,16 Ом·км; 0,17 и 0,18 Ом·км дейін төмендегенде, сәйкесінше сигналдық тоқтың 25, 50 және 75 Гц жиіліктерінде қамтамасыз етіледі. Ұзындығы 2000 м дейін рельс тізбегінің жұмыс қабілеттілігі сигналдық тоқтың сол жиіліктерінде, оқшаулау кедергісі 0,32; 0,36 және 0,42 Ом·км дейін төмендегенде қамтамасыз етіледі (сурет 3.12).

Сурет 3.12 Рельс тізбегі шектік ұзындығының оқшаулаудың минимальді салыстырмалы кедергісінен тәуелділігінің кестесі

Шектік ұзындық жолдық қабылдағыштың келтірілген қайтымды коэффициентінен Kвн тәуелді. Kвн =0,75 (кодалық рельс тізбегі) және сигналдық тоқ жиілігі 50 Гц болғанда және 0,36 Ом·км дейін оқшаулау кедергісі төмендеген кезде рельс тізбегінің ұзындығы 2000 м қамтамасыз етіледі. Сонымен бірге Квн =0,4 (фазсезімтал рельс тізбегінде) және оқшаулау кедергісі 0,6 Ом·км болғанда қамтамасыз етіледі.

3.3.2 Тартым тоғының өтуі, рельс тізбектерінің аппаратурасы мен жұмысына әсері. Тұрақты тоқтағы электр тартымды тармақталмаған рельс тізбектері

Орташа және ірі бекеттерде кодаланбайтын жолдар мен бұрмалық секцияларда сонымен бірге біржіпті рельс тізбектері қолданылады. Олар құрылымы бойынша қарапайымдау және дроссель-трансформаторлы екіжіпті тізбектерден арзанырақ. Біржіпті тізбектерде тартым тоғы бір (тартымдық) рельс қылынан өткізілетіндіктен, АЛС құрылғылары үшін күшті кедергілер жасалады. Соның нәтижесінде кодаланатын жолдарда біржіпті рельс тізбектерін қолдану мүмкін емес.

Біржіпті рельс тізбектерін АНВШ2-2400, НВШ1-800, НРВ1-1000, НМШВ2-900/900 нейтралды жолдық релелерімен (сурет 3.17) немесе ДСШ-12 фазасезімтал релелерімен (сурет3.18) қолданады. Екі типтегі біржіпті рельс тізбектерін қоректендіру үшін ПОБС-2А немесе ПОБС-2 жолдық трансформаторлары қызмет етеді. Ал жолдық реле жоғары кедергісін рельстік жол төмен кіріс кедергісімен сәйкестендіру үшін РТЭ-1А релелік трансформатор қолданылады. Ұзындығы 500 м біржіпті рельс тізбегінің тұтынатын қуаты қалыпты режимде 60 ВА, ал қысқа тұйықталу режимінде—80 ВА. Жолдық реле және релелік трансформатор арасындағы сигналдық кабельдің жилалар еселенуі қажет етілмейтін шектік ұзындығы - 4 км. Рельстер мен трансформаторлардың аралығындағы кабель жилаларының кедергісі 1,5 Омнан аспайтындай етіп, қоректендіруші және релелік трансформаторларды жолға жақын жерде орналастырады.

Нейтральды жолдық релелерді тартым тоғы гармоникаларының әсерінен жалған қосылудан РЗФ-1 электрлік фильтрдің көмегімен қорғайды (сурет 3.17). Ол секцияланған сиымдылық Сф және дроссельден Lф тұрады. Сф конденсаторын РТ трансформаторының екіншілік орамына параллель қосады. Нәтижесінде сигналдық тоқ 50 Гц жиілігінде параллель резонанстық контур жасайды. Бұл жиілік үшін контур ең үлкен кедергіге ие. Тартым тоғының гармоникалары 300 Гц және жоғары үшін контур кедергісі төмендейді, яғни оның кернеуі төмендейді. Lф дросселін реле орамымен тізбектей қосады, ол гармоникалар тоғының өтуіне кедергі болады. 50 Гц сигналдық жиілігі үшін дроссель төмен кедергіге ие.

Сурет 3.17 Нейтралды жолдық релемен 50 Гц айнымалы тоқтағы біржіпті рельс тізбегі

Жолдық реле ДСШ-12 жолдық релесі құрылымы бойынша тартым тоғы гармоникаларынан қорғалған, сондықтан бұл жағдайда қорғау фильтрін пайдалану қажет емес. Біржіпті рельс тізбегінде тартым тоғының өтуі бір (тартымдық) рельс қылы арқылы ұйымдастырылатын болса, тоқтың бөлігі жолдық трансформатор орамы, сигналдық қылы және релелік трансформатор арқылы тармақталуы, рельс тізбегінің аппаратурасын зақымдауы мүмкін (қоректендіруші және релелік трансформаторлар орамдарының қызып кетуі мен істен шығуы). Бұл тоқтың шамасы рельстердегі тартым тоғының шамасынан, рельс қылының ұзындығынан, тартым қылының кедергісінен және тармақталу тізбегінен тәуелді.

Сурет 3.18 ДСШ-12 релемен 50 Гц айнымалы тоқтағы біржіпті рельс тізбегі

Рельс тізбегінің приборлары мен сигналдық қылына тармақталатын төмендету үшін келесідей шаралар қолданылады: барлық біржіпті тізбектердің тартымдық қылдарын бір бірімен параллель бірнеше нүктеде мыс арқандермен кемінде 400 м сайын байланыстыру керек. Сонда әр біржіпті тізбектегі тартым тоғы біршама азаяды. Біржіпті рельс тізбектерін тек қана бекеттерде қолданады. Бұл кезде қайтымды тартым тоғын екі жолды жолдарда алты параллель рельс қылдары және біржолды жолдарда үш параллель рельс қылдары арқылы өткізуге болады. Тартым қылдарының кедергісін төмендету үшін біржіпті рельс тізбектерінің ұзындығы шектелген. 1968 жылға дейін шектік ұзындық 900 м дейін болды, алайда электровоздардың қуатының өсуіне байланысты, яғни тартым тоғы қуатының өсуіне байланысты ол тармақталған рельс тізбектері үшін 500 м дейін, ал тармақталмаған рельс тізбектері үшін 650 м дейін төмендетілді.

Сигналдық қылға тармақталатын тоқты төмендету үшін қоректендіруші және релелік соңдарда, кедергілері байланыстырушы сымдар кедергілерімен бірге 1,5 Омнан кем болмауы керек Ro және Rз шектеуші резисторларды орнатады. Ro резисторы талап етілетін шунттық сезімталдықты қамтамасыз ететін сигналдық тоқ шектеуіші болып табылады.

РТЭ-1А трансформаторының орамы 10 А дейін магниттеуші тартым тоғын өткізуге есептелінген. Сигналдық қылда тартым тоғының кездейсоқ көтерілуі кезінде (мысалы, тартым қылы кедергісінің өсуі кезінде) бұл тоқ қоректендіруші және релелік соңдардағы аппаратураны зақымдамауы үшін, көп рет қолданылатын АВМ автоматтық өшіргіштерін және балқыма сақтандырғыштарды пайдаланады. Жолдық трансформатордың біріншілк орамын трансформаторлық жәшік жұмыстарында қоректендіруді сөндіруге падаланатын балқыма сақтандырғыштар арқылы қосады (сұлбада көрсетілмеген).

Нейтралды жолдық релелермен біржіпті рельс тізбектерінде қысқа тұйықталуды бақылау шектес тізбектердің тартым қылдарын байланыстыратын қисық ауыстырып қосқыштың бар болуымен орындалады. Оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуы кезінде берілген рельс тізбегі немесе онымен шектес рельс тізбегі шунтталады және жолдық реле якорін жібереді. Мысалы, жоғары оң түйіспе тұйықталған кезде берілген рельс тізбегі шунтталады (сурет 3.17), ал төменгі оң түйіспе тұйықталған кезде – оның оң жағынан орналасқан шектес тізбек тұйықталады. Осылайша, тартым ауыстырып қосқыштарының бар болуы оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуын бақылауды қамтамасыз етеді, сондықтан рельс тізбектерін баптау кезінде осы ауыстырып қосқыштардың тұтастығын тексеру керек.

Шектес тізбектерде кернеулердің мезеттік полярлықтарын кезектестіру нәтижесінде, ДСШ жолдық релелері шектес тізбек тоғынан қосылу мүмкіндігін қосымша жоққа шығарады.

Біржіпті рельс тізбектерінің маңызды кемшілігі - тек қана сигналдық қыл ақаусыздығын бақылаудың бар болуы болып табылады. Барлық рельс тізбектерінің тартым қылдары біріктірілген, сондықтан олардың біреуі үзілген кезде параллель тізбектердің тартым қылдары арқылы сигналдық тоқтың өту тізбегі үнемі болады және жолдық реле қоздырылған күйде қалады.

Көрсетілген кемшіліктер жоғарыда қарастырылғандармен бірге біржіпті рельс тізбектерінің пайдалану аймағын шектейді. Пойыздар қозғалысымен байланысты аралық бекеттерде қызмет етуші персонал болмайтын диспетчерлік орталықтандырумен учаскілерде біржіпті рельс тізбектерін қолдануға болмайды. Жаңа жобалау мен құрылыста және басқа жағдайларда олардың қолданылуы күннен күнге шектеліп келеді.

Бақылау сұрақтары:

1. Біржіпті рельс тізбектерін қайда пайдаланады?

2. Біржіпті рельс тізбектері екіжіптілерден немен ерекшеленеді?

3. Біржіпті рельс тізбектерінің сұлбасында Ro және Rзв резисторлары қандай қызмет атқарады?

Рельс тізбектері приборларын тартым тоғынан қорғау

50 Гц айнымалы тоқтағы электр тартымды учаскілерде рельс тізбектерінің приборлары тартым тоғының және гармоникалық құрамдастардың әсерінен қорғалуы керек. Контактілік жүйе номиналды кернеуі рельстер мен жерге қатысты — 25 кВ. Тартым қосалқы стансаларын бір бірінен 40—60 км арақашықтықта орналастырады, олар арқылы құрылғылардың екі жақты қоректендірілуі қамтамасыз етіледі. ВЛ60, ВЛ80 және ЧС4 электровоздарының қуаты шамамен 5000 кВт, тұтынылатын тоқ — шамамен 200 А, максималды тұтынылатын тоқ — 500 А дейін. Контактілік жүйе есептік тоғы учаскіде пойыздар бар болғанда 500 А. Тартым қосалқы стансаларының бірін уақытша сөндіргенде, қажет қоректену режиміне көшу кезінде онымен шектес тартым қосалқы стансалары оның жүктемесін қабылдайды, контактілік сымдағы тоқ 750 А дейін өсуі мүкін. Тартым қосалқы стансаларына жақын жерде қысқа тұйықталу кезінде контактілік сымдағы тоқ 14000 А дейін жетуі мүмкін. Қысқа тұйықталудың ұзақтығы тартым қосалқы стансаларында қолданылатын қорғау құрылғыларының түрімен анықталады және 0,15—0,3 с құрайды. Әр рельс қылының жиілігі 50 Гц тартым тоғына кедергісі 0,78е^j70 Ом/км тең.

Бірінші гармоникадан басқа (50 Гц), тартым тоғында негізгі гармоника жиілігіне шамалас гармоникалық құрамдастардың пайда болуы мүмкін. Жоғары гармоникалық құрамдастардың деңгейі айнымалы тоқ қисығының синусоидалды қалыптан мүмкін ауытқуымен және жүктеме тізбегінің сызықтық еместігімен анықталады. Зерттеулер негізінде тартым тоғында тек қана нақты емес гармоникалық құрамдастардың пайда болуы мүмкін екендігі орнатылды, себебі тартым тоғының қисығы абсциссалар осіне қатысты симметрлі (нақты емес функция).

Тартым тоғында нақты емес гармоникаларының ең үлкен пайыздық құрамы 3.5 кестеде келтірілген

Кесте 3.5

Рельстердегі тартым тоқтарының көптеген өлшеулері көрсеткендей, электровозбен тұтынылатын тоқ қозғалыстағы электровоздың екі жағынан бірдей таратылады, тоқтың бөлігі тартым қосалқы стансасына жер арқылы оралады. Бұл тоқтың шамасы электровоздың тұтынатын тоғының 50% аспайды. Тартым тоғы бұл шаманы тартым қосалқы стансасының сорушы фидері қосылған рельс тізбектерінде ғана асуы мүмкін, сондықтан рельстердегі есептік тартым тоғы 250 А тең етіп қабылданады.

Рельс қылдарында тартым тоқтары мен дроссель-трансформаторлардың әр жарты орамының кедергілері толық симметриялы болғанда тартым тоғы мен оның гармоникалық құрамдастары рельс тізбегінің приборларына ешқандай әсер етпейді. Бұл жағдайда бірдей тартым тоқтары дроссель-трансформаторлардың әр жарты орамы арқылы ағып, оларға тең бірақ қарсы бағытталған Э.Қ.К тудырады; дроссель-трансформатордың қосымша орамындағы кедергі кернеуі приборларда нөлге тең.

Рельс тізбегінің қоректендіруші және релелік соңдарының приборларына тартым тоғының әсері рельс қылдары бойынша тартым тоғының біркелкі емес (асим­метриялық) таратылуы кезінде білінеді. Тартым тоғы ассимметриясының негізгі себептері болып рельс қылдарының тартым тоғына бірдей емес кедергісі (бойлық асимметрия) табылады, және де бір рельс қылына контактілік жүйе тіреулері мен басқа да құрылғылардың қосылуымен шақырылған рельс қылдарының жерге қатысты салыстырмалы аз кедергісімен (көлденең асимметрия); контактілік сымның әр рельс қылына бірдей емес арақашықтығынан көрші жол контактілік жүйесінің магниттік әсері табылады.

Эксплуатациялық шарттардағы есептеулер мен өлшемдер нәтижелерінің негізінде асимметрияның есептік тоғы шамамен 23 А болып қабылданады. Қоректендіруші және қабылдаушы соңдар рельстерінде жасалатын кедергілер кернеуі тартым тоғы бойынша рельс тізбегі соңдарының кедергісіне пропорционал. 50 Гц тоқ үшін соңдардағы кедергі шамамен 0,25 Ом құрайды.

Асимметрия тоғы дроссель-трансформатор орамының бір жартысы арқылы өтетіндіктен, кедергі тоғы I_пом үшін рельс тізбегі соңының кедергісі келесідей:

Z _к.пом = Z_к/4.

Дроссель-трансформатор жарты орамында U_пом кедергісінің кернеуі

В.

Барлық негізгі орамда яғни рельс қылдарының арасында кедергінің кернеуі

U_{р.пом .} =U_пом х 2 = 2,9 В.

ДТ-1-150 дроссель-трансформатордың қосымша орамындағы кедергі кернеуі,трансформациялау коэффициенті n=З

U_дт.пом = 2,9n_дп=2,9 х 3 = 8,7 В,

трансформациялау коэффициенті n=9 оқшаулаушы трансформатор біріншілік орамындағы кедергі кернеуі

U_ит.пом х U_дп.пом х n_ит=8,7·9=78 В.

25 Гц айнымалы тоқтағы аралықтық рельс тізбектерінде релелік соң рельстеріндегі сигналдық жиіліктің минимальды жұмыс кернеуі 0,4 В құрайды. Жолдық реле қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін сигналдың мұндай деңгейінде және кедергі кернеуі 2,9 В ал жиілігі 50 Гц болғанда, асимметрия кезінде код интервалдарында ИМВШ-110 немесе ИРВ-110 жолдық реле якорінің түсуі қамтамасыз етілуі керек.

Кедергі кернеуі жұмыстық кернеудің 30% аспайтын болса жолдық реле жіберілуі сенімді қамтамасыз етіледі. Сондықтан релелік соңда қосылатын фильтр жиілігі 50 Гц кедергі кернеуінің 24 еседен кем емес басылуын қамтамасыз етуі керек, яғни электрлік фильтр 27,6 дБ кем емес өшуге ие болуы керек. Шамамен осындай өшуге 75 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбектеріндегі жолдық релені қорғауға қосылған фильтр де ие болуы керек.

3.3.2 Тартым тоғының өтуі, рельс тізбектерінің аппаратурасы мен жұмысына әсері. Тұрақты тоқтағы электр тартымды тармақталмаған рельс тізбектері

50 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбектері. Электр тартымды учаскілерде рельс тізбектерін қоректендірудің сигналдық тоғы тартым тоғы мен оның гармоникалық құрамдастарынан сапалы түрде ерекшеленуі керек. 50 Гц айнымалы тоқты алты фазалы қосу сұлбасы бар түзейткіштер көмегімен түзейту арқылы тұрақты тартым тоғы алынады. Түзейтілген кернеу қисығы тұрақты құрамдасынан басқа, айнымалы тоқ гармоникаларынан тұрады, яғни 300 Гц жиілігіне еселенетін жиіліктермен құралады (300, 600, 900, 1200 Гц және одан да жоғары). Бұл гармоникалар автоматика құрылғыларына (ең алдымен рельс тізбектеріне) және байланыс жолдарына кедергі әсерін келтіреді. Тартым қосалқы стансаларында гармоникалар деңгейін төмендету үшін түзейтуші фильтрлер орнатылады. Кейбір жағдайларда, негізінен вентильдердің біреуі істен шыққан кезде түзейтілген кернеу құрамында 50 Гц еселенетін (50, 100, 150, 200, 250 Гц және т.б.) гармоникалар пайда болады. Барлық жағдайларда рельс тізбектері тартым тоғының қауіпті және кедергі жасаушы әсерінен, оның гармоникалық құрамдастарынан қорғалуы керек. Рельс тізбегінің бос еместігінде жалған бостығын бақылауға әкелуі мүмкін тартым тоғының әсері қауіпті болып есептелінеді. Кедергі жасаушы әсері келесіде: учаскінің бостығында жолдық реленің қалыпты жұмысы бұзылады, соның салдарынан учаскінің жалған бостығы тіркеледі, бос блок-учаскіде бағдаршамда қызыл от жанады, бұл пойыздардың іркілуіне әкеледі.

Тұрақты тоқтағы электр тартымды аралықтарда, әдетте 50 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері қолданылады (сурет 3.19).

Рельс тізбегінің соңдарында тартым тоғын өткізу үшін дроссель-трансформаторлар орнатылады: ДТ-0,6 қоректендіруші және ДТ-0,2 релелік соңда. Дроссель-трансформаторлар ортаңғы нүктелерін шектес тізбектер ортаңғы нүктелерімен қосады. Қоректендіруші және релелік аппаратураны дроссель-трансформаторлардың қосымша орамдарына қосады. Аппаратураны аса кернеуленуден қорғау үшін РВН-250 разрядтағыштарын немесе түзейткіштерді орнатады (керамикалық немесе селендік).

Сурет 3.19 50 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбегі

Рельс тізбегі қоректенуді ПОБС-3 немесе ПОБС-ЗА жолдық трансформатордан алады. Шектеуші ретінде РОБС-3 немесе РОБС-ЗА реакторы қолданылған. Қоректендіруші соңында қосылған жалпы сиымдылығы 24 мкФ конденсаторлар тұтынылатын қуатты азайтуға арналған. Конденсаторлардың көмегімен дроссель-трансформатордың қосымша орамы 50 Гц жиіліктегі тоқтар резонансына бапталады. ДТ-0,6 қосымша орамы тоғының индуктивті құрамдасы конденсаторлардың сиымдылықтық тоғымен компенсацияланады, нәтижесінде жолдық трансформатордан тұтынылатын жалпы тоқ біршама төмендейді. Конденсаторлар Т релесінің контактілеріндегі ұшқын пайда болуды бір уақытта төмендетеді, осы арқылы олардың жұмыс шарттарын жақсартып, реленің қызмет мерзімін ұлғайтады. Тоғының 50 Гц (w=314) жиілігі үшін ДТ-0,6 қосымша орамының индуктивті кедергісі 0,6n²=0,6·15² = 135 Ом (n—дроссель-трансформатордың трансформациялау коэф­фициенті) құрайды, онда резонансқа баптау үшін сиымдылықтық кедергі 135 Ом құрауы керек, яғни Хс=135 Ом.

Себебі Xc=1/(wC), то С=1/(wXс) = 10⁶/314×135 ≥23,6 ≥24 мкФ.

Кодалық тізбек тартым тоғы гармоникаларының қауіпті және кедергі жасаушы әсерінен қорғалған. Рельс тізбегі бос кезде И жолдық релесі сигналдық реле қозу тізбектерін жасап, импульстік режимде жұмыс жасайды. Егер тізбек бос емес болғанда жолдық релеге тартым тоғы гармоникалары түссе, онда ол якорьді тартулы күйде ұстайды және Ж мен З сигналдық релелер қозбайды. Бұл жолдық бағдаршамның жабылуына әкеледі. Тартым тоғы гармоникаларының әсері рельс тізбегінің бос жағдайында қалыпты жұмысының бұзылуына әкелмеуі үшін, жолдық реле ЗБФ қорғау фильтрі арқылы жұмыс жасайды. Фильтр 50 Гц жиілігінің кернеулер резонансына бапталатын, Lф =2,54 индуктивтілік пен Сф =4 мкФ конденсаторының сиымдылығынан тұратын тізбекті резонансты контур болып табылады.

Сигналдық жиілік үшін фильтр шамамен 60 Ом кедергіге, ал тартым тоғы гармоникалары үшін жоғары кедергіге, мысалы жиілігі 300 Гц тоқ үшін — шамамен 5000 Ом ие. Тартым тоғы гармоникалары жолдық реле жұмысына әсер ете алады, тек қана егер рельс қылдарында тартым тоқтары тең емес болған жағдайда (асимметрияда). Бұл тоқтардың теңдігінде олар дроссель-трансфор­маторлар жарты орамдарынан ағып, өзара компенсацияланатын қарсы магниттік ағындар тудырады. Егер рельстердегі тоқтар бірдей болмаса, дроссель-трансфор­матордың қосымша орамында рельстердегі тоқтардың айырмасына пропорционал кедергінің кернеуі пайда болады. Тұрақты тоқтағы электр тартымды учаскілердегі рельс қылдары тоқтарының асиммет­риясы 10—12 % құрауы мүмкін (түйіспелік қосқыштардың ақаулығынан, олардың жоғары кедергісінен, контактілік жүйе тіреулері арқылы рельс қылынан тартым тоғының ағуынан және дроссель-трансформатор ауыстырып қосқыштарының біреуінің электрлік контактінің нашарлығынан рельс қылдарының кедергісі тең емес). Тартым тоғының тұрақты құрамдасы дроссель-трансформаторды магниттейді, бұл кедергінің төмендеуіне әкеледі. Асимметрия тоғы 240 А болғанда кедергі 10 % аспайтын дәрежеде төмендейді. Кедергінің тұрақтандырылуын әуе саңылауы қамтамасыз етеді. Асимметрия тоғының үлкен шамасында рельс тізбегінің қалыпты жұмысы бұзылады. Фильтр блогында оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуы кезінде жолдық релені аса кернеуленуден қорғайтын дроссель L жолдық реле орамына шектес тізбек қоректендіруші соңынан үлкен кернеу беріледі, оның әсерінен реле түзейткіші істен шығуы мүмкін.

Дроссель үлкен кернеуге ие (4 В кернеуінде шамамен 5000 Ом) және реле жұмысына кедергі жасамайды. Кернеу 12 В дейін және жоғары өскенде дроссель өзегінің толуы орындалады, оның кедергісі күрт төмендейді (20 Ом дейін және төмен), ол реле орамын шунттайды, ал кернеу артығы Rд қосымша резисторында төмендейді.

Рельс тізбегінің теориясынан белгілі, рельс тізбегінің максималды ұзындығында барлық режимдер қамтамасыз етілетін рельс тізбегінің соңдарындағы оптималды кедергі 0,2—0,4 Ом болып табылады. Релелік соңда негізгі жүктеме болып ДТ-0,2 дроссель-трансформаторының 0,2 Ом индуктивті кедергілі орамы болып табылады. 200 Ом кіріс кедергілі импульсті реле түріндегі жүктемені қосу кедергісі 120 Ом ЗБФ фильтрі арқылы тізбектей релелік соң кедергісіне онша әсер етпейді. Себебі бұл кедергі дроссель –тарнсформатор негізгі орамына есептегенде 1,1 Ом активті кедергіні 0,2 Ом индуктивті кедергіге параллель қосу тізбек соңының жалпы кедергісін онша өзгертпейді. Қоректендіруші соңда рельс тізбегінің кіріс кедергісі (рельстік жол жағынан) ДТ-0,6 дроссель-трансформаторының негізгі орамының параллель қосылуы және РОБС-ЗА шектеуішінің 45 Ом келтірілген кедергісінің есебінен пайда болады. Конденсаторлардың сиымдылықтық кедергісі мұнда ескерілмейді, себебі шунттық және бақылау режимдері конденсаторлардың үзілуі кезінде де қамтамасыз етілуі керек.

Жолдық бағдаршам көрсеткішіне байланысты рельс тізбегіне трансмиттерлік реле контактімен пойызға қарсы КПТШ трансмиттерімен өндірілетін КЖ, Ж немесе 3 кодалық сигналдары жіберіледі (сұлбада көрсетілмеген). Бұл кодалар рельс тізбегінің қабылдаушы соңында импульстік жолдық релемен қабылданады.

Дешифраторлық ұяшық тізбегінде контактті ауыстырып қосып бұл реле жолдық бағдаршам оттарын басқарып, Ж және З сигналдық релеге әсер етеді. Бұл реле контактілерін блок-учаскілер бостығын бақылау тізбектерінде және шектес рельс тізбегіне жіберілетін кодалық сигналдарды таңдау сұлбасында қолданады. Кодалық сигналдарды АЛС әрекетімен бір уақытта қолданады.

Оқшаулағыш түйіспелерді тұйықтау жағдайында импульсті жолдық реле шектес тізбек тоғынан қосылады. Оның қорғалуын шектес тізбектерде фазалардың кезетестірілуі арқылы қамтамасыз ету мүмкін емес, себебі реле бір элементті болып табылады. И релесінің шектес тізбек тоғынан жұмысында Ж және 3 сигналдық релелерінің бұзылуын болдырмау үшін оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуы жағдайында сұлбалық қорғау қарастырылған. Сұлбалық қоғаудың жұмысы шектес тізбек Т релесінің тылдық контактінің тұйықталуы кезінде сигналдық реленің қозуына негізделген, яғни сигналдық тоқ оған жіберілмегенде. Шектес тізбектерде кодалық циклдарының ұзақтығы әр түрлі трансмиттерлер қолданылады (КПТШ-5 және КПТШ-7). Рельс тізбегінің шектік ұзындығы 2600 м. Шектік ұзындықты рельс тізбегі тұтынатын қуат қалыпты режимде 250 ВА тең, ал қысқа тұйықталу режимінде 500 ВА дейін өседі.

Екі жақты қозғалысты учаскілерде қозғалыс бағытын ауыстыру кезінде рельс тізбегінің қоректендіруші және релелік соңдары ауыстырылып қосылады, сондықтан әр қайсысы қоректендіруші және релелік бола алатын екі соңда да ДТ-0,6 дроссель-трансформаторлары орнатылады. Қабылдаушы орамдарда АЛС тоғы 2 А кем емес болып қамтамасыз етілуі үшін, қоректендіруші соңда рельс тізбегін АЛС режимі бойынша реттейттейді. Сондықтан релелік соң рельстеріндегі кернеу қалыпты режимде дроссель-трансформатордың жоғары кедергісі (0,6 Ом) есебінен, екі жолды учаскі сұлбасымен салытырғанда әлдеқанша жоғары болады (шамамен екі есе). Кернеудің көптігі қосымша резистордың Rд =300 Ом қосылуымен өшеді. Тартым қосалқы бекетінің сорушы фидерін немесе жерлестіруші арқанды рельстерге қосу үшін, рельс тізбегіне үшінші дроссель-трансформатор ДТ-0,6 орнатылады. Оның кедергісін жоғарылату және рельс тізбегінің жұмысына әсерін төмендету мақсатында қосымша орамының тізбегіне 50 Гц сигналдық тоқ жиілігі үшін дроссель-трансформатормен параллельді резонансты контур жасайтын, сиымдылығы 24 мкФ конденсатор қосады. 50 Гц тоқ жиілігінде рельстік жол жағынан бұл контурдың толық кедергісі 4 Ом құрайды.

Контактілік жүйе тіреулерін тікелей рельске жерлестіреді, егер олардың жерлестіру кедергісі 100 Ом кем болмаса. Басқа жағдайларда тіреулерді рельстерге көп рет әрекет ететін ұшқындық аралықтар арқылы қосады.

Тұрақты тоқтағы электр тартымды учаскілердің бекеттерінде, әдетте, үздіксіз қоректендіруі бар 50 Гц және 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері қолданылады.

50 Гц айнымалы тоқтағы екі жіпті фазасезімтал рельс тізбектері. Бекеттерде дроссель-трансформаторлармен және ДСШ-12 немесе ДСР-12 фазасезімтал жолдық релемен екі жіпті рельс тізбектерін кең қолданады (сурет 3.20). Бұл рельс тізбегі бекеттердің барлық жолдарында және бұрмалық жолдық учаскілерінде қолданыла алады.

Тізбектің екі соңында аппаратураның жоғары кедергісін рельс жолының төменгі кедергісімен сәйкестендіретін, 40 трансформациялау коэффициентімен ДТ-0,2 дроссель-трансформаторларын орнатады. Трансформациялау коэффициентінің жоғарылығына байланысты барлық аппаратураны орталық пунктке орналастыру мүмкін болады (ЭО посты). Кабель ұзындығы 2 км болғанда жилаларды еселеу қажет емес. Сорушы фидерлерді немесе жерлестіруші арқандарды қосу үшін үшінші дроссель-трансформатор ДТ-0,6 (сұлбада көрсетілмеген) орнатылады. Оның қосымша орамын сигналдық тоқтың 50 Гц жиілігінде кедергіні жоғарылату мақсатында жалпы сиымдылығы 24 мкФ конденсаторлармен резонансқа баптайды.

Сурет 3.20 Дроссель-трансформаторлармен 50 Гц айнымалы тоқтағы фазасезімтал рельс тізбегі

Соңдарындағы кедергіні тұрақтандыру ДТ-0,2 дроссель-трансформаторларының негізгі орамдарымен қамтамасыз етіледі (50 Гц сигналдық тоқ жиілігі үшін 0,2 Ом). Бұл сұлбада С₀ сиымдылықтық шектеуіш қолоданылған. Ол рельс жолының реактивті кедергісін ескеріп, ДТ-0,2 дроссель-трансформаторының қосымша орамының индуктивтілігімен 50 Гц жиілікте резонансты контур құрайды. Рельс жолының кіріс кедергісі оның ұзындығына тәуелді болғандықтан, 500 м ұзындықта С₀ конденсаторының сиымдылығы 16 мкФ тең, ал 500 - 1500 м —12 мкФ тең. С₀ конденсаторы жолдық элемент кернеуінің фазасын жергілікті элемент фазасына қарағанда 90° жылжуын қамтамасыз етеді. Бұл екі элементті фазасезімтал реленің қалыпты жұмысына қажет.

Сиымдылықты шектеуіші бар рельс тізбегінің ерекшелігі – қысқа тұйықталу режиміндегі қуат қалыпты режимде тұтынылатын қуаттан төмен екендігінде. Рельс тізбегінің бостығында қоректендіруші соңды кернеулер резонансына баптайды. Мұнда дроссель-трансформатор қосымша орамының индуктивті кедергісі С₀ конденсаторының сиымдылықты кедергісімен компенсацияланады, жалпы кедергі минималды болады, себебі контурдағы тоқ максималды болады.

Ол кабель кедергісімен R _К, резистор кедергісімен R₀ және контурындағы жоғалтулармен R_П анықталады:

Пойызбен дроссель-трансформатордың индуктивті кедергісі шунтталатын қысқа тұйықталу режимінде контур бұзылады және оның кедергісі компенсацияланбаған сиымдылықтық кедергі Х_С есебінен өседі. Жолдық трансформатор екіншілік орамынан тұтынылатын қуат мына шамаға дейін төмендейді:

Қоректендіруші соңда пойыздың бар болу моментінде, С₀ конденсаторының тесілуі жағдайында жолдық трансформаторды қысқа тұйықталудан қорғау үшін қоректендіруші соңда резистор R₀ қосылады. Резистордың жалпы кедергісі R₀ және кабель жилаларының кедергісі 200 Ом аспауы керек. Резистор R₀ желі жиілігінің мүмкін тербелістерінде және С₀ конденсаторы сиымдылығының оптималды шамадан ауытқуларында сұлба жұмысының тұрақтылығын жоғарылатады. Рельс тізбегінің шектік ұзындығы —1500 м; шектік ұзындықтағы рельс тізбегінің қуаты - 90 ВA, cos α =0,8.

Рельс тізбегін оқшаулаудың минималды кедергісінде қалыпты режимде ДСШ-12 релесінің жолдық элементінде кернеу 14 В кем болмайтындай етіп реттейді..

ДСШ-12 релесінің жолдық орамында қажетті жұмыстық кернеу мен фазалық қатынастарды қамтамасыз ету үшін, жолдық орамға параллель сиымдылығы 4 мкФ конденсаторды қосады. Оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуы кезінде, шектес тізбек көзінен жалған қосылулардан жолдық релені қорғау шектес тізбектерде кернеулердің мезеттік полярлықтарын кезектестіру арқылы жасалады. Жолдық трансформаторлардың біріншілік орамдарын бір фазаға қосу керек. Бұл талапты орындау мүмкін болмағанда жолдық трансформаторларды ұшфазалық тізбектің әр түрлі фазаларына қосу рұқсат етіледі. Алайда, бұл жағдайда мұндай рельс тізбектерін қоректендіруші соңдармен түйістіру немесе импульсті рельс тізбектерімен ажырату қажет.

Фазасезімтал рельс тізбегін қоректендіруші немесе релелік соңдардан кодалауға болады (сурет 3.21). Ұшқын пайда болудан қорғау үшін трансмиттерлік реле контактілерінде жолдық трансформатор орамына параллель R_И резисторынан және С_И конденсаторынан тұратын қорғау контурын қосады. Рельс тізбегін кодалау оған пойыздың түсуімен және жолдық реле фронттық контактінің ажыратылуымен басталады. Трансмиттерлік реле Т алдындағы жолдық немесе бұрмалық учаскінің бос болмауынан жұмыс істей бастайды. Кодақосатын реле КВ тіркейтін пойыздық маршруттар орнатылғанда кодалау қосылады. Пойыз жолында келесі жолдық учаскіге түскенде, жолдық релені қоздыру үшін сұлбаға үздіксіз тоқтың берілуін қамтамасыз етіп КВ қосылады.

Сурет 3.21 Қоректендіруші және релелік соңдардан кодаланатын 50 Гц айнымалы тоқтағы фазасезімтал рельс тізбегі

Рельс тізбегін АЛС режимінде рельстерде кіріс соңындағы тоқ 2 А кем болмайтындай етіп реттейді. Мұнда ДСШ-12 релесінің жолдық элементіндегі кернеу 14 В кем болмауы керек.

Релелік соңнан кодалау үшін қосымша кодалық трансформатор ПОБС-ЗА, резистор R_К және конден­сатор С_К орнатылады. Дроссель-трансформаторлар санын азайту және кодаланбайтын жолдар мен бұрмалық секцияларда рельс тізбектерінің өзара әсерін төмендету үшін 40 трансформациялау коэффициентті ДТ-0,2 бір дроссель-трансформаторлы фазасезімтал рельс тізбектерін қолдануға болады (сурет 3.22). Сәйкестендіру үшін жолдық релені рельстерге трансформациялау коэффициенті – 16 СОБС-2А типті РТ релелік трансформатор арқылы қосады. Пойыздың қозғалуы кезінде және оқшаулағыш түйіспелердің тұйықталуы кезінде рельс тізбектерін зартым тоқтарының әсерінен қорғау үшін, релелік трансформатор тізбегіне қосымша резистор 1,2 Ом қосылады. Бір дроссельді рельс тізбегінің шектік ұзындығы 1250 м. Бұл тізбектің сұлбасы жоғарыда қарастырылған ДСШ-12 релесімен рельс тізбектерінің сұлбаларымен бірдей.

Рисунок 3.22 Бір дроссель-трансформаторлы 50 Гц айнымалы тоқтағы фазасезімтал рельс тізбектері

Бақылау сұрақтары:

1. Фазасезімтал РТ трансмиттерлік реле контактілерінде ұшқын пайда болуды қалай болдырмауға болады?

2. Қандай жағдайларда фазасезімтал РТ сұлбасында бір (үш) дроссель-трансформатор қолданылады?

3. Қандай элементтер арқылы қайтымды тартым тоғы ағады?

3.3.3 Айнымалы тоқтағы электр тартымдағы тармақталмаған рельс тізбектері

25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері. Темір жолдарының жаңа жолдары 50 Гц айнымалы тоқ жүйесі бойынша электрлейді, сондықтан мұндай жолдарда рельс тізбектерін қоректендіру үшін осындай жиілікті қолдануға болмайды. 50 Гц сигналдық тоқ жиілігін рельс тізбектерінде тұрақты тоқтағы электр тартымды және автономдық тартымдағы жолдарда қолданбаған дұрыс, себебі мұнда 50 Гц жиілікті жүйелерді жарықтандыруға, жылытуға, әр түрлі механизмдер мен машиналардың жұмысына, әр түрлі өндірістік процесстерді басқару мен бақылаудың бірқатар жүйелерін электр жабдықтауға қолданады.

Бұл тізбектердегі әр түрлі істен шығуларда, негізінен электр жабдықтау жүйесі сымдарының рельске кездейсоқ қосылуында 50 Гц өндірістік жиіліктегі тоқтардың рельс тізбегіне түсуі мүмкін. Бұл жолдық релелердің жалған қоректендірілуіне әкелуі мүмкін. Бұған пойыздар қозғалысы қауіпсіздігінің шарттары бойынша жол берілмеуі керек.

Мұндай мәселені шешудің нұсқаларының бірі айнымалы тоқтағы электр тартымды жолдарда кең таралған 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектерін пайдалану болып табылады. 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектерін енгізу кезінде олардың 50 Гц тоғымен кодалануын алдын ала қарастыру керек, себебі тұрақты тоқтағы электр тартымды жолдарда АЛС жүйесінде осы жиіліктегі тоқ қолданылады. Тұрақты тоқтағы электр тартымды учаскілерде АЛС әрекеті үшін 25 Гц жиілігін пайдалану АЛС әрекетінің қалпына келтіру периодына ұзақ үзіліссіз мүмкін емес, бірқатар техникалық және ұйымдастыруышылық қиыншылықтарға байланысты. Локомотивтер үлкен қашықтықтарға жүреді (1000 км дейін және одан да көп), сондықтан АЛС жүйесінде басқа жиілікке көшу үлкен учаскілерде бір уақытта жасалуы керек.

Бұдан басқа, АЛС сигналдарын жіберуге 25 Гц жиілікті сигналдық тоқты пайдалануда рельстердегі тоқты үлкейту қажет болар еді, себебі тұрақты тоқтағы электр тартымды учаскілерде 25 Гц диапазонындағы кедергілер деңгейі қабылдау құрылғылары өткізу жолағының сондай енінде 50 Гц диапазонындағы кедергілер деңгейінен әлдеқанша жоғары.

25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбегі ПЧ50/25 түрлендіргішінен үздіксіз қоректендіру алады (сурет 3.23). Жолдық ретінде фазасезімтал реле ДСШ-12 қолданылады. Жолдық реле тек қана жиілігі 25 Гц сигналдық тоққа жауап береді, өйткені реленің жергілікті орамы осы жиіліктегі тоқпен қоректенеді. 50 Гц жиілікте АЛС кодалық сигналдары ПОБС-ЗА типті КТ кодалық трансформатор арқылы Т релесінің контактімен жіберіледі.

Сурет 3.23 50 Гц тоқпен кодаланатын 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбегі

25 және 50 Гц қоректендіру көздерін бөлу үшін рельс тізбегінің қоректендіруші соңында электрлік фильтрлер қосылған. 25 Гц сигналдық тоғын жіберу тізбегіне С1 ==20 мкФ конденсаторымен, L1 реакторымен және ДТ-0,6 дроссель-трансформаторының қосымша орамымен жасалынған, резонансты жиілігі 25 Гц тізбекті тербелмелі контур қосылған.

25 Гц жиілігі үшін бұл контур минималды кедергі береді, себебі бұл жиіліктегі индуктивті және сиымдылықты кедергілер өзара компенсацияланады және контур жоғалтуларымен анықталатын активті кедергі ғана әрекет етеді. Рельс тізбегіне КТ трансформаторынан 50 Гц тоқ жіберілгенде L1 реакторының индуктивті кедергісі ПТ-25 трансформаторы арқылы 50 Гц тоқтың өтуіне кедергі болады. 25 Гц сигналдық тоқ КТ трансформаторының орамы арқылы тұйықталмауы үшін, 50 Гц кодалық тоқты жіберу тізбегіне L2 реакторымен және С2 конденсаторымен жасалынғанпараллельді тербелмелі контур қосылған. Кон­тур 25 Гц жиілікке бапталады. Осы жиіліктегі тоқ үшін контур кодалық трансформатор тізбегіне 25 Гц тоқтың өтуіне ең үлкен кедергі жасайды. Бұл тізбек кодаланудың релелік соңнан да орындалуын мүмкін етеді (10.7 суретінде көрсетілмеген).

Мұндай рельс тізбегін ПТ трансформаторының екіншілік орамынан алынатын кернеуді өзгерту арқылы реттейді; АЛС кодалық тоғын КТ кодалық трансформаторының екіншілік орамынан алынатын кернеуді өзгерту арқылы. Фильтрлер элементтерін, қоректендіруші және релелік трансформаторларды бөлек блоктарда орналастырады— БПК (қоректендіруші соңда орналастырылатын қоректендіру блогы мен кодалау блогы), БРК (релелік және кодалау блогы).

ДСШ-12 релелі 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері өндірістік жиіліктегі электр жіберу жолдарының әсерінен және тартым тоғы гармоникаларынан сенімді қорғалған. Себебі ДСШ жолдық релесі оның жергілікті орамына жіберілген тоқтың жиілігіндей тоқтан ғана іске қосылады. Қорғау фильтрлері мұндайда қажет етілмейді. Бұл тізбектің маңызды артықшылығы болып оның 50 Гц тоғымен алдын ала кодалану мүмкіндігі табылады. Бұл АЛС локомотивтік қабылдау құрылғыларының әрекет ету сенімділігін жоғарылатады. Жиілігі 50 Гц АЛС кодалық сигналдары маршрутты беру моментінен немесе пойыздың алдыңғы жолдық немесе бұрмалық учаскіге түсуі моментінен алдын ала қосылуы мүмкін. Рельс тізбегіне бір уақытта 50 және 25 Гц сигналдық тоқтары жіберілуі кезінде жолдық реле тек қана 25 Гц сигналдық тоққа жауап береді, себебі осы жиіліктегі тоқпен оның жергілікті орамы қоректенеді.

Сұлбаның кемшілігіне лның күрделілігі жатады. 50 Гц айнымалы тоқтағы типтік рельс тізбектерімен салыстырғанда қоректендіруші соңдағы приборлар саны екі еседен астам көбееді. Мұнда 25 Гц сигналдық тоқты жіберу приборлары, АЛСқызметіне 50 Гц кодалық тоқты жіберу үшін приборлар, сонымен бірге рельс тізбегін қоректендіру көздері мен АЛС кодалық тоғын ажыратуға арналған приборлар қажет. Бұдан басқа, ДТ-0,2 дрос­сель-трансформаторларының орнына ДТ-0,6 дроссель-трансформаторларын орнату қажет (25 Гц сигналдық тоғы үшін 0,3 Ом). ДТ-0,2 дрос­сель-трансформаторлары 25 ГЦ сигналдық тоқ жиілігінде төмен кедергі үшін қолданылмайды (0,1 Ом).

Кодалық рельс тізбектері. Айнымалы тоқтағы электр тартымды жолдарда бұрын 75 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері енгізілген, кейін 25 Гц айнымалы тоқтағы рельс тізбектері жасап шығарылды. Эксплуатациялау тәжірибесі 25 Гц жиіліктегі тоқпен қоректенетін рельс тізбектері төмен оқшаулау кедергісінде (балластта) тұрақты жұмыс жасайтындығын және аз қуат тұтынатындығын көрсетті. (балласта) и потребляют меньшую мощность.

25 Гц рельс тізбектерін электр жабдықтау 50 Гц жиіліктегі айнымалы тоқтағы жоғары вольтті жолдан орындалады. Бұл автоблоктау электр қоректендірілуін жеңіл резервтеуге мүмкіншілік береді. 25 Гц жиіліктегі сигналдық тоқ ПЧ50/25 статикалық электрмагниттік түрлендіргіш көмегімен жасалады.

Аралықтарда қолданылатын 25 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбегі (сурет 3.24), бағдаршамдар көрсеткіштері мен АЛС әрекетінің арасындағы байланыс үшін рельс жолымен кодалық сигналдарды жіберуді қамтамасыз етеді. КЖ, Ж немесе 3 кодалық сигналдары Т трансмиттерлік реле контактімен жіберіледі (алдында жатқан блок-учаскілердің жағдайына байланысты). Трансформациялау коэффициенті n=3 ДТ-1-150 дроссель-трансформаторлары қолданылған.

Сурет 3.24 25 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбегі

Сорушы фидерді қосу үшін немесе металл құрылғыларды жерлестіру үшін, сиымдылықты төмендету мақсатында ПРТ-А трансформаторы (n=2) арқылы қосылған сиымдылығы 24 мкФ конденсаторлың көмегімен, 25 Гц сигналдық тоқ үшін резонанасқа қосымша бапталған үшінші ДТ-0,6 дроссель-трансформаторды орналастыруға рұқсат етіледі (трансформаторсыз шамамен 100 мкФ сиымдылық қажет болар еді).

Контакітілік желі тіреулерінің рельске тікелей қосылуы тіреу жерлестіру кедергілері 100 Ом кем болмағанда рұқсат етіледі. Қалған жағдайларда тіреулер рельстерге көп әрекетті ұшқындық аралықтар арқылы қосылуы керек.

Жиіліктің статикалық электрмагниттік түрлендіргіші (сурет 3.25, а) трансформаторлық болаттан жасалынған екі магнитсымнан тұрады. Магнитсымда үш орам болады: екеуі 50 Гц жиілікті сыртқы қоректену көзіне түзейткіш арқылы тізбектей қосылған; контурлық (резонанстық) деп аталатын үшіншісі С_к конденсатор арқылы тұйықталады және екі магнитсымға жетеді.

Сурет 3.25 ПЧ50/25 жиілік түрлендіргішінің принципиалды сұлбасы

Жиілік бөлгіші болып те аталатын түрлендіргіштің әрекет ету принципі параметрлік тербелістердің қозуы құбылысын қолдануға негізделген. f жиілікті контурдың параметрін (индуктивтілігін немесе сиымдылығын) күштеп өзгерту кезінде контурда f/2 жиілікті тербелістер қозады. Берілген жағдайда контур индуктивтілігін күштеп өзгертуге желіден түсетін энергия W_н есебінен магниттік ағынның тұрақты және айнымалы құрамдастарының өзектерін магниттеумен қол жеткізіледі (на схеме пока­зан один диод). 50 Гц тоқтың әсерінен периодты түрде индуктивтілік өзгереді, осы арқылы w_к контурлы орамда өшпейтін тербелістер қолдалады. 50 Гц тоқтың кірістен шығысқа тікелей жіберілуін болдырмау үшін W_н орамдары олар жасайтын орташа стерженьдердегі магниттік ағындар тең бірақ қарама қарсы орналасуы үшін қосылады. Жүктеме контурлық орамаға қосылады.

Праметрлік түрлендіргіштердің жетістіктеріне әрекет ету қарапайымдылығы мен сенімділігі, шығыстағы тұрақты кернеу жатады. Кернеу кең шектерде өзгерген кезде шығыс кернеуінің тербелісі ±5% құрайды (номиналды шаманың ±20%), аса жүктелуден жақсы қорғалады (аса жүктелу кезінде тербелістер доғарылады, түрлендіргіш зақымдалмайды).

Түрлендіргіштердің кемшіліктеріне үлкем өлшемдері мен массасын (ПЧ50/25-100 түрлендіргішінің массасы 14,6 кг құрайды) және әсіресе аз жүктемеде салыстырмалы төмен ПӘК жатады (шамамен 40%). Бос жүрісте түрлендіргіш желіден толық жүктемедегідей қуат тұтынады.

ПЧ50/25-100 түрлендіргішінен әр 5 В сайын 5-175В тоқ түседі (сурет 3.25, б). Түрлендіргіш конденсаторлары бөлек блок КПЧ орналасқан.

Рельс тізбегінің шектеушісі болып кедергісі 200 Ом реттелмейтін резистор табылады (сурет 3.24). Аппаратураны дроссель-трансформаторлармен сәйкестендіру үшін қоректендіруші соңда ПТ трансфор­маторлары және релелік соңда ИТ трансформаторлары орнатылады. Бұл трансформаторлар АВМ-1 автоматтық қосқыштармен бірге аппаратура мен қызмет етушілерді тартым тоғының күрделі асимметриясында пайда болуы мүмкін аса кернеуленуден қорғайды. Мысалы, ДТ-1-150 дроссель-трансформаторы ауыстырып қосқыштарының бірінің үзілуі кезінде, рельске контактілік сымның кездейсоқ тұйықталуында. Мұндай жағдайларда ДТ-1-150 қосымша орамында аппаратура мен қызмет етушілер үшін қауіпті жоғары кернеу пайда болуы мүмкін, алайда бұл жағдайда ПТ немесе ИТ трансформаторы магнитсымының толуы орындалады, нәтижесінде олардың кедергісі түсіп, тізбектегі тоқ өседі, АВМ-1 автоматты қосқыштары іске қосылады және аппаратураны тартым тоғымен зақымдалудан қорғау үшін дроссель-трансформатордан өшіреді.

Тартым тоғы мен найзағайлық разрядтардан пайда болатын аса кернеуленулерден аппаратураны қорғау РВН-250 разрядтағыштарының көмегімен іске асады. Олардың орнына түзейткіштер қолдануға болады.

25 Гц рельс тізбекті автоблоктау құрылғылары 50 Гц жоғары вольтті жолдан қоректену алатындықтан, бұл жағдайда трансмиттерлердің тұрақты тоқтағы электр тартымда қолданылатын түрлері қолданылады (КПШ-5 және КПШ-7). Шектес рельс тізбектерінде әр түрлі типті трансмиттерлер қолданылады.

Бұл сұлбаның жұмысы 50 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбегінің жұмысымен бірдей. Оқшаулағыш түйіспелердің зақымдалуы кезінде шектес тізбектің тоғынан импульстік реле жұмысында сигналдық релелердің жалған қозуы сұлбалық тәсілмен жоққа шығарылады.

25 Гц рельс тізбектері түрлендіргіштің шығысынан алынатын кернеудің өзгеруімен реттеледі. Кіріс (релелік) соңның шунтталуы кезінде қабылдау катушкаларындағы тоқ 1,4 А кем болмауы керек. Рельс тізбегінің шектік ұзындығы—2500 м. Шектік ұзындықтағы рельс тізбегінің қалыпты режимде тұтынатын тоғы 54 В·А, ал қысқа тұйықталу режимінде 100 В·А.

Бұрын автоблоктаумен жабдықталған айнымалы электр тартымды жолдарда 75 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбектері қолданылады (сурет 3.26). Рельс тізбегі ПОБС-5 жолдық трансформаторынан қоректену алады, шектеуші болып РОБС-3 реакторы табылады. С1 және С2 конденсаторлары трансмиттерлік реле контактілеріндегі ұшқын пайда болуды төмендету үшін арналған. Шектес тізбектер 75 Гц желіден жұмыс жасауға арналған КПТ-8 және КПТ-9 типтегі трансмиттерлерден кодаланады. Қоректендіруші және релелік соңдарда (қосарланған қондырғыда) ДТ-1-150 немесе 2ДТ-1-150 дроссель-трансформаторлары орнатылады.

Сурет 3.26 75 Гц айнымалы тоқтағы кодалық рельс тізбегі

Тартым тоғы мен оның гармоникаларының кедергі жасаушы әрекетінен импульсті жолдық реле 25 Гц рельс тізбегі үшін ФП-25 жолдық фильтрімен қорғалған (сурет 3.27) ал 75 Гц рельс тізбегі үшін ФП-75 (сурет 3.27) жолдық фильтрімен қорғалған. Фильтр сәйкесінше 25 немесе 75 Гц сигналдық тоқты өткізуге бапталған және тартым тоғы мен гармоникалары үшін үлкен кедергі болып табылады. ФП-25 фильтрі жиілігі 50 Гц кедергілерді 100 есеге дейін төмендетеді, ал ФП-75 60 есеге дейін.

Сурет 3.27 ФП-25 және ФП-75 фильтрлерінің сұлбалары

С1—Т1 және С2—Т2 параллель тербелмелі контурлар 25 Гц жиіліккке бапталған. Осы жиілікте үлкен кедергіні иемденіп олар 25 Гц тоқтың контурлары арқылы шунтталуға кедергі жасайды. СЗ—L контуры 50 Гц жиілікке бапталған және фильтр шығысына жиілігі 50 Гц тоқтың өтуіне кедергі жасайды. Бұл контур С4 конденсаторымен бірге 25 Гц жиілігі үшін тізбекті резонансты контур жасайды, осы жиіліктегі тоқтың фильтр шығысына өтуін қамтамасыз етіп.

Екі жолды учаскілерде көрші жолдар дроссель-трансформаторларының орташа нүктелері кіріс бағдаршамдарында және сорушы фидерлерді қосу жерлерінде, кемінде үш рельс тізбегі сайын қосылады. Бұл шектеу орташа нүктелерді байланыстырған кезде зақымдалған рельсті бақылауды жоққа шығаратын айналма тізбектердің пайда болуымен түсіндіріледі. Айналма тізбегінің ұзындығы кемінде 6 км болуы керек.

Рельс тізбегін ПТ трансформаторының екіншілік орамынан алынатын кернеудің өзгеруімен реттейді. Рельс тізбегінің кіріс соңын шунттау кезінде АЛС тоғы 1,4 А кем болмауы керек; Рельс тізбегінің шектік ұзындығы — 2500 м. Ұзындығы 2500 м рельс тізбегінің қалыпты режимде тұтынатын қуаты - 180 В·А, қоректендіруші соңды шунттау кезінде 420 В·А дейін өседі.

Поиск по сайту: