Бірлік денгейіне байланысты

жалпы саяси мәдениет - мемлекеттегі азаматтық хылықтың негізгі қауымына тән.

субмәдениет - мұндай білім саяси мәдениетке тек бөлек әлеуметтік,этникалық,аумақтық конфессиялық және басқа саясаттық субъектісі өзіндік көзқарастарымен адамдардың биімін құбылысына ойы,басқарушы элитаға қатынасы,басқауға қатысатын үлгілері,бақылау және саяси өмірдің ұйымдары.

Әлеуметтену (латыншада-қоғамдық)-индивидтің нақты білім жүйесінің игеруі процесі,құндылықтар мен нормалардың қоғамның толық мүшесі ретінде қызметтеуге рұқсат береді.

Саяси әлеуметтену -тұлғаның қалыптасуының саяси процесі,адамның саясатқа енуі,оның дайындығы және билік қатынасына қосылуы.

Саяси әлеуеттенудің мазмұны:

индивидке білімнің берілуі,оны құндылықпен тәжірибеге қатыстыруы.

қоғамдық қатынасқа оның белсенді қызметінің әрі қарай даму индивидінің процесі.

Саяси әлеуметтенудің міндеті:

• саяси қоғамдастықтың жаңа мүшелеріне саяси мәдениеттің маңызды элементтерінің берілуі

• осы кейбір элементтердің қажетті қоғамдық өзгеріс шартының құрылуы

• жаңа саяси мәдениеттің ерекше жағдайға құрылымы, мысалы, жаңа тәуелсіз мемелекеттің құрылуы

Саяси әлеуметтенудің түрлері (билік пен индивидтің өзарақатынасының стандарты мен көбіне ұқсас жобсы):

• саяси әлеуметтенудің гармонияық түрлері – билік пен индивидтің азаматтық қоғам мен демократиялық дәстүрлердің бірқалыпты мәдени ортада бар екендігін жақсы диалогын қамтамасыз етеді; билік пен индивидтің жалпықабылдау идеалына, құндылығына жаңа ұрпақтың саяси өмірге енуіне жол ашады (британ-американдық мәдениетке тән).

• саяси әлеуметтенудің плюралистік түрлері – тұлға мен биліктің қатынасында жалғасатын мінез-құлық бар; субмәдениеттің маңызды сандарының түрлілігінен айырмашылығы бар; біріккен демократия маңызды үш бірлестікке азаматтық қоғамның бастапқы дамуы, биліктің конституциялық шек қоюы және индивидтік бостандығы; (Батыс Европаның материктік мемлекетіне тән).

• саяси әлеуметтенудің гегемонистік түрлері – адамның саясаттың қандай да бір құндылығына қауымға, нақты дінге немесе саяси идеологияға енуін болжамдайды (басқа жүйенің құндылықтарына сынмен қарайтын жабық саяси жүйеге тән).

• саяси әлеуметтенудің конфликтілік түрлері – көпшілік қауымның кедейлігінің жоғары деңгейі, индивидтің жергілікті клан, ру, тайпа құндылықтарын қатаң ұстаушылық; саяси зорлықтың жоғары деңгейінің маңызды мәдени күшінің біртекті еместігі (қоғамның батыстық емес өркениетіне тән).

Г. Алмонд пен С. Верба ұсынған саяси мәдениеттің моделін айтыңыз ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазіргі қазақстандық қоғамға қандай саяси мәдениеттің модельдері тән? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Саяси әлеуметтену тұлғасының жолдары мен тәсілдері қандай? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Семинар сұрақтары:

1. Саяси әлеуметтенудің ерекшелігі мен түсінігі.
2. Саяси әлеуметтенудің концепциясы.
3. Саяси әлеуметтенудің түрлері.

Рефераттар тақырыбы:

1. Саяси мәдениеттің негізгі элементтері мен құрылымы.
2. Саяси мәдениет пен саяси әлеуметтену.
3. Қазақстандағы саяси мәдениет.
4. Идеология және саясат.
5. Идеология мен қоғамдық мүдде.
6. Саяси идеологияның жіктелуі мен өлшемі.
7. Саяси сананың саяси жүйеде ролі.
8. Саяси сананың қалыптасуында идеологияның ролі.
9. Қазақстандағы саяси сана мен саяси бағдар.

Ұсынылған әдебиеттер тізімі:

1. Абсаттаров Р.Б., Жалмагамбетова С.Т., Нуракишев А.А. Тесты по политологии. – А., 2004.

2. Алмонд Г. Гражданская культура.// Антология мировой политической мысли.Т.2.-М.,1997

3.Гаджиев К.С. Политическая культура: концептуальный аспект. – Полис,1991,№6.

4. Житенев В.А. Политическая культура: опыт формирования и проблемы. М.,1990

5. Политическая культура: теория и национальные модели.// Под ред. К.С.Гаджиева. М.,1996

6. Политическая культура населения Казахстана. Сб.ст.- Алматы,2001

7. Политическая культура и политическая социализация. М.,2001

10-Тақырып. Әлеуметтік-этникалық бірлестік пен ұлттық саясат.

Сұрақтар:

1. Ұлт – этностың ең жоғарғы түрі.

2. Ұлттық мәселелерді шешудің принциптері.

3. Ұлтаралық қарым-қатынас мәдениеті және оның ұлтаралық келісім мен азаматтық бейбітшілікті нығайтудағы ролі.

Этникалық қауымдастық – ұлттан (буржуазиядан шыққан қоғам), ұлыстан (феодалдық және құлдық қоғам), тайпадан (алғашқы қоғам) тұратын, тұрақты адамдар тобының әлеуметтік құрылымының түрі. Осы тарихи қауымдастықтардың әрбір формасын кейбір кезде ұлт деп айтады. «Этникалық қауым» түсінігі де бірнеше ұлттар мағынасын білдіреді. Мысалы: орыстар, украиндықтар, белорусьтар, болгарлар және т.б. словяндардың этникалық қауымдастығын құрайды.

Ұлт – этностың жоғарғы типі. Ұлттың мәнді сипаттарына әр түрлі түсінік беретін алуан түрлі көз-қарастар мен тұжырымдар бар. Кейбіреулері, ұлттарды адамдардың мәдени-психологиялық қауымдастығына балайды, екіншілері, оларды тарихи тағдырының тұтастығымен байланыстырады, үшіншілері, ұлттардың обьективті шеклеулі белгілерін көрсетпейді және барлығын өзіндік баға беру ісімен байланыстырады. Ұлттың негізгі белгілеріне аумақтық бірлігін, экономикалық байланыстарды, тілді, психологияны, мәдениет пен сана сезімді жатқызатын көзқарас кеңінен тараған.

Ұлыс – шаруашылықтың, өмірдің, тұрмыстың, мәдениеттің, тілдің, мәдениет ерекшеліктерінің территориялық бірлігіндегі тайпалар қарым-қатынасының ыдырау нәтижесінде құрылған адамдар қауымдастығы.

Аз ұлттар – шекараның өзгеруінің, көші-қонның немесе күштеп қоныстандырудың нәтижесінде өзінің халқынан бөлінуімен қалыптасқан этникалық қауымдастықтың формасы.

Қазақстанда қандай аз ұлттар өмір сүріп жатыр?____________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ұлттық сана-сезім – ұлттық қауымдастықтар мүшелерінің өз тарихындағы көз-қарас жиынтығы, баға беруі, қарым-қатынастары мен көз-қарасқарастарының мағынасы мен ерекшеліктерінің түсінігі, сонымен қатар жаңа замандағы хал-жағдайы мен өзінің даму көрінісі, ұқсас қауымдастықтардағы орны мен мінез-құлықтарының қарым-қатынасы. Ұлттық сана-сезім әлеуметтік, саяси, діндік және басқа да көзқарастар ұлттардың рухани дамуының ерекшеліктері мен дәрежесінің жиынтығы ретінде әлеуметтік-этникалық қауымдастықтың құрылу негіздерінің бірі болып табылады. Ұлттың өзіндік сана және абсолюттенген жолмен жүрмей, және этноцентризмге тұйықталмай, өзі сияқты қауымдастықтарға артықшылығын мойындаттырмаған жағдайда ғана ол ұлттың дамуының жаңа сапалы деңгейіне жеткізетін прогрессивті үрдісті қамтамасыз.

Ұлттық мәселе – ұлттар мен басқа әлеуметтік-этникалық қауымдастықтаардың саяси, экологиялық, территориялық, идеологиялық және мәдени қарым-қатынастарының жиынтығы: бұл мәселе осы қауымдастықтардың арасындағы бір-біріне деген дау жанжалдар мен сенімсіздіктерінің себептерінің, сонымен қатар солардың көпұлттылық қоғамдағы жүйелік белгінің тіршілік ету себептерінің түсінігі.

Бұл ұлттардың тату өмір сүру және қарым-қатынастарының тең және тәуелсіз негізінде шешілітін әдіс тәсілдерімен жолдар мәселесі. Бұл мәселе дамымаған әлеуметтік-этникалқ қауымдастықтардың қиындықтары жеңу және дамыған мемлекеттердың қатарына жету; ұлтаралық мәселеұлттық елдерде абйқалады. Ұлттық мәселе дүние жүзілік мемлекеттерде бәріне қатысты.

Әр тарихи дәуірде және әр көп ұлтты мемлекетте ұлт мәселесіне байланасты ерекшілігі бар. Бұл мәселе әсіресе буржуазияның феодализмге қарсы күресінде және капитализмнің пайда болуы кезеңінде орын алды. Тәуелсіз мемлекет үшін күресте саясаттың негізгі мәселесі ұлт бостандығы. Соңғы уақытта әр елдерде және әр жылдарда бірінші орынға ұлт мәселесінің мынандай жақтарын ұсынады: экономикалық тәуелсіздік, ұлттық мәденит пен тілдің тең дамуы және т.б.

Мысалдар келтіріңіз________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазіргі әлемдегі ұлттық прогресіне қарым-қатынастар екі объективтік тенденциялармен байланысы бар адамзат прогресіне ықпал етеді. Олар буржуазиялық заманда ұлттар мен ұлттық қозғалыстар процесінің дамуы негізінде пайда болды. Соның негізінде бір жағынан тен және тәуелсіз ұлттар қалыптасты, тәуелсіз мемлекет үшін күресті; екінші жағынан қоғамда интернационалистік процестер дамыды. Бұл тенденциялар бүгін жалпы әлемдік қоғамдық қарама-қайшылықтан көрініс табады. Саясатта ұлт мәселесін валюнтаристік тұрғыдан қарау дүние жүзілік аренада көп ұлтты мемлекеттің ішінде үлкен бір дағдырысқа ұшыратуы мүмкін.

Ғылыми әдебиетте ұлт саясаты туралы екі көзқарас қалыптасқан: кең және тар мағынада. Бірінші көзқарастардың жақтастары «көп ұлтты мемлекетте ұлт мәселесі тіл, мәдениеттің дамуы конституцияда және ұлттық программаларда бекітілген – ол мемлекетте саяси партиялардың, қоғамдық қозғаластардың стратегиялық бағыты ретінде қарастырған. Екінші пікір – ұлтаралық саясат ол мемлекеттін заң, үйымдастыру және идеологиялық шаралар, этностардың қарым-қатнастары үшін бағытталған».

Ұлтаралық қатынастар мәдениеті – «бұл ерекше қоғамдық қатынастың даму негізінде және ұлттық бірлестіктердің жақындасуы мен халықтың теңдігін экономикада, саясатта, мәдениетте, ғылыми техникалық дамуда, олардың арасындағы өзара көмегі, ұлттық мүдделер мен ерекшеліктердің есебі, ұлттық тілге деген құрмет қатынасы. Бұл ерекшеліктер достасқан халықтардың, ұлттардың ұлттық және этникалық топтардың, ғылыми көзқарастың бірлігі экономикалық, саяси әлеуметтік және рухани мәдени өмірдің қауымдастығымен пайда болады.

Ұлтаралық мәдениетті қалай байқауға болады?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Семинар сұрақтары:

1. Ұлт – этностың жоғарғы типы.

2. Ұлт мәселесін шешетін принциптер.

3.Ұлтаралық қатынастардың мәдениеті және оның азаматтық тұрақтылықтық пен ұлтаралық келісімді нығайтудағы рөлі.

Рефераттар тақырыбы:

1.ҚР – ның ұлттық саясаты

2.Ұлтаралық қарым- қатынас мәдениеті

3.Қазақстанда ұлттық сана –сезімнің қалыптасу ерекшеліктері

4.Қазақстандағы ұлтаралық келісімнің даму үрдісі

5.Қазақстандағы этносаяси процестер

Ұсынылған әдебиеттер тізімі:

1.Абсаттаров Р. Б.,СадыковТ.С. Воспитание культуры межнационального общения студентов. Алматы, 1999.,с10.

2.Романова Н. В. Этнополитические процессы в Республике Казахстан. Алматы. 1999.

3.Сужиков М. Напряженность или гармонизация? (Развитие межнациональных отношений в Казахстане) Алматы. 1991.

4. Этнические процессы в современном мире. М., 1997.

5.Этнологический словарь. Вып. 1. Этнос. Нация. Общество. М. 1999

1.Этнополитический словарь. С87.

2.Большая Российская энциклопедия. М. 1994.с 45.

11-тақырып. Саяси режимдер.

Сұрақтар:

1. Тоталитарлық саяси режим; оның негізгі түрлері мен типтері.

2. Диктатураның тарихи формалары.

3. Тоталитарлық саяси жүйесінің формасы.

4. Тоталитарлық режимдердың саяси практикасы.

Саяси режим – елде саяси өмірді анықтайтын мінез құлық, саяси бостандықты көрсету деңгейі және билік органдарының құқықтық қызметіне деген қатынастың қоғамдағы саяси өмір сүру тәсілі.

Саяси режимдердін типологиясы: тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық.

Тоталитаризм: әрбір азаматтың, қоғам өмірінің барлық саласы мемлекет тарапынан толық бақылауға алынғаң мемлекеттік саяси құрылыстың түрі.

Тоталитаризмның пайда болуы себептері:

төнкеріс

соғыста жеңіліп қалу

ішкі қарама-қайшылықтары

сырттан көндіру

Қалыптасу шарттары:

қалыптасқан әлеуметтік құрылымдардың кенеттен өзгеру

әр түрлі қоғамдық топтардың маргинализациясы

саяси биліктің дағдарысы

азаматтық қоғамның күйзеліске ұшырауы

саяси сананың деформациясы.

Қалыптасудың негіздері:

қазіргі заманның ақпарат құралдардың пайда болуы және тұтынынушының қалыптасуы

бұқаралық саяси партиялардың қоғамдық саясатқа және әлеуметтік – процеске қуатты құралдардың ықпалы

мемлекеттік басқарманың қоғамдағы тәжірибесінің жинақталуы

бұқара халықтың әлеуметтік мәселелерін мобилизациялау жолымен шешу

күштеу мен репрессия аппаратының тармақталуын құру мүмкіндігі

Тоталитаризмның ерекше белгілері:

қоғамның барлық саласына бір идеология үстемдік етеді

мемлекеттік органдармен үнемі және репрессияның кезеімен қайталануын ішкі саяси құралы ретінде біріккен бұқаралық партияның монополиялық билігі

ақпарат құралдарына мемлекеттік монополияның орнауы және плюрализм толығымен жоқ болуы

мемлекет жағынаң экономиқаға қатаң бақылау

мемлекеттік емес меншіктің барлық формасын жою

Тоталитаризмның тарихи формалардың көріну:

тоталитаримз солшыл уклоны (сталинизм, маоизм)

тоталитаризмның оңшыл уклоны (итальяндық фашизм, немістің национал-социализмі)

Тоталитарлық режимге мысал келтіріңіз

Авторитаризм – жеке адамның билігіне негізделген, басқаруда күшке сүйенетін меммлекеттік-саяси тәртіп

Авторитаризмның өзгеше белгілері:

билік саяси көшбасшының немесе жеке топтардың қолында қалыптасуы

қоғам өмірінің шешуші құралдары мемлекеттің қолында болуы

азаматтардың және әлеуметтік саяси ұйымдардың саяси құқықтары мен жүріс-тұрысын қатаң түрде бақылау

жазалау аппаратының жоқ болу

кейбір демократия элементері болу (сайлау процесі, парламентік қүрес)

Авторитаризмның тоталитаризмнан ерекшілігі:

міндетті емес анық жетілдірген бірыңғай идеология

қоғамның үстінен мемлекет тарапынан ықпал жасаудың болмауы

азаматтардың ынталық пен дербестігін мадақтау

жеке өмірге қатысуына бас тарту

саяси биліктің ең басты аргументы – бедел, бірақ оған күш пайдаланбай жету

Авторитарлық режимдердың типологиясы (Е. Вятр)

әскери басқару

теократиялық авторитарлық режим

монархиялық авторитарлық режим

неоавторитарлық режим

персоналық авторитарлық режим

Авторитарлық режим туралы мысалдар келтіріңіз

Демократия саяси жүйе мемлекеттік және қоғамдық істерді шешуге қатысатын құқы бар халықты биліктің қайнар көзі ретінде мойындаған және азаматтары кең көлемді құқық пен еркіндікке қолы жеткен қоғамның саяси жүйесінің өмір сүру тәсілі.

Демократиялық саяси режимнің ерекше белгілері:

мемлекет және жергілікті өзән өзі басқару органдарын жалпыға бірдей, тең мен тікелей принцип арқылы сайлау

биліктін заң шығару, атқару және сот билігіне бөлу принципін жүзеге асыру

азаматтық қоғамның жоғары дәрежеде дамып, мемлекет пен саяси жүйені қадағалайды

мемлекет органдарының қызметінде заңсыз саяси әдістер пайдаланбайды, керісінше келсім тәсілдері пайдаланады

мемлекет – құқықтық мемлекет

көп партиялық жүйе

легальдық оппозицияға билікпен бірдей барлық саяси құқықтар және еркіндіктер үлестіріп берілді.

БАҚ цензурадан еркін болады және заң түрде билікті сынай алады, бірақ қүзарлы органдар ішқі және сыртқы қауыпсыздығын қматиды, олардың қызметы зандармен белгілінедіоны күштеп тайдыруға құқы жоқ.

Құзырлы органдар ішкі және сыртқы қауіпсіздігін қамтамасыз етіп заңмен бекітіледі және олар саясаттан тыс болады.

жарияланған құқықтарға мен еркіндіктер барлық саяси жүйемен кепіл болады

плюрастік саяси мәдениет

идеологиялық плюрализм және ресми идеологияның жоқтығы

Саяси режимның әрекеттерінің кепілдектері:

Азаматтық қоғам негізінде мемлекеттік органдар мен аппарат қызметінқадағалау жүйесі

билік байланас бар жеңілдектер жүйесін жою

азаматтарды уақыттында саяси ақпаратпен қамтамасыз ету

билік өкілдерінің органдарда қызметте болу мерзімін шектеу

депутаттармен шенеуніктердің ауысым процедурасының жеңілдетілуі

азаматтардың теңдіктеріне кепілдектер берілу, әр адамның билікті сынау құқығын мойындау

Тоталитарлық және авторитарлық режимдердің демократиялық режиміне өзгеру формасы:

«Жоғарғы» - реформа демократиялық өзгеріс бағдарламасын билікте отврғандар өз еркі бойынша шешеді.

Мысал келтіріңіз________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Тоталитарлық пен авторитарлық режимдердің элементтерін демократияда пайдаланбау

Мысалдар келтіріңіз________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оппозиция мен билік басындағылардың арасындағы күштерінің әрекеті келісім негізінде бірте – бірте жүрізілетін реформа

Мысалдар келтіріңіз_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Елдің экономикалық дамуының шарты саяси режимнің құрылуынан қалыптасады ма?

Жауабын түсіндіріңіз___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазақстан қоғамын демократияландыру ерекшеліктері қандай?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1-тест. Саяси режим дегеніміз:

А) мемлекеттің стратегиясы мен тактикасын жетілдіретін өкілеттігі мен органдар жиынтығы;

Б) соғыстан кейінгі экономиканы азаматтық тауарлар (өнім) шығаратын өндіріске көшіру;

В) белгілі бір мемлекеттегі билікті жүзеге асырудың құралдары мен әдістерінің жиынтығы;

Г) нақты қоғамдық-саяси негізге сүйенетін саяси тәжірибе мен идеология;

Д) саяси жүйедегі негізді өзгерістің өктемдік тәсілі.

2-тест. Тоталитаризм дегеніміз:

А) билік дін басыларының немесе шіркеу басыларының қолына шоғырланған мемлекеттік құрылыс;

Б) билік бұқаралық аппарат құралдарының жаппай әсеріне негізделген мемлекеттік құрылыс;

В) белгілі бір, барлықтарына тән құндылықтарға негізделген, өздерінің спецификалық мүдделерін қорғайтын, әлеуметтік топтардың бір тәртіпке келтірген бәсекесін жүйе ретінде тұжырымдайтын мемлекеттік құрылыс;

Г) қоғамдық өмірдің барлық бағыттарында бақылау жүргізетін мемлекеттік құрылым;

Д) билік формаға келтірілген, нормативті сипаттағы заңды дәстүрлерге негізделген мемлекеттік құрылыс.

3-тест. Өзінің қозғалысына сипаттама беру үшін «тоталитаризм» терминін саяси лексиконға енгізуші:

А) Муссолини;

Б) Гитлер;

В) Наполеон;

Г) Сталин;

Д) Мао Цзе Дун.

4-тест. Платонның кемелді мемлекеті ненің прототипі болды?

А) полиархияның;

Б) монархияның;

В) авторитаризмның;

Г) тоталитаризмнің;

Д) демократияның.

5-тест. Тоталитаризмнің түрі ретінде национал-социализм қашан, қай елде пайда болды?

А) Германияда 1933 ж.;

Б) Италияда 1922 ж.;

В) Испанияда 1928 ж.;

Г) Қытайда 1912 ж.;

Д) Совет Одағында 1937 ж.;

6-тест. Тоталитаризмнің бір түрі ретінде фашизм қашан, қайта елде пайда болды?

А) Германияда 1933 ж.;

Б) Италияда 1922 ж.;

В) Испанияда 1928 ж.;

Г) Қытайда 1912 ж.;

Д) Жапонияда 1938 ж.

7-тест. Ресми бекітілген және барлық азаматтар үшін міндетті идеологияның болуы ненің сипаты болып табылады:

А) бонапартизмнің;

Б) демократизмнің;

В) тоталитаризмнің;

Г) либерализмнің;

Д) волюнтаризмнің.

8-тест. Авторитаризм дегеніміз:

А) тұлғалар мен қоғамның саяси емес саласындағы автономиясын сақтайтын, саяси оппозицияға жол бермейтін, билікке бір адам немесе бір топ адам келетін тәртіп;

Б) біртұтас мемлекет шеңберіндегі саяси-ұлттық құрылымның ауқымды түрде ішкі өзін-өзі басқаруы;

В) ғаламдық және өзекті мәселелерді шешуде өзіндік жол табуға ұмтылатын жаңа қоғамдық қозғалыс;

Г) билік әскери адамдардың қолында шоғырланған мемлекеттік құрылыс;

Д) қоғамдық өмірдің барлық бағыттарында абсолюттік бақылау жүргізетін мемлекеттік құрылыс.

9-тест. ХХ ғасырда авторитаризмді заңдастыру мақсатында кеңінен қолданылған идеология:

А) радикализм;

Б) консерватизм;

В) ұлтшылдық;

Г) марксизм;

Д) волюнтаризм.

10-тест. Авторитаризм теориясының негізін қалаушылар:

А) Ж. де Ментр, Л. де Бональд;

Б) Ш.-Л. Монтескье, Ж.-Ж.Руссо;

В) А.Токвиль, Д.Локк;

Г) Р.Михельс, М.Острогорский;

Д) Г.Моска, В.Парето.

11-тест. Авторитарлық режимнің (тәртіптің) әдеттегі тірегі:

А) шіркеу;

Б) халық;

В) парламент;

Г) әскер;

Д) бюракратия.

12-тест. Авторитарлық қоғамда салынатын тиымдардың сипаты:

А) барынша жариялылық;

Б) биліктің бұйрығымен ғана руқсат етілген;

В) саясатқа қатысы жоқ нәрсе ғана рұқсат етілген;

Г) билік ауысуынан басқасының бәріне рұқсат етілген;

Д) заңмен тыйым салынғаннан басқаның бәріне рұқсат.

13-тест. Тоталитаризм кезіндегі биліктің жүргізілуінің сипаты мен мөлшері:

А) билік қоғам өмірінің әр түрлі салаларында пісіп жетілген, тәуелсіз топтармен диалог жүргізеді және оның нәтижесін өзі анықтайды;

Б) билік заңға сәйкес сайланған азаматтар өкілдері арқылы жүргізіледі;

В) билікке бағынбайтын қоғамдық өмірдің салаларының пайда болуы;

Г) қоғамның билікке деген рұқсаты аз мөлшерде;

Д) жалпы, шегі жоқ бақылау мен зорлық.

14-тест. Адамдардың тоталитаризм кезіндегі билікке қатынасы:

А) қоғамның билікке деген қатысы аз мөлшерде;

Б) қоғамның билікке ықпалы;

В) халықтың биліктен алшақтауы;

Г) қоғамдық сананың билікпен бірігуі;

Д) халықтың биліктің нақтылы өкілдерін таңдауы.

15-тест. Тоталитаризм кезіндегі биліктің саяси мінез-құлықтың идеалды сипаты:

А) энтузиазм;

Б) компетенттік;

В) құдіреттілік;

Г) патриотизм;

Д) заңдардың сақталуы.

Семинар сүрақтары:

1. Тоталитаризм, оның негізгі типтері мен түрлері.

2. Диктатураның тарихи формалары.

3. Тоталитарлық жүйенің формалары.

4. Тоталитарлық режимдердің саяси тәжірибесі.

Реферат тақыраптары:

1. Саяси режим саяси билікті жүзеге асырудағы әдіс-тәсілдер жиынтығы.

2. Саяси-құқықтық режим қамтамасыз ететін қоғамдық институттар.

3. Әр түрлі саяси режимдер жағдайында ақпарат құралдарының рөлі.

4. КСРО кезіндегі саяси режим: ерекшеліктері, дамуы, дағдырыс пен ыдырауы.

5. Қазіргі Қазақстанда саяси режимнің конституциялық бекітілу процесі.

Ұсынылған әдебиеттер тізімі:

1. Абсаттаров Р.Б., Жалмагамбетова С.Т., Нуракишев А.А. Тесты по политологии. – А., 2004

2. Арендт Х.Истоки тоталитаризма. М.,1996

3. Арон Р. Демократия и тоталитаризм. М.,1993

4. Даль Р.О демократии. М.,2000

5. Медушевский А.Н. Демократия и авторитаризм: российский конституционализм в сравнительной перспективе. М.,1998

6. Назарбаев Н. Критическое десятилетие. Алматы, 2003

12-тақырып. Саяси процесс

Сұрақтары:

1. Саяси процесс – субектінің өзіндік әрекеті

2. Саяси іс әрекеттің сипаттамасы

3. Саяси курстың анықтаудағы институттың саяси ролі

4. Қазақстандағы саяси процестер

Саяси процесс дегеніміз – саяси оқиғалардың бірізді ішкі байланыс, әр түрлі саяси жеке адамдардың саяси өкіметті қоғамда ұстап қалу үшін өзіндік бірізді әрекеті.

Саяси процестің негізгі кезеңдері

● басқару туралы шешім кезеңдері институт саяси тобы мен бөліктерінің

саяси қызығушылығының бөлінуі

● саяси еріктің қалыптасуы, шешімнің қабылдануы

● саяси еріктің басқару шешім түрінде іске асуы.

Саяси процестің тіршілік ету режимі (күн тәртібі)

● қызмет ету тәртібі – саяси жүйе өкімет ету институты мен азаматтардың қалыптасқан қарым қатынас аясынан шықпайды: элита мен эектор араларында қарапайым қарым-қатынастарды қалыптастыруды байқатады;

● даму тәртібі - өкімет мемлекеттер ішіндегі және дүниежүзілік аренадағы қатынас өзгерісін реттейді.

● құлдырау тәртібі – саяси тұтастықтың құлдырауы, интеграция үстінен энтропия және орталық күш басым түседі; шешім басқару қабілетін, ал тәртіп – легимдігін жоғалтады.

Саяси процестің құрылымы:

● саяси қарым-қатынас: өндіріс, бөлу, алмасу, қоғамдағы саяси өнімдерді тұтыну жағынан.

● саяси процестің субъектілері: әлеуметтік, конституциялық.

● саяси тәртіп: саяси белсенділік, саяси қызмет.

● Саяси әсер аясында

Ішкі саясат ____________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Саяси процестің кезеңдері қандай және олар бір-бірімен қандай байланыста?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазақстан тарихын саяси процесс түрлерінің бірінен мысал келтіріңдер.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сыртқы саясат ________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

● Өкіметтің қайта құрылу сипатына қарай:

төңкерістік - өте тез, өкіметтің сапалы өзгеруі, Конституцияны қайта қарау, бұрынғы тәртіпті бұзу үшін бейбіт те күштеу құралдарын пайдалану, көпшілік саяси қозғалыс формасын еркін формамен алмастыру; өкімет ету деңгейінің барлығында басқару шешімін қабылдауға уақыттың жетіспеуі; эксперт және консультациялық ұйымдарының рольдерінің түсуі, саяси жетекшілердің жауапкершілігінің артуы; ескі және жаңа элиталық қақтығысының өсуі;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

эволюциялық – қайшылық пен қақтығыстың бірте-бірте өршуі;шешім қабылдаудың механизмнің беріктігі; электорат пен элитаның бірлесе қызмет етуі; статус аясындағы еркін әрекет етуі; конструтивтік қатыстардың міндетті этикасы электорат пен элитаның өз қызметтерін көпшілікте іске асыруы – ашық саяси процесс топпен пен азаматтардың саяси қызығушылығын электорат деңгейінде шешуі, қоғамдық пікірдің әсерімен саяси бағдардың түзетілуі, қоғамның даму құрамы мен бағдарламаның жалқылануы; саяси шешімдердің қоғамдық әр түрлі фазаға түсінікті болуы.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

саяси жабық процесс – тіркелмеген өкіметке азаматтардың аппеляция беруі; субъектілердің қоғамдық пікіріне қаратылмаған басқару ақпараты, басқарылатын элитаға бақылау жоқ.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

● Әлеуметтік және саяси құрылымдардың өзара байланысының тұрақтылығы бойынша:

тұрақты саяси процесс – азаматтардың тұрақты институциализацияланған тәртібі, шешім қабылдаудың електен өткен механизмі; тұрғындардың өмір сүру деңгейін көтеру; режимнің легитимдігі; қоғамды басқарудағы саяси – мәдени норманың жоғары тиімділігі;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

саяси процестің тұрақсыздығы – саяси бағыттың құлдырауы және оны өзгертудің қажеттігі; халықаралық қатынастың жүрделенуі; өндірістің түсуі; әлеуметтік қақтығыстар; саяси құрылымның білімінің төмендігі; икемсіздігі, тұрғындардың саяси белсенділігін ұйымдастырудың әр түрінің қызметінің сай келмеуі:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

● Көпшіліктің саяси өмірге қатысу сипатына қарай:

тіркелмеген саяси процестер - өкімет пен және мемлекетпен азаматтардың еркін саяси қатысуын дұрыс деп есептейді:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

тіркелген (неангажирующие) саяси процестер – демократияға қарсы, саяси қатынастары бекітіп қойған, тоталитарлы және шешім қабылдауға қатаң орталықтанған.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Саяси процестің демократиялық түрі:

тура демократия – тұрғындар өкіметке әсер етеді және заңды процестің мазмұнын анықтайды.

халық заңды процесс

___________________________________________________________________

өкілеттік демократия – күнделікті және заңды басшылыққа халық өз өкілін ұсынады.

халық заңды ұсынушы заңды процесс

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

плюралитетті демократия - әр түрлі саяси ассоциацияның саяси шешімге әсер ететін, пайда болуы.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

халық → қысым көрсетуші тап →заңды нұсқаушы → заңды процесс.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Саяси процестің экстримальды түрі:

көтеріліс ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

бунт (бас көтеру) _______________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

топты бұзақылық ______________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

путч __________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Саяси қызмет – жеке адамдар мен топтардың ұйымдастырылған және іске асатын өктемдік қызметі.

Саяси қатысу – кәсіби емес саяси әрекеттің әртүрлі формасы, мемлекеттік және өкіметтік аппаратпен байланысы жоқ саяси белсенді адамдардың, олардың жұмысына әсер еткісі келуі.

Саяси тәртіп – саяси әрекеттегі жеке әрекет пен жүйенің мақсатқа жетудегі механизмі.

Саяси шешім – саяси әрекеттің міндетті анықтауды жеке және ұжымдық процесс.

Саяси процестердің қандай сатылары бар және олар бір бірімен қалай байланысты?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қазақстан тарихынан саяси процесстің кейбір түрлерінен мысал келтіріңіз ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Семинар сұрақтары:

1. Саяси процестің,түсінігі,құрылымы мен динамикасы.

2.Саяси жүйенің өзгеру жолдары мен себептері.

Рефераттар тақырыбы:

1. Саяси процестің мәні мен түрлері

2. Саяси процестердің ерекшеліктері

3. Саяси жаңару және оның кезеңдері

4. Қазіргі қазақстандық қоғамның саяси жаңару ерекшеліктері

5. Халықаралық саяси процестер

6. Саяси жаңару теориясы

Ұсынылған әдебиеттер тізімі:

1. Дегтярев А.А Основы политической теории.М.,1998

2.Жеребкин М.В. Политические процессы: типология и режимы функционирования.М.,1999

3. Мухаев Р.Т. Политология. М.,2000

4. Назарбаев Н. Критическое десятилетие. Алматы,2003

5. Политический процесс: основные аспекты и способы анализа. М.,2001

13-Тақырып. Саяси элита мен лидерлер.

Сұрақтары:

1. Саясаттың субъектісі мен объектісінің түсінігі:

2. Саяси лидердің табиғаты

3. Саяси лидер мен элиталық саясаттың жалпы сипаттамасы.

1. Саяси элита (француз сөзінен аударғанда "elite"-таңдаулы,ең жақсыдеген мағынаны білдіреді)-билік құрылымында басшылық етуші позициялық еркін алады және биліктің қолдану байланысында ең маңызды шешімдерді қабылдауға тікелей қатысады.

Саяси элитаның қызметі:

•стратегиялық - жалпы қоғамының қызығушылығын көрсететін,бөлшектенген жіктер мен таптардың саяси бағдарламаларының әрекетін жаңа идеялар яғни генерирлік жолымен анықтау.

• коммуникативті - қоғам мен билік институттарының арасындағы байланысты қамтамасыз ету.

• ұйымдастырушылық –саяси шешімдерді және өндірілген бағытты тәжірибе жүзінде жүзеге асыру.

• интегративті –қоғамның бірлігі мен тұрақтылығын,оның саяси және экономикалық жүйесінің беріктігін,жанжалды болдырмау және шешілу ахуалын нығайту.

Саяси элиталардың типтері:

саяси_ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

экономикалық __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

әскери __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ғылыми және техникалық

мәдени _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

рухани _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

көленкелі контрэлита ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

өктемдік ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Элитаның теориялары:

В.Парето: барлық қоғам басқарушы және басқарылатын болып бөлінеді;өз кезегінде басқарушы өз билігін иілгіштік,қулық,күшін,сенімін және оппзицияға озбырлық басымдығын қолдану дайындығын сақтайды; элиталарды психологиялық негізде екі маңызды типке жіктелейді: түлкілер (қулық,айлакерлік,өзінің билігін "насихат"арқылы жүргізу ұстау талпынысы) және арыстандар (батылдық, шешімділік,зорлыққа көп көңіл бөлінеді); саяси өзгерістер элитаның ауысуы арқылы іске асады ("элита айналымы"); элитаны басқаруға психологиялық жарамсыз болғанда өзгеріс болады.

Г.Моска: әрқашан да элитаны қоғам басқарады-элита экономикалық және саяси өмірді реттейді,қоғамда жоғары бағаланатын айқын билік ресурстарын және атрибуттарын билейді.

Р.Михельс: "олигархия" заңын құрған; қоғам және басқа да ұйымдар олигархия өктемдігіне тартылады, ал көпшілікке психологиялық лидер қажеттілігіне тән, сондықтан демократия қатаң түрде мүмкін емес; жақсы жағдайда ол екі олигархиялық ұйымның бәсекесінен құрылады.

Саяси лидер ( ағылшын тілінен аударғанда "leader"-"басқарушы","жолды көрсетуші" мағынасын білдіреді )- қоғамның, топтың, ұйымның абыройлы мүшесі, саяси процестерде және ситуацияларда маңызды роль ойнайды.

Саяси лидердің мінез-құлық сипаты:

• үлкен әлеуметтік топтардың мүддесіне жауап беретін саяси бағдарламаның анық бар болуы.

Поиск по сайту: