Табліца 5.16 — Разлік фактычнага сабекошту вырабленай

гатовай прадукцыі і яе астаткаў на канец справаздачнага перыяду

Гэта можа быць, скажам рахунак 110 "Астаткі матэрыяльных каштоўнасцей", на дэбет якога з крэдыту рахунку 590 "Сабекошт рэалізацыі" пералічваецца вартасць выяўленых у працэсе правядзення інвентарызацыі астаткаў на канец месяца сыравіны, матэрыялаў, незавершанай вытворчасці і гатовай прадукцыі.

5.16. Інтэграваная канцэпцыя ўліку выдаткаў

на вытворчасць ды рэалізацыю прадукцыі, работ і паслуг

Выкладзеная ў папярэднім параграфе методыка ўліку выдаткаў па эканамічных элементах прыдатная для выкарыстання на малых прыватных прадпрыемствах, уладальнікі якіх не наймаюць кладаўшчы-коў і самі прымаюць і выдаюць рабочым матэрыяльныя каштоўнасці. Бясцэхавая структура кіравання такімі прадпрыемствамі робіць непатрэбным улік выдаткаў па функцыянальных адзнаках з выдзяленнем асноўнай, дапаможных ды абслуговых вытворчасцей, агульнавытворчых і агульнагаспадарчых выдаткаў. Павелічэнне аб'ёмаў гаспадарчай дзейнасці абумоўлівае неабходнасць сістэмнага кантролю над выдаткамі на некалькіх узроўнях кіравання. Для ажыццяўлення такога кантролю патрэбны ўлік выдаткаў як па эканамічных элементах, так і па носьбітах ды цэнтрах выкарыстання рэсурсаў.

Сістэмны кантроль выдаткаў на некалькіх узроўнях кіравання забяспечвае інтэгравання канцэпцыя іх уліку. У адпаведнасці з гэтай канцэпцыяй на першым узроўні выдаткі адлюстроўваюцца па эканамічных элементах на рахунках, прызначаных для іх уліку ў разрэзе аднародных відаў. Пералічэнне аднародных відаў выдаткаў з рахункаў эканамічных элементаў на функцыянальныя рахункі, дзе вытворчыя і агульнагаспадарчыя выдаткі назапашваюцца для наступнага размеркавання па аб'ектах калькуляцыі, з'яўляецца другім узроўнем уліку выдаткаў.

Выкарыстанне сінтэтычных рахункаў для ўліку выдаткаў па эканамічных элементах дае магчымасць істотна павысіць аналітычныя і кантрольныя функцыі рахункаводства. З мэтай дэталізацыі першасных элементаў выдаткаў сінтэтычныя рахункі падраздзяляюцца на субрахункі, што дазваляе стварыць жорсткія ўмовы для кантролю над кожным відам выдаткаў і арганізаваць эфектыўны іх аналіз. Напрыклад, у адпаведнасці з прынятай методыкай рахункаводства актываў, капіталу, абавязацельстваў і гаспадарчых аперацый прадпрыемстваў і арганізацый Украіны, сінтэтычны рахунак "Матэрыяльныя выдаткі" падраздзяляецца на 9 субрахункаў, якія адпавядаюць у асноўным субрахункам сінтэтычнага рахунку "Вытворчыя запасы" (табліца 5.17).

Табліца 5.17 — Субрахункі для адлюстравання вытворчых запасаў

і матэрыяльных выдаткаў у рахункаводстве арганізацый Украіны

Інтэграваная канцэпцыя ўліку выдаткаў можа выкарыстоўвацца як у адзінай сістэме рахункаводства без адасаблення калькуляцыйных рахункаў у падсістэму вытворчага ўліку, так і з падраздзяленнем рахункаводства на фінансавы і вытворчы ўлік. Ва ўмовах адзінай сістэмы рахункаводства на скарыстаныя сыравіну і матэрыялы па ўліковых цэнах робіцца запіс па дэбеце рахункаў групы 630 "Матэрыяльныя выдаткі" і крэдыце рахункаў групы 110 "Матэрыялы". На рознасць паміж фактычным сабекоштам скарыстаных матэрыялаў і іх коштам па ўліковых цэнах неабходна зрабіць запіс па дэбеце групы рахункаў 630 "Матэрыяльныя выдаткі" і 116 "Адхіленні ў вартасці матэрыяльных каштоўнасцей". Рахунковыя запісы па адлюстраванні іншых эканамічных элементаў выдаткаў, не звязаных з выкарыстаннем матэрыяльных каштоўнасцей, робяцца па такой жа методыцы, як і пры выкарыстанні метаду "выдаткі — выпуск".

Сабраныя на ўказаных рахунках элементы выдаткаў штомесячна спісваюцца на рахункі, прызначаныя для ўліку выдаткаў па функцыянальных адзнаках. Такімі рахункамі з'яўляюцца рахункі наступных груп:

107 “Адтэрмінаваныя расходы капітальнага характару”;

108 "Незавершаныя матэрыяльныя і нематэрыяльныя інвестыцыі";

115 "Нарыхтоўка і набыццё матэрыяльных каштоўнасцей";

122 “Адтэрмінаваныя расходы бягучага характару”;

591 “Некапіталізаваныя расходы перыяду”;

720 "Асноўная вытворчасць";

723 "Дапаможныя выдаткі";

725 "Агульнавытворчыя расходы";

726 "Агульнагаспадарчыя і накладныя расходы";

728 "Брак у прамысловасці";

729 "Абслуговыя вытворчасці і гаспадаркі";

744 "Расходы на рэалізацыю" і іншыя.

Нягледзячы на ўяўную прастату такой методыкі, выкарыстанню яе на вялікіх прадпрыемствах перашкаджае неабходнасць размеркавання эканамічных элементаў выдаткаў паміж носьбітамі і цэнтрамі выкарыстання рэсурсаў. Такое размеркаванне неабходна для спісання кожнага элемента на збіральна-размеркавальныя і калькуляцыйныя рахункі. Для гэтага трэба на рахунках эканамічных элементаў улік простых выдаткаў арганізаваць у разрэзе відаў прадукцыі, работ і паслуг, а ўскосных — у разрэзе месцаў іх узнікнення і падраздзялен-няў арганізацыі. Могуць узнікнуць і іншыя дадатковыя складанасці ў арганізацыі аналітычнага ўліку эканамічных элементаў выдаткаў у разрэзе носьбітаў і цэнтраў выкарыстання рэсурсаў.

На вялікіх прадпрыемствах Заходняй Еўропы ўказаныя складанасці вырашаныя з дапамогай падраздзялення рахункаводства на вытворчы і фінансавы ўлік. У вытворчым ўліку ствараецца інфар-мацыйная база для кіравання вытворчай дзейнасцю і калькулявання сабекошту прадукцыі. Фінансавы ўлік прызначаны для абагульнення інфармацыі аб актывах, капітале і абавязацельствах прадпрыемства. Сувязь паміж вытворчым і фінансавым ўлікам ажыццяўляецца з дапамогай так званых люстраных рахункаў, якія яшчэ могуць называцца рахункамі — экранамі, з дапамогай якіх перадаецца інфармацыя з фінансавага ўліку ў вытворчы ўлік ды атрымліваецца дадатковая інфармацыя аб ходзе і выніках адпаведных гаспадарчых працэсаў. Склад адлюстраваных рахункаў, вытворчага ўліку прыведзены ў табліцы 5.18.

Табліца 5.18 — Рахункі элементаў выдаткаў

фінансавага і вытворчага ўліку

Адлюстраванне гаспадарчых аперацый па ўліку выдаткаў прадпрыемства на рахунках у фінансавым і вытворчым уліку паказаны ў табліцы 5.19. Асобнага тлумачэння патрабуе налічэнне рэзерву на рамонт асноўных сродкаў. Як вядома, арганізацыі могуць ствараць рэзервы на пакрыццё выдаткаў па падрыхтоўчых работах у сезонных галінах прамысловасці, рамонце асноўных сродкаў, рэкультывацыю зямель і інш. Такія выдаткі з’яўляюцца комплекснымі, паколькі складаюцца з некалькіх элементаў. Па гэтай прычыне клас 6 “Эканаміч-ныя элементы выдаткаў” рабочага трансфармацыйнага плану рахун-каў для пераўтварэння айчыннага рахункаводства ў фармат міжна-родных стандартаў дапаўняецца рахункам 638 “Уключаныя ў выдаткі комплексныя рэзервы, падлеглыя пасля іх выкарыстання размеркаванню па эканамічных элементах”. Па дэбеце гэтага рахунку ў карэспандэнцыі з крэдытам рахунку 296 “Рэзервы выдаткаў, якія павінны адбыцца” адлюстроўваюцца налічаныя комплексныя рэзервы.

Фактычныя выдаткі будуць адлюстроўвацца па дэбеце адпаведных рахункаў для ўліку іх эканамічных элементаў і крэдыце рахункаў для ўліку матэрыяльных каштоўнасцей, разлікаў з пастаўшчыкамі, рабо-чымі па заработнай плаце і іншых, зыходзячы з сутнасці аперацыі. Няхай у дадзеным выпадку рамонт ажыццяўляўся падраднай аргані-зацыяй, ад якой быў атрыманы рахунак на 327 тыс. руб. На ўказаную суму ў фінансавым уліку будзе зроблены запіс па дэбеце рахунку 6314 “Рамонтныя і эксплуатацыйныя работы, выкананыя іншымі арганізацыямі” і крэдыце рахунку 2601 “Рахункі пастаўшчыкоў да аплаты”. Адначасова трэба старніраваць створаны раней рэзерв на суму 237 тыс. руб.

У вытворчым уліку на рознасць паміж фактычна панесенымі выдаткамі і створаным рэзервам на іх пакрыццё ў суме

327 – 243 = 84 тыс. руб.

неабходна зрабіць запіс па дэбеце рахунку 7252 “Агульнацэхавыя расходы і крэдыце рахунку 8338 “Рахунак-экран уключаных у выдат-кі комплексных рэзерваў, падлеглых размеркаванню пасля іх выкарыстання па эканамічных элементах”.

Як вынікае з табліцы 5.19, выдаткі адлюстроўваюцца на рахунках фінансавай і вытворчай бухгалтэрый у разрэзе эканамічных элементаў па метадзе "выдаткі — выпуск". Адпаведным чынам адлюстроўваюцца ў фінансавай і вытворчай бухгалтэрыях астаткі

матэрыяльных каштоўнасцей на пачатак і канец справаздачнага перыяду (табліца 5.19, п. 3, 18). Перадача астаткаў незавершанай вытворчасці на пачатак і канец справаздачнага перыяду з вытворчай бухгалтэрыі ў фінансавую дазваляе вызначыць фактычны сабекошт вырабленай прадукцыі. На рахунку 140 “Выпуск прадукцыі, работ, паслуг” у фінансавым уліку і адначасова на кантрольна-планавым рахунку 810 “Расходы па звычайнай дзейнасці” у вытворчым уліку.

Паколькі стандарт IAS-2 “Запасы” не дапускае ўключэння ў сабекошт прадукцыі звышнарматыўных страт сыравіны, матэрыялаў, расходаў на аплату працы і іншых вытворчых выдаткаў першапачаткова ў вытворчым уліку яны адлюстроўваліся па дэбеце рахункаў групы 840 “Адхіленне ад нормаў, расцэнак і планавых каштарысаў выдаткаў” (табліца 5.19, п.2г, 7г, 8г) з наступным іх спісаннем на дэбет рахунку 810 “Расходы па звычайнай дзейнасці”. Такія страты, як і непадлеглыя капіталізацыі пастаянная частка агульнавытворчых выдаткаў ды агульнагаспадарчыя выдаткі ў фінансавай бухгалтэрыі запісваюцца па дэбеце рахунку 591 “Некапіталізаваныя расходы перыяду”, так як яны, паводле стандарту IAS-2 “Запасы”, павінны прызнавацца ў якасці расходаў у перыяд іх узнікнення.

У табліцы 5.19 прадстаўлены толькі адзін з варыянтаў уліку выдаткаў у разрэзе эканамічных элементаў па метадзе “выдаткі — выпуск”. Галоўны бухгалтар арганізацыі, абавязанай распрацоўваць фінансавую справаздачнасць па міжнародных стандартах, можа прыняць і іншы варыянт, які больш адпавядае асаблівасцям яе дзейнасці і задачам інфармацыйнага забеспячэння менеджменту. У сістэме кіраўніцкага ўліку, напрыклад, можа выдзяляцца маржынальны даход цэнтраў выдаткаў і прыбытку, у сістэму двайнога запісу на рахунках могуць уводзіцца каштарысныя і іншыя планавыя паказчыкі. Для гэтай мэты клас 8 “Кантрольна-планавыя рахункі” можа дапаўняцца такімі рахункамі як 850 “Разлікі паміж фінансавай і вытворчай бухгалтэрыямі”, 860 “Маржынальны даход цэнтраў выдаткаў і прыбытку”, а таксама іншымі рахункамі.

У Рэспубліцы Беларусь у цяперашні час канцэпцыя ўліку выдат-каў па эканамічных элементах не выкарыстоўваецца, што ў значнай ступені абумоўлена захаваннем традыцый рахункаводства маёмасці і выдаткаў па функцыянальных адзнаках. У краінах Цэнтральнай і Заходняй Еўропы прыярытэт аддаецца не адлюстраванню стану маёмасці арганізацыі, а правільнаму вызначэнню і аналізу фінансавага выніку. Зыходзячы з гэтага ставіцца задача распрацоўкі адпаведнай методыкі рахункаводства выдаткаў, якая павінна размежаваць матэрыяльныя, працоўныя і фінансавыя выдаткі, пабудаваць з максімаль-най дэталізацыяй іх аналітычны ўлік.

Пры выкарыстанні канцэпцыі ўліку вытворчых і камерцыйных выдаткаў без выкарыстання сінтэтычных рахункаў эканамічных эле-ментаў скарыстаныя ў вытворчым працэсе матэрыялы могуць быць паказаны па дэбеце рахункаў 20 "Асноўная вытворчасць", 23 "Дапаможныя вытворчасці", 25 "Агульнавытворчыя расходы", 28 "Брак у вытворчасці" і іншых. Аднак для складання як фінансавай справаздачы аб прыбытках і стратах, так і статыстычнай справаздачы аб выдатках на вытворчасць і рэалізацыю прадукцыі (работ, паслуг) патрэбна дапаможная інфармацыя аб аднародных эканамічных элементах выдаткаў. Гэта абумоўлівае неабходнасць у пазасістэмных выбарках, разліках і іншай карэкціроўцы ўліковай інфармацыі, што стварае ўмовы для дапушчэння памылак.

Поиск по сайту: