Тэма 10. Савецкі тыл у гады вайны. Вучэбныя задачы

Ахарактарызваць ролю працаўнікоў савецкага тылу ў справе перамогі над ворагам.

Вызначыць крыніцы самаахвярлай працы рабочых і калгаснікаў у савецкім тыле.

Ператварэнне краіны ў адзіны ваенны лагер. Напад фашысцкай Германіі на Савецкі Саюз вызваў неабходнасць перабудаваць у найкарацейшыя терміны ўсю эканоміку краіны на патрэбы вайны. Ажыццяўленне гэтай задачы праходзіла ў складаных умовах перабазіравання ва ўсходнія раёны заводаў Украіны, Беларусі, заходніх абласцей Расійскай Федэрацыі. Трэба было эвакуіраваць такія буйнейшыя прадпрыемствы, як "Запарожсталь", "Днепраспецсталь", ленінградскі Кіраўскі, Іжорскі, Новакраматорскі, Марыўпальскі заводы. Перамяшчэннем прадпрыемстваў, людеГІ, матэрыялаў і дзяржаўных каштоўнасцей кіраваў Савет па эвакуацыі. Пры наркаматах і ведамствах былі створаны бюро і камітэты па эвакуацыі. Кожны завод трэба было ў надзвычай цяжкіх умовах, часта пад ударамі варожых самалётаў, дэманціраваць, абсталяванне пагрузіць на чыгуначныя платформы, вывезці і як можна хутчэй увесці ў строй на новым месце. Гэта была задача нечалавечай цяжкасці. На працягу ліпеня-лістапада 1941 г. было эвакуіравана і размешчана на Урале, у Снбнры, Паволжжы н Казахстане 1524 прадпрыемствы, у тым ліку 1360 буйных, пераважна ваенных заводаў. Па чыгунках за пяць месяцаў вайны было перавезена каля 1500 тыс. вагонаў эвакуацыйных грузаў.

У складаных абставінах праходзіла эвакуацыя з тэрыторыі Беларусі. Ужо на чацвёртыя суткі яе заходнія раёны аказаліся захопленнымі ворагам. Эвакуацыя была праведзена толькі з Віцебскай, Магілёўскай, Гомельскай і Палескай абласцей. 3 Віцебскай вобласці было адпраўлена 2500 вагонаў і платформ з грузамі і кадравым саставам 37 буйных прамысловых прадпрыемстваў. 3 Гомельскай - 38 прадпрыемстваў, у тым ліку 'Томсельмаш", паравозарамонтны і станкабудаўнічы заводы. Усяго з усходніх раёнаў Беларусі ўдалося эвакуіраваць 109 буйных прадпрыемстваў саюзна-рэспубліканскагападпарадкавання.

На працягу другога паўгоддзя 1941 г. з пагражальных раёнаў Савецкага Саюза было перабазіравана на Усход абсталяванне 2593 прамысловых прадпрыемстваў. Гэта была важная і складаная ваенна-гаспадарчая задача, ад паспяховага вырашэння якой у вялізнай ступені залежыў ход і вынік вайны. Грандыёзная аперацыя па эвакуацыі прамысловасці на Усход, роўная па сваёй значнасці, па словах маршала Г.К.Жукава "найвялікшым бітвам другой сусветнай вайны", была ажыццяўлена паспяхова.

Нараўне з эвакуацыяй не меньш важнай задачай было размяшчэнне, мантаж і пуск у ход эвакуіраваных заводаў і фабрык. Многія з іх пачыналі сваё другое жыццё літаральна на пустым месцы,у тайзе ці дзе-небудзь каля глухога чыгуначнага паўстанка. Часта над цэхамі яшчэ не было крыш, а станкі ўжо дзейнічалі і прадукцыя для фронта выпускалась.

Першыя эшалоны з абсталяваннем "Гомсельмаша" прыбылі ў уральскі горад Курган у канцы жніўня 1941 г. А ўжо у верасні завод даў абароннай прадукцыі у 2,5 разы больш, чым прадугледжвалася планам трэцяга квартала.

У канцы ліпеня 1941 г. у Паволжжы разгрузіліся першыя эшалоны эвакуіравана туды Магілёўскага завода маторабудавання. Мантаж абсталявання ішоў прама пад адкрытым небам. Не было сцен, крыш, а станкі ўжо абрасталі аснасткай, рыхтаваліся да работы. У верасні завод ужо даў першую прадукцыю для фронту.

У найкарацейшы тэрмін была адноўлена вытворчая дзейнасць Віцебскай оптыкавай фабрык, якая была эвакуіравана ў Пермскую вобласць. У пачатку кастрычніка 1941 г. яе калектыў прыступіў да серыйнага выпуску неабходнай фронту прадукцыі.

Разам з усімі працаўнікамі савецкага тылу свой уклад у разгром ворага ўносілі работнікі транспарту, і асабліва чыгуначнікі, якім у транспартнай сіс-тэме краіны належыла вядучая роля. Самааддана працавалі у складзе пара-возных калон асобнага прызначэння № 3 і № 4, якія ў цяжкіх умовах да-стаўлялі баявыя грузы на фронт у час жорсткіх бітв пад Сталінградам і на Курскай дузе, беларускія паравозныя брыгады. За праяўленыя мужнасць і майстэрства звання Героя сацыялістычнай працы былі ўдастоены нашы землякі-чыгуначнікі І.А.Макараў, В.І.Мурзіч, А.М. Чухнюк, А.А. Янкоўскі, вагонны майстр А.В. Глебаў. 16 чалавек былі ўзнагароджаны ардэнамі і медалямі.

У працы - як у баю! Рабочае месца ў станка, у даменнай печы і мартэна, у рэверса лакаматыва, за рулём трактара, на промысле і ў забоі прыраўнівалісь да баявога пасту воіна-франтавіка.

Да канца 1942 г., негледзячы на цяжкасці, нягоды ваеннага часу, праціўнікі савецкага тылу сваей самаадданай працай стварылі неабходныя эканамічныя прадпасылкі для карэннага пералому ў ходзе вайны. Так, у 1942 г. Савецкі Саюз вырабіў 25 тыс. самалётаў, а фашысцкай Германія - 14,7 тыс. танкаў, адпаведна 24,6 і 9,3 тыс. гармат калібра 76-мм і буйней - 34 і 12 тысяч.

Ліквідацыя былой перавагі ворага ў колькасці і якасці ўзбраення і баявой тэхнікі азначала вялікую эканамічную перамогу савецкага народа.

За 1941—1945 гг. прамысловасць Савецкага Саюза вырабіла 137 тыс. самалётаў, 104 тыс. танкаў і САГ, 488 тыс. гармат усіх калібраў, 347,9 тыс. мінамётаў. На працягу апошніх трох гадоў вайны Чырвоная Армія штогод атрымоўвала больш 3 млн. вінтовак, каля 2 млн. аўтаматаў, 450 тыс. ручных і станкавых кулямётаў.

Плённа працавалі ў савецкім тыле і дзеячы навукі, якія былі эвакуіраваны з Беларусі. Усяго ва ўсходнія раёны краіны выехалі калектывы 60 навукова-даследчых, і 20 вышэйшых і сярэдніх спецыяльных вучэбных устаноў.

12 сакавіка 1942 г. у Казані адбылася навуковая сесія АН БССР, на якой быў раслуханы і абмеркаваны справаздачны даклад "Аб плане навукова-даследчых работ Акадэміі навук БССР у 1942 годзе", паспяховае выкананне якога мела вялікае значэнне для ўмацавання абароназдольнасці краіны.

3 першых дзён Вялікай Айчыннай вайны ў рады змагаючыхся ўсталі пісьменнікі і працаўнікі мастацтва Беларусі. Лозунг "Усё для перамогі!" стаў лейтматывам іх творчасці. Творы Янкі Купалы, Якуба Коласа, Пятруся Броўкн, Аркадзя Куляшова, Максіма Танка, Петруся Глебкі, Міхася Лынькова, Кандрата Крапівы, Кузьмы Чорнага, Пімена Панчанкі і іншых майстроў слова ўвайшлі яркімі старонкамі ў мастацкі летапіс Вялікай Айчыннай вайны.

Актыўнымі барацьбітамі з ворагам былі мастакі і кампазітары, дзеячы тэатральнага і кінамастацтва Беларусі.

Поиск по сайту: