Глоссарий 2 апта 3б

1. Макроэкономикалық үлгілер

2. Атаулы және нақты көрсеткіштер

3. Позитивті талдау

4. Нормативті талдау

5. Талдау әдістері

ОБСӨЖ 5

Тақырыбы: Макроэкономикалық өлшемдер

Жоспар:

1. ЖІӨ қосылған құн бойынша, шығыстар бойынша және кірістер бойынша есептеу

2. ЖҰӨ

Кез келген ғылым сияқты макроэкономика теориялардың өзара байланысы мен бақылауға бағытталған. Сол себепті, макроэкономикалық теорияны зерттеу мақсаты бұл экономиканы қалыптастыру маханизмінің түсінігі болып табылады, яғни экономикалық бақылаулар теорія негізінде қалыптасқан. Біз бәріміз экономикалық процестерге қатысушылармыз. Сол себепті уақыт өте келе экономиканы сезіну қабілетіне ие боламыз. Экономикалық статистика – бұл объективті ақпараттардың қайнар көзі. Өкімет фирмалар мен азаматтардың экономикалық іс - әрекеті туралы, яғни белгіленген бағалардың деңгейін және сұраныс жүйесін, табыс мөлшерін және т.с.с. дерек алу мақсатында үнемі зерттеулер жүргізеді. Алынған деректер бойынша әртүрлі статистикалық көрсеткіштер есептелінеді, олардың жиынтығы экономиканың қалпын, жағдайын сипаттайды.

Макроэкономистер бұл статистиканы өздерінің талдауларында пайдаланады. Бұлар экономикалық көріністерді бағалауда және тиісті әдістерді жасағанда көмек көрсетеді.

Экономикалық көрсеткіштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау және бақылау үшін жиі қолданылады. Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) азаметтар табыстарының жиынтығын және өндіріс тауарлары мен қызметтер үшін жұмсалғаны жалпы шығын көлемін сипаттайды.

Біз осы көрсеткіштер қалай есептелінеді және олардан экономика туралы қандай ақпараттар алуға болатындығын қарастырамыз.

ЖҰӨ экономика көрсеткіштерінің ең нақтысы деп есептеледі. Статистикалық деректер мемлекеттің экономика министрлігінің 3 айда бір есептеуі бойынша, экономикалық іс - әрекет нәтижесін бірыңғай көрсеткіш пен беруге негізделген. ЖҰӨ-ді төмендегідей бөліктерге бөліп көрсетуге болады:

1) Бардлық экономикалық агенттер табысының жиынтығы.

2) Өндіріс тауарлаы мен көрсетілген қызметтердің жалпы щығын көлемі.

ЖҰӨ - экономика жағдайын сипаттайды, себебі адамдар аз табыстарға қарағанда үлкен табыстарды көбетек қалайды. Яғни өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызмет көлемі жоғарылаған сайын, өзіндік қанағаттану дәрежесінің деңгейі, өндірістік және мемлекеттік тұтыну деңгейі жоғары болады.

ЖҰӨ - экономкиадағы табыс пен өндірістегі шығын көлемін бірдей өлшейді. Себебі бұл өлшемдер соңында бірдей болады. Жалпы, экономика үшін табыс көлемі шығын көлеміне тең болуы керек.

Макроэкономикалық өлшемдер

Жазбаша бақылау 2 апта 3б

1. Атаулы және нақты айнымалылар

2. ЖҰӨ дефляторы

3. ЖІӨ

ОБСӨЖ 7

Тақырыбы: Макроэкономикалық өлшемдер

Жоспар:

1. Ұлттық есепшоттар жүйесі

2. ТҰӨ, ҰТ

ЖҰӨ - нің жалпы шығын көлемін, сонымен бірге экономикадығы жалпы табыс көлемін сипаттайтынын, яғни екі жақты айналым сызбасына көрсетілгендігіне көз жеткіздік. Ұлттық есеп жүйесінің үлкен бір бөлігінің көрсеткіші – бұл керек ағымдарға байланысты ақпараттар. Бұл деректерді шығын құрауыштары және табыс көрсеткіштері деп екі топқа бөлуге болады.

Экономистердің көз карасы бойынша, тек қана өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызмет түрлерінің жалпы көлемі ғана емес, сонымен бірге өндірілген өнімнің сәйкес түрде бөлінуі және тағайындалуы есепке алынады. ЖҰӨ құрылымындағы шығындар ұлкен 4 топқа бөлінеді:

1) Тұтыну (С);

2) Инвестициялар (I);

3) Мемлекеттік сатып алу (G);

4) Таза экспорт (NX).

Сонымен, ЖҰӨ - ді “ Y” символымен өрнектеп, мына өрнекті аламыз:

Ү = С + I + G + NX

ЖҰӨ - бұл тұтынудың, инвестицияның, мемлекеттік шығындардың және таза экспорт көлемдерінің жиынтығы, ЖҰӨ құрамындағы әрбір шығын құраушы осы топтардың біреуіне жатады. Бұл теңдік өрнек болуы – осыған кіретін айналымдардың анықтамасы әсерінен теңдік орындалады. Бұл “Ұлттық есепшот тепе - теңдігі” деген атау алады.

Тұтыну – бұл үй шаруашылығында қолданылатын тауарлар мен көрсетілген қызмет түрлерінің жиынтығы, ол мынандай топтарға бөлінеді:

1) Қысқа мерзімді қолданылатын тауарлар;

2) Ұзақ мерзімді қолданылатын тауарлар;

3) Көрсетілген қызмет.

Қысқа мерзімді қолданылатын тауарларға қысқа уақытта ғана қызмет жасайтын, мәселен, киім және азық – түлік тауарлары, т.б. жатады.

Ұзақ мерзімді қолданылатын тауарларға ұзақ уақыт қызмет жасайтын, мәселен, машиналар, кір жуатын машиналар, т.б. жатады.

Көрсетілген қызмет түріне тұтынушыларға жасалған қызмет, мәселен, шаштараз және медициналық қызмет т.б. жатады.

Ұлттық табыс = ТҰӨ - жанама салықтар.

Ұлттық табыс барлық экономика агеннтерінің табыс жиынтығын көрсетеді. Ұлттық есеп жүйесінде ұлттық табыс, табыс алу тәсіліне байланысты 5 құраушыға бөлінеді. Осы 5 санат (категория), сонымен бірге әрқайсысының ұлттық табыстағы үлесі төменде пайыз түрінде көрсетілген:

1) Еңбекақы (73%). Жұмысшылардың алатын жалақысы мен сыйлығы.

2) Жекеменшік табыстар (70%). Мәселен, кішігірім дүкендер, фирмалар, т.б.

3) Ренталық табыс (2%). Жылжымайтын мүлік иелерінің алатын пайдасы, оған қоса өздері өзіне “төлемейді” деп есептелінген жалдау ақысы жатады.

4) Корпорация пайдасы (11%). Жұмысшылармен несие берушілерге төленген төлемнен қалған корпорация пайдасы.

5. Таза пайыз (7%). Белгілі бір елдің кәсіпорын төлемдерінің пайыздық сома мен олар арқылы алынған пайыздық сома елдердің экономикалық агенттерінен түскен пайыздық соманы қосқанға тең.

Жеке табыс = ұлттық табыс

- корпорация пайдасы;

- әлеуметтік сақтандыруға салынған салымдар;

- таза пайыз;

- дивиденттер;

- мемлекеттен халыққа берілетін трансфертті төлемдер;

- жеке табыс (пайыз түрінде алынған).

Негізгі макроэкономикалық тепе- теңдік табыс пен шығынның теңдігін көрсетеді.

Ү= С+ I + G +.NX

Макроэкономикалық талдауларда басқа да тепе- теңдіктер пайдаланылады. Инвестиция мен қор жинағының тепе - теңдігін төмендегідей көрсетуге болады. Талдауды жеңілдету үшін жабық экономиканы қарастырымыз. Бұл экономикада мемлекет секторы жоқ деп жорамалдаймыз, демек салықта жоқ болады. Онда шығын бойынша:

ЖҰӨ = Тұтыну + Инвестиция

Табыс бойнша:

ЖҰӨ = Қор жинағы + Тұтыну

Жалпы өнімді өндіруге кететін шығындар мен табыс бір-біріне тең болғандықтан,(2) және (3) формулаларды теңестіре отырып, төмендегі теңдеуді аламыз.

С + I = S+N немесе I = S

Бұл қарапайым тепе-теңдік мемлекет пен шет мемлекетті енгізгеннен соң күрделене түседі.

Жиынтық қор жинағы үш құраушыдан тұрады.

S_P = S_P + S_g + S_r

Жеке қор жинағы Sp төмендегідей бейнеленген:

S_P = (Ү+ТR +N- Т) -С

Мұндағы: Ү – табыс сомасы, ТR- трансфертер

N- мемлекеттік қарыз бойынша пайыз мөлшерлемесі;

Т-салық және С – тұтыну

Ж¦¤ кµрсеткіштерін тµмендегідей негізде ќорытындылауѓа болады:

1) ЖҰӨ- де елдің азаматтарының табысы, яғни елдің өндіріс тауарлдары мен қызметтерге жұмсалған жылпы шығынның көлемі де көрсетіледі.

2) Атаулы ЖҰӨ көлемінде тауарлармен қызметтер құны ағымды бағамен өлшенеді, ал нақты ЖҰӨ тек тауар мен қызметтер санының жоғарылауы нәтижесінде жоғарлайды, ал атаулы ЖҰӨ өндірілген өнім саны мен бағаны жоғарылауынан да жоғарылай береді.

3) ЖҰӨ төрт шығын құраушы сома болып табылады: тұтыну, инвестициялар, мемлекеттік және таза экспорт.

4) Тұтыну бағасының индексі (ТБИ) қарапайым тұтынушы тұтынатын белгілі бір тауар мен қызметтер жиынының баға деңгейін көрсетеді. ЖҰӨ дефляторы, атаулы ЖҰӨ мен нақты ЖҰӨ көлемінің қатынасы

болып табылады, тұтыну бағасының индексі жалпы баға деңгейін сипаттайды.

Макроэкономикалық өлшемдер

Жазбаша бақылау 3 апта 3б

1. Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік

2. Жиынтық сұраныс

3. Жиынтық ұсыныс

ОБСӨЖ 9

Тақырыбы: Макроэкономикалық тұрақсыздық

Жоспар:

1. Экономикалық циклдар

2. Әлуетті ЖҰӨ

Ќоѓам біркелкі т‰рде экономикалыќ µсуге, ж±мыссыздыќты толыќ жоюѓа жєнебаѓа дењгеиініњ т±раќтылыѓына ±мтылады.

Экономикалыќ (іскерлік) цикл деп µндірістіњ, инфляцияныњ жєне ж±мыспен ќамтылу дењгеиініњ µзгеруін аитамыз. Циклдік µзгерістердіњ себептері тµмендегідеи: автономщды инвстициялардыњазаюы, мультипликатор єсерініњ єлсіреуі, аќша жиыны кµлемініњ µзгеруі, негізгі ќорлардыњ жањаруы, т. б.

Макроэкономика ѓылымында экономиканыњ циклдігі туралы т±раќты теория жоќ деп аитуѓа болады, біраќ єр т‰рлі кµзќарастар бар, дегенмен кµптеген экономистерµндіріс кµлемі мен ж±мысбастылыќ дењгеиі жиынтыќ шыѓындарды аныќтаиды деп есептеиді.

Жалпы аитќанда, экономикалыќ (іскерлік) цикл – бірнеше жылдар ішіндегі экономикалыќ активтілік дењгеилерініњ бірінен кеиін бірі келіп т±ратын µсулер мен ќ±лдырауларыныњ µзгеруі. Кеибір экономикалыќ циклдерд ±заќтылыѓымен жєне ќарќындылыѓымен бір – бірінен ерекшеленеді. Біраќ олардыњ барлыѓы єрќалаи аталатын бірдеи фазалар арќылы µтеді.

1. Шыњ. Т‰сіндіруді шыњ фазасынан бастаимыз. Оны іскерлік белсенділіктіњ уаќытша ењ шекті н‰ктесі деп атаимыз. Б±л н‰ктеде экономикада µндірістіњ толыќтаи ж±мыс істеуін жєне ж±мыссыздыќтыњ толыќ жоиылуын баиќаимыз. Шыњ фазасында баѓалар дењгеиі кµтерілу беталысына ие болады.

2. Ќ±лдырау. Шыњ кезењінен соњ ќ±лдырау кезењі басталады – алты немесе одан да кµп аиѓа созылатын, жалпы µндіріс кµлемі, табыс жєне ж±мыс орындары азаятын кезењ. Б±ндаи ќ±лдырау экономика секторларындаѓы ж±мыс белсенщділігініњ жаппаи кемуімен сипатталады. Біраќ баѓа осы кезде т‰се бермеиді, олар тек ќана ќ±лдырау µте ±заќќа созылып, тоќырауѓа аиналѓанда, шын мєнінде ауыр жаѓдаида ѓана тµмендеи бастаиды.

3. Ќ±лдыраудыњ немесе тоќыраудыњ ењ тµменгі н‰ктесі. Ќ±лдыраудыњ немесе тоќыраудыњ ењ тµменгі н‰ктесінде µндіріс жєне ж±мыс орындары ењ тµменгі дењгеиге жетіп, біртіндеп кµтеріле бастаиды. Б±л цикл фазасы ќысќа жєне ±заќ кезењде болады.

4. Кµтерілу. Кµтерілу (жањѓыру) фазасында µндіріс µседі, ж±мыссыздыќ азаяды да, толыќ жоиылады. Кµтерілу к‰шеие келе µндіріс толыќ кµтерілмеи жатып баѓалар µсуі м‰мкін. Циклдер бірдеи фазалардан µтсе де, олар µздерініњ ±заќтыѓы жєне белсенділігімен ерекшеленеді. Сондыќтан экономистер эконмикалыќ циклдердіњ орнына экономикалыќ тербелістер дегенді ќолдануды д±рыс кµреді, µйткені циклдер т±раќты т‰рде µтеді

Ж¦¤ Наќты

Ж¦¤

Шыњ Шыњ тренді

Поиск по сайту: