Глоссарий 14 апта 3б

1. Экономикалық өсу түсінігі

2. Солоудың ұзақ мерзімді өсу үлгісі

3. Домар үлгісі

4. Интенсивті өсу

5. Экстенсивті өсу

ОБСӨЖ 43

Тақырыбы: Экономикалық өсу

Жоспар:

1. Масштаб қайтарымы

2. Экономикалық өсу үлгісі

Соңғы жүз жылдықта дүние жүзінде көп мемлекеттерінде адам басына шаққандағы ЖҰӨ және жиынтық ЖҰӨ тұрақты түрде өсуде. Экономиканың өсуі кеңінен таралған құбылыс. Экономиканың тұрақтьы өсуі, адам басына шаққандағы табыстың өсуі – бұл экономкиадағы жаңа құбылыс.

Эконмиканың өсуін өлшеудің екі жолы бар:

1. Макроэкономикалық көрсеткіштердің мәнінің өсуі (ЖҰӨ, ЖІӨ, ТҰӨ, ҰТ немесе адам басына шаққандағы тұтынудың өсуі)

2. Әлеуметтік институттарының үрдісінің өзгерісі (жеке меншікке құқық құрылымының өзгеруі, өндірісті ұйымдастыру және басқа формарына өзгерісі және т.б.)

Бұл жағдайлар экономикалық өсудің бір деңгейден екінші деңгейге өсуіне ауысуына негіз болады. Әдістемелерге байланысты өсу теориясында үш бағыт қолданылады:

- Неокеинстік

- Неоклассикалық

- Тарихи - әлеуметтік

Жан басына шаққандағы жалпы өйткені сау халық жағдайының көтерілуіне әкеледі.

Өсті келе жатқан экономика жаңа тұтынуларды қанағттандыра алады және әлеуметтік – экономикалық мәселелерді шеше алады.

Мемлекеттің өсуі мынадай негізгі факторларға тәуелді:

1. Табиғи ресурстардың сапасы мен көлемі.

2. Еңбек ресурстарының сапасы мен саны.

3. Негізгі капитал қорының көлемі

4. Технология.

Эконмиканың өсуіне әсер ететін осы торт факторды ұсыныс факторлары деп атаймыз.

Осы факторлар өндірістің өсуіне мүмкіндік береді. Сапалы ресурстар және технолдогиялық процес бірігіп нақты өнім көлемін өндіруді ұлғайтады. Экономиканың өсуіне сондай – ақ төмендегідей факторлар әсер етеді:

1. сұраныс факторлары

2. бөлу, тарату, факторы.

Экономикалық өсу сырттан әкелетін қосымша ресурстардан жасалса және қоғамдағы еңбектің орта өнімділігін өзгертпесе, онда ол экстенсивті болады. Экстенсивті өсу технологиясымен және өндіріс факторларының жетілген түрімен байланысты, яғни өнімді ресурс көлемінің көбеюі нәтижесінде ұлғайту емес, олардың қайтамының, тиімділігінің нәтижесінде өйткені өзгерту, интенсивті өсу халықтың әлеуметтік өсунің экстенсивті және инстенсивті типтеріне байланысты, ең бағалы салмағының салыстырмалығына немесе экономиканың өсуіне әсер ететін басқа факторларға байланысты болады.

Экономика өсуінің факторларын көбіне экономика өсуінің типімен топтайды. Экстенсивті факторларға капитал көлемінің, еңбек көлемінің, ал инстенсивтіге – технологиялық прогрес, масштаб арқылы үнемдеу, білімді және маман жұмысшылар деңгейін көтеру, ресуртарды бөлуді жақсарту және оның қолдану үрдісін саналы ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Экономикалық өсу

Жазбаша бақылау 15 апта

1. Жинақ ақша қорлары

2. Капиталдың қорлануы

ОБСӨЖ 45

Тақырыбы: Экономикалық өсу

Жоспар:

1. Экономикалық жағдай және капитал қорының деңгейі

2. Халық санының өсуі

Экономиканың өсу үлгісі абстаркты, экономика үрдісінің нақты түрі график немесе теңдік түрінде көрсетіледі. Үлгіні жасау барысында пайдаланылатын сол жандар нақты үрдістің нәтижесі жоққа шығарады, ортақ экономиканың өсуі сияқты күрделі құбылыстардың заңдылықтарын және кейбір мәселелерін талдауға мүмкіндік береді.

Өсу үлгісінің көбі өйткені нақты көлемінің көбеюі, негізгі өндіріс факторларының өсу ықпалымен, яғни еңбек пен капиталдың әсерінен пайда болады.

Кейнстік өсу үлгісі негізінде логикалық құрал қолданылады.

Кейнстік өсу үлгісінің қарапайым түрі Е. Домар үлгісі болып табылады, бұл үлгіде капиталдың шекті өндіріс Леонтьев функциясы ретінде қарастырылады.

Домар үлгісі еңбек нарығындағы ұсыныстың артықшылығынан шығады, бұл бағагның тұрақтылығын ескереді.

Е. Домардың үлгісі өсу теориясының сай келмейді. Бұл кеңістік қысқа мерзімді кеңейтудің әрекеті және дамып келе жатқан жүйе үшін қандай шарттар орындалатынын көрсету.

Инвестициялық этногендік функциясын қоса отырып Р. Ф. Харрод (1939ж.) экономикалық өсудің арнайы үлгісін құрды.

Акселатор принципіне сай, табыстың кез келген өсуі капитал салымының өсуіне алып келеді, бұл өзгеріс табыстың өзгеруіне пропорционалды:

I_t = V (V_t – V_t-1)

Мұндағы V – акселатор.

Кейнс үлгісіндегі динамиканы тепе – теңдіктіге тұрақсыздығының себебі, өндіріс факторларының бірін – бірі алмастыра алмайтындығынды екендігі Р. Солау өзінің үлесінде көрсетті. Ол үлгіде Леонтьев функциясының бірінші Кооб – Дугластың өндіріс функциясын пайдаланды. Бұл функцияда өндіріс факторларының бірін – бірі алмастыратындығы белгілі.

Р. Солау үлгісіндегі алғышарттар төмендегідей:

- Капиталдың көлеміне шекті өнімділігі

- Масштаб әсерінің тұрақтылығы

- Ығысудың тұрақты нормасы

Экономистер арасындағы экономикалық өсудің қамтамасыз етудегі мемлекеттің ролі жөнінде көзқарастары әртүрлі. Сол сабаптан маңызды мынандай сатылар бөлуі қажет:

1. Заңдылық пен тәртіп.

Кейбір кедей мемлекеттерде қылмыс пен ішкі қақтығыстар болады, бұл ахуал әсер мен жалпы ресурсты дұрыс пайдаланбауға арна келеді.Сондықтан тұрақты да әрі күшті мемлекттік билік, заңдылық пен тәртіпті орнату қызметі.

2. Меншік кәсіпкерлерін әлсіздігі.

Көптеген мемлекеттерде табыс тауып, өндірісті дамыта алатын және оған ниеті бар қуатты кәсіпкерлер аз деуге болады.

Сондықтан меншік кәсіпкерлігі экономика өсуінің басты бола алмайды.

3. Инфрақұрылым.

Әлеуметтік тауар мен қызметтің тапшылығы салдарынан экономиканың өсуінде инфрақұрылымның жеткілікті дәлелденеді көптеген қиындықтар пайда болады.

Санитарлық – гигиеналық және медициналық бағдарламалар, білім, жеоді өңдеу мен оны қорғау, жолды жөндеу және басқа да көліктік – байланыстың жүйелер - өсімінің барлығы нарықтық емес, тауарлар мен үлгілер болып табылады. Тек мемлекет қана осындай тауар мен қызмет өндірістік қаматамасыз ете алады.

4. Міндетті жинақ пен капиталдың салымдар.

Жинақ пен инвестиция мәселелері келесілердің тарапынан реттеуді қажет етеді. Капиталды жинаудың ынталандыру мемлкеттің қазыналарын саясаты арқылы шешіледі.

Бұл жерде екі баламалы жағдайы болуы мүмкін.

Біріншіден, жинақ деңгейін көтеру үшін салықты көбейтуге болады.

Екінші әдіс инфляция арқылы қорды міндетті ынталандыру.

5. Әлеуметтік орналасуы.

Экономиканың өсуін болжауға мемлкеттің барлық жағдайы бар. Жер реформасы мен халықтың өсуін ұстау – басты міндет болып табылады

Әдебиеттер

1. Назарбаев Н.Є Ќазаќстан 2030. Ќазаќстан халќына жолдауы

2. Агапова Т.А,Серегина С.Ф. Макроэкономика:Учебник.-МГУ,Издательство “Дис”,1997

3. Казахстан.Алматы.”Ќаржы-Ќаражат”,1996

4. Бурда М,Виплош Ч.Макроэкономика.Пер.с англ.-СПб.:1994

5. Дорнбуш Р,Фишер С.Макрокономика.-М.:МГУ баспасы,1997

6. Микро-макроэкономика.Практикум/Под общ.ред.Ю.А.Огибина-СПб.,1994

7. Мамыров Н.Ќ., Есенѓалиева К.С.,Тілеужанова М.Є. Микроэкономика.”Экономика”,2000ж

8. Микроэкономика жєне макроэкономика,Русско-казахский толковый словарь терминов.Ќ±растырѓан: Есенѓалиева К.С.,Тілеужанова М.Є., Тастандиева Н.Б,Алматы,2002

9. Мамыров Н.Ќ.,Тілеужанова М.Є: Макроэкономика “Экономика” 2003

Тест сұрақтары

1. Макроэкономикалық процестерді оқып үйренудің негізгі әдістері мен құбылыстарына не жатпайды?
1. Микорэкономикалық талдау.
2. Ауызша моделдеу.
3. Ғылыми тәжірибе.
4. Математикалық модельдеу.
5. Қисық сызықпен (кестемен) модельдеу.
2. Неоклассиктер позициясы жағынан мемлекеттің шығындарын ұлғайту неге жағдай жасайды?
1. Экономиканың жеке секторынан мемлекеттік секторға өндіріс факторларын қайта бөлу.
2. Пайыздың нақты ставкасын көбейту.
3. Экономиканың жеке секторынан мемлекеттік секторға өндіріс факторларын қайта бөлу.
4. Баға деңгейін тұрақтандыруға.
5. Экономикада жұмыс бастылық деңгейін ұлғайтуға.
3. Макроэкономикалық талдаудың ерекшелігі болып табылатындар:
1. Көрсеткіштерді біріктіру.
2. Құбылыстарды синтездеу.
3. Математикалық есеп.
4. Эксперименттік зерттеу.
5. Тәжірибелі жұмыс.
4. Тұтыну баға индексі нені көрсетеді.
1. Инфляция деңгейінің өзгеруі.
2. Халықтың білім деңгейінің өзгеруі.
3. Тұтынушылар қоржынының орташа бағалар деңгейінің өзгеруі.
4. Жұмыссыздық деңгейінің өзгеруі.
5. Мәдениет деңгейінің өзгеруі.
5. Тұтынуға шекті бейімділік – ол:
1. Тұтыну өсімінің қолдағы табыс өсімінің бірлігіне қатынасы.
2. Табыстың жинаққа қатынасы.
3. Табыс өсімінің жинақ өсіміне қатынасы.
4. Шығынның жинаққа қатынасы.
5. Табыс пен шығын айырмасы.
6. Егер халық барлық табысының бір бөлігін тұтынуға жұмсамаса және жұмсалмаған сомасын банкке салса, онда ол:
1. Жинақтайды, бірақ инвестицияламайды.
2. Жинақтайды, бағалы қағаздарды сатуға қолданатын жинағының жартысын инвестицияламайды.
3. Жинақтамайды, инвестицияламайды.
4. Жинақтайды, инвестициялайды.
5. Инвестициялайды, бірақ жинақтамайды.
7. Жиынтық сұраныстың бағалық емес факторлары:
1. Ақша массасы.
2. Фирманың салық салудағы өзгерісі.
3. Технологиядағы өзгеріс.
4. Ресурс бағасының өзгерсі.
5. Субвенция көлемінің өсуі.
8. Халықтың көпшілігінің шығындары неге жұмсалады:
1. Азық-түлікке (тұтынуға);
2. Транспорттық шығындарға;
3. Демалыс, ойын-сауыққа кеткен шығындарға;
4. Жинақтарға;
5. Инвестицияларға;
9. Болжанбаған инфляцияның өсуінің әсерінен байлық қалай бөлінеді?
1. Несие берушілерден қарыз алушыға.
2. Фирмалардан мемлекетке.
3. Мемлекеттен фирмаларға.
4. Қарыз алушыдан несие берушіге.
5. Жас адамдардан қарттарға.
10. Кәсіпкерлікке салық салық артқан сайын:
1. AS қысқарады, ал AD көлемі өзгермейді.
2. AD қысқарады, AS өзгермейді.
3. AD да, AS та өседі.
4. AD да, AS та қысқарады.
5. AD-қа әсер етпейді.
11. Дотация неге бағытталады:
1. Жетіспеушілікті жабуға.
2. Қарыздарды жабуға.
3. Пайда табуға.
4. Шығынды жабуға.
5. Жәрдемақыға.
12. Валюта нарығында валютаның теңдестік бағасы:
1. Тиімді номиналды бағам.
2. Қалқымалы (еркін) бағам.
3. Тағайындалатын бағам.
4. Нақты бағам.
5. Номиналды бағам.
13. Экономикалық өсу қалай өлшенеді?
1. Жеке және құн көрінісімен.
2. Құнды қағаздармен.
3. Кірістер әдісі бойынша.
4. Шығыстар әдістері бойынша.
5. Еңбекпен қамту деңгейімен.
14. Төмендегі құбылыстардың қайсысы экономикалық өсуге сай келмейді:
1. Несиеге сұраныстың артуы.
2. Салықтық түсімнің қысқаруы.
3. Пайыздық мөлшерлеме өсімі.
4. Жұмыссыздыққа жәрдемақы көлемінің азаюы.
5. Нақты капитал өсімі.
15. Өнімдер мен қызметтердің сатып алуға кеткен мемлекетітк шығындарды:
1. Мемелкеттік сатып алулар.
2. Мемлекеттік трансферттер.
3. Мемлекеттік болжамдар.
4. Проценттер.
5. Дивиденттер.
16. Тұтынуға деген шекті бейімділік – бұл:
1. Тұтыну шығындары өсімінің қолда бар табыс өсімінің бірлігіне қатынасы.
2. Жиынтық тұтынудың жиынтық табысқа қатынасы.
3. Тұтыну табысындағы өзгерістер табыстың өзгеруінен туындалған.
4. Берілген баға деңгейіндегі тұтыну шығындардың шамасын сипаттайтын қисық.
5. Тұтыну шығындарын сипаттайтын қисық.
17. Экономикалық цикл себебін қай тәсілмен түсіндіріледі?
1. Сыртқы, ішкі, синтезді.
2. Ішкі фактормен.
3. Жергілікті.
4. Сыртқы фактормен.
5. Синтезді тәсілмен.
18. Егер жұмыспен толық қамтылған экономикада өндіріс құралдарының өндірісіне ресурстардың көп бөлігі ауысса, нені күтуге болады?
1. Еңбек өнімділігінің өсуін.
2. Инвестиция көлемінің кемуін.
3. Ағымдағы тұтыну көлемінің артуын.
4. Болашақта тұтыну көлемінің кемуін.
5. ЖҰО-нің өсу қарқынының төмендеуін.
19. Сұраныс инфляция дегеніміз – ол?
1. Толық жұмысбастылыққа жақын жағдайда артық жиынтық шығындар нәтижесінде.
2. Шығын көлемінің өзгеруі және нарықтық ұсыныстың нәтижесінде.
3. Атаулы төлемақының өсуі.
4. Орташа баға деңгейінің төмендеуіне салыстырмалы тенденциясы.
5. Орташа баға деңгейінің төмендеуіне тұрақты тенденциясы.
20. Егер, адам жұмыс күші қатарынан жұмыссыздарға өтсе, онда жұмыссыздық деңгейі:
1. Артады.
2. Азаяды.
3. өзгермейді.
4. Қарқынды түрде қысқарады.
5. Ашық айтуға болмайды
21. Айналымдағы ақша саны өседі, егер де:
1. Ақша базасы өссе.
2. Міндетті резервтердің нормасы өссе.
3. Халықтық табысы азайса.
4. Коммерциялық банктердің қолданылатын резервтері азайса.
5. Аймақтық төлем құралдарының жалпы сомасында ақшалай бөлігіқысқартылса.
22. Алтын стандарт жүйесінде А елі Б еліне тауар экспортын біраз көбейтті.

Бұл жағдайда:

Поиск по сайту: