Билет №10

1. Биосфераның жалпы құрылымы

Биосфера негізінен үш қабаттан құралады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су түріндегі), литосфера (қатты) қабаттар.

Атмосфера жер шарын түгелдей орап тұрады. Ол гректің «atmos» - бу, «sphairi» (сфера) сөзінен шыққан. Оның қалыңдығы 100 км-ге дейін жетеді. Атмосфераның негізгі құрамында оттегі (20,95%), аргон (28%), азот (75,50%Ё) және басқадай газдар кездеседі. Атмосфера негізінен тропосфера, стротосфера және ионосфера қабаттары болып үшке бөлінеді. Тропосфера – өзгермелі қабат, жер бетіне тікелей жайласқан төменгі тығыз қабаты. Орташа биіктігі 10-12 км-ге жетеді. Стротосфера – төсем, тағы да сондай сияқты теңіз деңгейінен 9-11 км жоғары жататын атмосфера қабаты. Ионосфера – қозғалғыш қабат. Қалыңдығы 800 км-ге жетеді.

Гидросфера – табиғи су қоймаларынан құралады. Бұл құрлықтың 70% алып жатыр. Гидросфераның ауданы 400 млн. Шаршы км.

Литосфера – жердің қатты қабаты. Ол екі қабаттан құралған. Үстіңгі қабаты граниттен, оның қалыңдығы 10 км-ден

40 км-ге дейін жетеді. Ал астыңғысы базальттан тұрады. Қалыңдығы 30-80 км.

2.Популияция туралы түсінік.----1 билет

2. Тұрақты дамуға көшу кезеңдері

Қазақстан республикасы үшін тұрақты дамуға көшу кезең кезеңімен жүзеге асырылатын болады. Ол үшін тұрақты дамудың әр кезеңіне арналған белгіленген өлшемдер анықталады.

Дайындық кезеңі (2007-2009) тұрақты даму қағидаларын қоғамдық және саяси қызметтің барлық салаларына енгізу, экономиканы әр тараптандыру, технологиялық алға озуды жүзеге асыру үшін жағдай жасау.

Бірінші кезең (2010-2012) ҚРның әлемдегі барынша бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіруін қамтамассыз ету.

Екінші кезең (2013-2018) –өмір сүру сапасы деңгейі бойынша әлемдік дамудағы көшбасшылар арасындағы еліміздің жағдайын нығайту, табиғи ресурстарды орынсыз пайдалану салдарынан болатын шығындарды айтарлықтай қысқарту, елдің экологиялық тұрақтылығының жоғарғы деңгейін қамтамассыз ету.

Үшінші кезең (2019-2024) – тұрақты дамудың қабылданған халқаралық өлшемдеріне қол жеткізу.

Адамзат қоғамының алдында тұрған экол-қ мәселе/р о/ң дамуы/ң барлық тарихи кезең/рінде орын алып отырды. Бірақ, өндірістік қоғам мен демографиялық жарылыс кезеңінде адамзат/ң табиғатқа теріс әсері/ң нәтиже/рі ғаламдық сипатқа ие болды. Экол-қ мәселе/ң мәні-табиғаттағы қалыптасқан тепе-теңдіктібұзбай, миллиардтаған адамдарды жерде қоныстандыру ж/е олардың барлық қажеттілік/рін қамтамасыз ету. Қазіргі жердегі тіршілік адам қызметі/ң сипатына тәуелді. Қазіргі кезең адамының ерекше биосфералық қызметі – биосфераны қорғау мен сақтап қалу қызметімен анықталып отыр. Экол-қ мәселе/р/ң алдын-алу үшін адам ретсіз дамудан тиімді, реттелген, табиғат пен қоғамның даму заңдарына негізделген дамуға өтуі тиіс. Тек осы кезде ғана адамзат қоғамы/ң дамуы үздіксіз, ұзақ уақыттық, бірқалыпты жағдайда, табиғи ж/е әлеуметтік дағдарыссыз дамиды. Мұндай дамуды-тұрақты даму д/а.1987 ж БҰҰ-ң дүниежүзілік қоршаған орта мен даму комиссиясы «біз/ң жалпы болашағымыз» атты есебінде «қоршаған орта үшін қауіпсіз жолда экономикалық дәуірге» аяқ басуға шақырды. «Тұрақты даму» дегенде қазіргі уақыт/ң қажеттілігін қамтамасыз ете отырып, болашақ ұрпақтар/ң өзі/ң қажеттілік/рін қамтамасыз етуіне қауіп туғызбайтын даму деп түсіну керек. Тұрақты дамуды қамтамасыз ету құрал/рымен байл.ты мәселе/рге мына/р жатады: қаржы ресурс/ры ж/е оларды пайдалану механизмі, экол-қ қауіпсіз технология/рды қолдану, тұрақты дамуды ғылыми ж/е ақпараттық қамтамасыз ету.

3. Топырақтың адамзат үшін маңызы

Топытақтың адамзат қоғамы үшін маңызын айтып жеткізу қиын. Егер бұрынғы кезде өскен өнімді жинау кезінде топытақтың жанама маңызы болуы, себебі ол адамды жабайы өсімдіктер өнімдерімен қамтамасыз етті, ал жер ыртып, егіншілікпен айналысқан кезден бастап топырақ азық өнімдерінің көзіне айналды. Сондықтан еңбек адамы ежелден осы табиғи байлыққа үлкен құрметпен қарайды. В.В. Докучаев ойынша қара топырақты жерлерді Ресейдің негізгі байлығы деп атайды.

Өндірістің кейбір салалары топырақты пайдалануға негізделген. Соның бірі маңызды азық-түлік өнімдерін жеткізуші ауыл шаруашылығы. Топырақ ауыл шаруашылығы өндірістің негізгі құралы болып табылады. Топырақтың орман шаруашылығында және құрылыс салғанда – инженерлік құрылғылардың іргетасының негізі ретінде және жол салуда гидротехникалық құрылыста құрылыс материалы ретінде маңызы зор.

Түсім көлемі еңбек өнімділііне тікелей байланысты болғпндықтан, топырақ құнарлығы да қоғадық өндірістің маңызды кезі болып есептеледі.

Күнделікті өмірде құнарлы деп белгілі бір мәдени өсімдіктер үшін қолайлы топырақты айтады. Шынында құнарсыз топырақ болмайды, себебі құнарлылық топырақтың ажырамас қасиеті.

Кез келген топырақ, онда жақсы өсетін өсімдіктер үшін құнарлы боп табылады. Мысалы, құнарсыз екені айқын сортаң жерлер кейбір сортаң шөптер жақсы өседі, олар басқа жерде өсе алмайды.

Сұр топырақты жерлер мақта өсуіне қолайлы, бірақ картоп үшін құнарсыз.

Мәлім болғандай өсімдіктер негізгі қорек элементі ретінде топырақтан азот, фосфор, калий, кальций, темір, күкіртті сіңіреді. Химиялық талдауға қарасақ, топырақтағы химиялық элементтер құрамы көп және ол көп жылға жетеді. Н.П. Ремезов деректері бойынша, қаратопырақ құрамында азот пен фосфордың көптігі сонша, бидайдан орташа түсім ағанда әлі 250 жылға жетеді екен, ал калий құрамы – 3 мың жылға жетерлік.

Бірақ өсімдіктер үшін элементтер мөлшері емес, топырақтағы өсімдік сіңіруге ыңғайлы формалары маңызды.

Топырақ құнарлығы тек табиғи қасиеттеріне емес, оны өңдеу сипатына да байланысты. Табиғи құнарлылық топырақтан жаратылыс қасиеттеріне байланысты. Тиімді құнарлылық табиғи құнарлылық бөлігі, ол мәдени өсімдік түсімі түрінде анықталады. Тиімді құнарлылық жасалады.

Ғылым мен ауылшаруашылығындағы тәжірибе дамыған сайын жасанды құнарлылық арта түседі, сонымен қатар тиімді құнарлылық адамзат қоғамының дамуына, өндіріс күштері мен өндірістік қатынастардың дамуына байланысты.

Поиск по сайту: