Билет №22. 1. Тұрақты даму концепциясы

1. Тұрақты даму концепциясы

Адамзат өзінің тез өсіп келе жатқан сұраммдары мен биосфераның оны оны қамтамасыз ете алмайтындығы арасындағы қарама қайшылыққа тап болып отыр. Сондықтан осы қарама-қайшылықты шешетін идея пайда болды, ол бойынша адамзаттың өмір сүруі мен ары қарай тұрақты даму мүміндігіне кепілдік беретін цивилизациялық жолмен дамуына өтуін қарастырады. Сол арқылы табиғаттың болашақ тіршілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін арттыру көзделеді.

ХХ ғасырдың орташа шеніне дейін адамзат технологияларды игере отырып, табиғат байлығын тездетіп игерімен айналысты, яғни «Бізге табиғаттан жақсылық күту қажет емес, оны алу – біздің қолымызда» деген белгілі ұранмен әрекет жасап келді. Бірақ табиғат қорларының шектеулі екендігі де ойландыра бастады, себебі адам санының тез артуы мен сұраныстың көбеюі, азықтың жетісе бермеуі өз әсерін білдіре бастады.

Қоршаған ортаның нашарлап бара жатқан жағдайы ен табиғат байлықтарының шектілігі осы қорларды пайдалануды түбегейлі өзгертуді талап ете бастады. Бұлай болмаса 100 жыл аралығында бар қор таусылады, қоршаған орта бұзылады да осының бәрі адам санының күрт азаюына, өндірістің өнімінің азаюына және күрделі әл жақсылыеуметтік мәселелерге алып келіп соқтырады.

Сонымен қатар техникалық прогрессті тоқтатуға, сан алуан сұраныстан бас тартуға болмайтыны да белгілі. Оған адамзат лі дайын емес. Оның себебі әр ел әртүрлі дамыған, білім деңгейі де әртүрлі, қоршаған орта жағдайына көзқарасы да әртүрлі.

Тұрақты даму анықтамасы қоршаған орта мен даму бойынша 1987 жылы Халықаралық комиссия жасаған «Біздің ортақ болашақ» атты баяндама берілді. Тұрақты даму анықтамасы былай қорытындыланды «оыс күнгі сұранысты қамти отырып, болашақ ұрпақтарды да өз сұранысын қамтамасыз ете алатындай даму».

Үш жыл өткеннен кейін мынандай толықтама жасалды: «Тұрақты дамуға талап – табиғи қорларды және жүйелерді жеткілікті түрде бұзбай, болашақта да экономикалық пайда табатындай сақтау».тұрақты дамудың егізгі бағдарламасы адам өмірінің сапасын арттыру. Ол үшін адам өмірінің сапалық критерилерін, бағалануын қайта қарап, өзгерту керек.сонымен қатар материалдық емес бағалымдарды енгізу, олар: жеке қауіпсіздігін арттыру, білім сапасын арттыру, емдеу сапасын жақсарту, мәдени деңгейін көтеру және т.б.

Тұрақты даму келесі принциптерге негізделген:

- табиғатпен гармонияда болу және баянды өмір сүру құқығын сақтау;

- дамудың бөліп алынбайтын құрамасы қоршаған ортаны қорғау;

- жайлы қоршаған ортамен қазіргі және болашақ ұрпақтарды да қамтамасыз ету;

- халықтар арасындағы өмір сүру деңгейіндегі алшақтықты, кедейлер мен байлар арасындағы теңсіздікті

азайта отырып жою;

- табиғатты қорғау туралы заңдылықты жетілдіру;

- табиғатты қорғау туралы заңдылықты жетілдіру;

- тұрақты даму принциптеріне қайшы келетін өндіріс пен сұраныстарды жою.

Тағы үш өзара келісілген және тарихи маңызы зор құжаттар да қабылданды;

1) Қоршаған орта мен даму туралы Декларация;

2) Барлық ормандардың тұрақты дамуын, басқарылуын және сақталуын белгілейтін глобалды консенсус туралы құжат;

3) ХХІ ғасырдың күн тәртібі, немесе 21 күн тәртібі. Тұрақты даму деңгейлері: локалды, аймақтық, ұлттық, халықаралық, глобалдық. Тұрақты аму факторлаы: экологиялық, экономикалық, әлеуметтік.

2. Экологиялық факторлар

Экологиялық факторлар: абиотикалық, биотикалық, антропогендік.

Абиотикалық факорлар – бұл тірі емес табиғи факторлар, ең алдымен климаттық: күн сәулесі, температура, ылғалдылық, жел, қысым және тағы сондайлар және жергілікті: рельеф, топырақ қасиеті, тұздылығы, радиация және т.б.

Биотикалық факторлар – тірі ағзалардың бір-біріне тура немесе жанама түрде әсер етуі.

Антропогендік факторлар – адамның қоршаған табиғи ортаға тура немесе жанама түрде іс-әрекеттік әсері.

3. Табиғат ресурстары және оның маңызы ----26 билет

3. Экологиялық пирамида

Экологиялық пирамида – продуценттер консументтер рецуденттер арасындағы қатынастар, ол үш түрлі болады:

1) Сан пирамидас, жеке ағзалар саны;

2) Энергия пирамидасы, яғни бір азық тобынан екінші азық тобына беріліп отыратын энергия мөлшері;

3) Биомасса пирамидасы, яғни олардың құрғақ биомассасы, калориясы және жинақтаған энергиясы.

4) Тропикалық деңгейлер санының өте көп болмайтыны түсінікті, себебі биомасса пирамида ұшына қарай нөлге ұмтылады.

Поиск по сайту: