Билет №19. 1. Биоценоздағы ағзалардың қарым қатынасы

1. Биоценоздағы ағзалардың қарым қатынасы

Биоценоздағы ағзалардың қарым қатынасы бір біріне әсер бейтарап, жайлы немесежайсыз болуы мүмкін, сонымен қатар осылардың комбинациялары да жатады. Ол комбинациялар мынадай:

- Бейтараптылық – бір біріне ешқандай әсері жоқ;

- Бәсекелестік – азық, территория және орта үшін күрес. Бірдей түрлер осы факторлар үшін күресте бірге тіршілік ете алмайды, бір уақыт аралығында бір конкурент екіншісін ығыстырып шығады (Газе заңы);

- Мутуализм (симбиоз) – бір түр еікіншісі арқылы ғана дамиды, тіршілік етеді, мысалы ара мен гүлдер;

- Комменсализм – бірінің тіршілігі екіншісіне пана және азық болады; мысалы акула мен оның үнемі қасында болатын күтуші балықтар;

- Аменсализм – ьірінің екінші түрге еш пайдасыз, зиян алып келуі; масыла ағаш көлеңкесіндегі өсімдіктердің нашар өсуі;

- Паразитизм – біреу арқылы тіршілік ету;

- Жыртқыштық – ең кең тараған түр. Бірақ мұнсыз биосферада тіршілік гармониясы да болас еді.

2. Шелфордтың толеранттылық заңы (1913 ж.) (немесе максимум заңы)

Шелфордтың толеранттылық заңы (1913 ж.) (немесе максимум заңы) – экожүйенің жоқтығы немесе оның дами алмауы қажетті факторлардың жетіспеушілігінен ғана емес, олардың көп мөлшерде болуынан да болады. Мысалы, су көп мөлшерде бола берсе, өсімдік шіріп кетуі мүмкін.

Осы заңдардың орындалуын өсімдіктерге тәжірибе жасап қарастырайық. Әртүрлі камераларда абиотикалды факорларды бақылай отырып өсімдіктерді өсірейік. Осы кезде ір ғана факторды өзгертіп (мысалы температураны), қалғанын тұрақты ұстайық. Белгілі бір температура мәнінен бастап өсімдік өзінің ең биік мәніне жеткенше өте жақсы өсе береді. Ал енді температураны одан әрі арттыра берсек өсімдік өзін нашар сезіне бастайды да, ең соңында өліп қалады.

Нәтижелер көрсетіп отырғандай өсуге, көбеюге және тірі қалуға әсер етуші әр фактордың ыңғайлы мәні, стресс аумағы және аға өмір сүре алмайтын аумағы болады. Олар: оптимум аумағы, төзімділік аралығы, төзімділік шегі.

3.Популияция түсінігі....2 билет

3. Құрғақ шаң ұстаушы жүйелер (23)

Бұл аппараттарда ауа ағынынан шаң бөлшекттері гравитация, инерция, кариолис күштері арқылы бөліп алынады (яғни механикалық жолмен).

Барлық құрғақ шаң ұстаушы қондырғылар конструкциясы бойынша былай бөлінеді:

1) Циклондар;

2) Ротациялық шаң ұстағыштар;

3) Құйынды щаң ұстағыштар;

4) Радиалды шаң ұстағыштар;

5) Жалюздік шаң ұстағыштар.

Мысалы, циклон дар газ ағыны ішкі қабырғаға жанама бойымен кіріп, бункерне қарай айналмалы-ілгерімелі қозғалыс жасайды. Центр ден тепкіш күш әсерінен трубаның ішкі қабырғасында шаң қабаты құралады. Радиалды шаң ұстағышта жұмыс істеу принципі дәл циклондағыдай. Ал жалюздік шаң ұстағыштар шаң бөлшектерін бөліп алу торша айналасында газ ағынын бұрған кездегі пайда болатын инерция күштерінің әсерінен болады.

Поиск по сайту: