Іскерлік кездесуде

Қыркүйектің 13-і күні Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Ортаазбат-2012» әскери жаттығуларына арнайы келген АҚШ генералын, штаб бастықтары біріккен комитетінің төрағасын Генри Шелтонды қабылдады. Қабылдауда Г. Шелтон өзін Қазақстанға шақырып «Ортаазбат» әскери жаттығуларына қатысуға мүмкіндік берген Елбасына алғысын айтты.Содан кейін Президент пен Генерал Қазақстан армиясында жүргізіліп жатқан реформа барысын,Қазақстан мен АҚШ-тың әскери салдағы ынтымақтастық мәселелерін қарады.Сұхбаттастар екі жақты әскери қарым-қатынас аймақтың қауіпсіздігіне жақсы әсер етеді деген пікірге келді.

7-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіздер.

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев кімді қабылдады? Бұл кездесуде қандай мәселелер қаралды? Бұл кездесулер аймақтық қауіпсіздікке қалай әсер етеді? Бұл жаттығуларға неше мемлекет қаттысты?Осы жаттығулар нені күшейтуге жағдай туғызады?

8 -тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыздар.

1. Целью поездки явились улучшение взаимопонимания между государствами. 2. Какие проблемы будут обсуждаться во время этой встречи? 3.Вчера в Астану прибыл с официальным визитом премьер-министр Республики Белорусь Владимир Ермашин.4.В Астане состоялось первое заседание Казахстано-испанской комиссии по сотрудничеству в области культуры и образования. 5. 6 октября 2012 г. состоялся телефонный переговор между Президентом Республики Казахстан Н.А. Назарбаевым и генеральным секретарем НАТО Дж. Робертсоном. 6. Также обсудили итоги совместных учений «Центразбат» -2012

9-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді аударыңыздар.

1. Кешіріңіз, бүгін мен сізбен кездесе алмаймын. Кешіріңіз, бұл уақыт мен үшін ыңғайлы емес. Бұл уақыт мен үшін ыңғайлы.

2. Мен сізді сағат 5-те күтемін.Сейсенбіде түстен кейін кездесейік.

3. Біз сіздің шартыңызбен келіскім келеді.Менің сізбен сауда саласында сөйлескім келеді.Шығарған өнімдердің сапалылығына олар кепілдік бере алады.

10-тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінен сөйлем құраңыздар.

Іскерлік байланыс, шартқа отыру, кездесу, қарым-қатынас жүргізу, талап қою, мақсат, сапар шегу.

11-тапсырма. Төмендегі сөз тіркестерін пайдалана отырып, екеуара

әңгімелесіңіздер.

Шетел фирмаларымен байланыс, жеткізу шарты қолайлы, ортақ көзқарас, сату және сатып алу, бағасына келісу, сұраныс, тауарды көрсету, кепілдеме беру, бүкіл әлемдік стандартқа сай. Мәжіліске тоғыз мемлекет қатысып отыр. Осы жаттығуларға қатысушы әскери құрылымдардың өзара байланысын күшейтуге жағдай туғызып отыр.

12-тапсырма. Адамгершілікке жат қылық, жауыздық пен зұлымдық

туралы сөздерді тауып, мағынасын түсіндіріңіздер.

Тасборан

Тасборан (заң жолы, ғұрып). «Тәңірге тіл тигізген адам егер мұны жеті куә растаса, тас лақтырылып өлтіріледі»/Әз Тәуке ханның «Жеті Жарғы»-заңынан/. Бір адам ел-жұртына сатқындық жасаса немесеәйелі еріне опасыздық жасаса, немесе ел-жұрт естімеген, көрмегенқылмыс жасаса, айуандықпен жазықсыз адам өлтірсе т. б. өте ауыр қылмыстары үшін ол «тасборан» арқылы өлім жазасына кесіледі. Яғни өлімге бұйырылушының аяқ-қолын байлап жұрт алдына әкеліп, оған қатысқан барлық адам қолына бір-бір тас алып, қылмыскерді сол таспен ұрып өлтіреді. Мысалы Құнанбай Қодар мен Қамқаны өлтіргенде осы «тасборан» заңын қолданған.

13-тапсырма. Берілген сөздерді еске сақтап, жаттап алыңыздар.

Келіссөз-переговоры

Келіссөз жүргізу-проводить переговоры

Дамыту-развивать

Жақсарту-улучшать

Ұлғайту-увеличить

Жеткізуді қаржыландыру-финансировать поставки

Кепілдік беру- дать гарантию

14-жаттығу. Мақал-мәтелдерді аударып, жаттап алыңыздар.

1. Если одно дерево срубил,

Посади десять взамен.

2. Кто работает, тот и сыт.

3. Воспитание ребенка-его счастье, невоспитанность-его же несчастье.

4. Кто айран выпил-спасся, а кто ведро лизал –попался.

15-жаттығу. Мына сөздерден дұрыс сөйлем құраңыздар.

А) Үшін, біз, қажет, ұрпақ, еңбек, етуіміз.

Б) Қазақстанда, дұрыс, саясаты, жекешелендіру, жүргізілді.

В) Отандық, жақсы, дамиды, болашақта, тауар.

Г) Базарда, тауарлар, қымбат, шетелдік, тұрады.

16-жаттығу. Кездесу уақытын белгілеу үшін қажет сөздерді естеріңізге сақтаңыздар.

1.Таңертең сағат 9-да 2. ертең

Түскі 1-де келесі жетіде

Түстен кейін сағат 4-те келер айда

Кешкі сағат 8-де келер жылы

1. Екі күннен кейін 4. дүйсенбіде

Бір айдан соң демалыста

Бір жылдан кейін қыста

Екі аптадан соң жазғы демалыста

2. Сіз маған көңіл уақыт бөле аласыз ба?

бөле аласыз ба?

Менімен

Бастықпен сөйлесуге уақытыңыз бар ма?

Банк өкілімен

Бұл келісім

Іскерлік байланысөкілімен

Сауда шарты қанағаттандырады

Бөлінген қаржы

Тест сұрақтары

1. Дара сөзді табыңыз.

А. Тізесін бүкті

В. Әкімшілік

С. Бес жүз

Д. Отыз бестерге жуық

Е. Жақсы көру

2. «Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан болған артық» мақалы қай тақырыпқа жатады?

А. Адамгершілік

В. Ерлік, батырлық

С. Еңбек, кәсіп

Д. Отан, туған жер

Е. Аңшылық, жан-жануар

3. Қай тіркес «ұялу»мағынасын береді?

А. Мұрнын шүйіру

В. Табанын жалтырату

С. Кірерге жер таппау

Д. Артына кір келтіру

Е. Жүрегі шайылу

4. Дөрекі сөзді сыпайылап жеткізуді не дейді?

А. Дисфемизм

В. Табу

С. Ауыспалы мағына

Д. Метанимия

Е. Эвфемизм

5. Қай сөз дисфемизмге жатады?

А.Бақсы

В.Мылжың

С.Барымта

Д.Ауылнай

Е.Уәзір

6. Қай сөз грек тілінде «Сыпайы сөйлеймін» деген

мағынаны білдіреді?

А. Эвфемизм

В. Дисфемизм

С.Табу

Д.Идиома

Е.Архаизм

7. «Жан тәсілім етті» сөзі қай сөзді ауыстырып тұр?

А. Жараланды

В.Сырқаттанды

С.Қан тапсырды

Д.Өлді

Е.Жынданды

8. Дисфемизмді тіркесті табыңыз.

А.Ақсақ адам

В.Көреген кісі

С.Парасатты ақын

Д.Жаралы жан

Е.Бауырмал жігіт

9. «Жаңа сөз» деген мағынаны беретін сөзді табыңыз.

А. Неологизм

В.Метонимия

С.Историзм

Д. Архаизм

Е. Идиома

10. «Үндестік заңы» термині қай сөзбен синонимдес?

А. Дифтонг

В.Интонация

С.Сингормонизм

Д.Фонетика

Е.Орфография

11. Біріккен сөзді табыңыз.

А. Талдықорған

В. Ашық ауыз адам

С.Бес дәптер

Д.Қоңыр ала

Е.Тісін қайрады

12. Дара сөзді табыңыз.

А.Тізесін бүкті

В. Әкімшілік

С.Бес жүз

Д.Отыз бестерге жуық

Е.Жақсы көру

13. Жалпы есімді белгілеңіз.

А.»Абай жолы»

В.Құлагер

С.Балқаш

Д.»Жас Алаш»

Е.Тау

14. Жалқы есімді көрсетіңіз.

А.Сөйлем

В.Тәуелсіздік

С.Күн

Д.Ел

Е.Ар-ұят

15. Дерексіз зат есімді белгілеңіз.

А. Алтыбақан

В.Жер

С.Даңқ

Д. Дария

Е.Жусан

16. Сөз тіркесін табыңыз.

А. Ашу-ыза

В.Ақ-қара

С.Тиын-тебен

Д.Әдемі қыз

Е.Жолдас-жора

17. Ресми іс-қағаздар түрін көрсетіңіз.

А.Мақала

В.Роман

С.Өтініш

Д.Кейіптеу

Е.Баяндама

18. Кею мағынасында қолданылған одағайды табыңыз.

А.Па, Жігіт-ақ екен!

В.Әй, көзіңе қара!

С. А, Мен кешіккен екенмін ғой.

Д.Япырай, -деп ойлады ол ақырында.

Е.Күр-күр...-десті қора ішінен екі дауыс.

19. Қуану, ренжу, аяу, кекету мақсатында айтылатын сөйлем

түрін көрсетіңіз.

А.Хабарлы сөйлем

В.Сұраулы сөйлем

С.Лепті сөйлем

Д.Бұйрықты сөйлем

Е.Атаулы сөйлем

20.»Менсінбеу» мәніндегі фразеологизмді табыңыз.

А.Мұрнын тескен тайлақтай.

В.Мұрнын шүйіру

С.Мұрнына су жетпеу

Д.Мұрнымды кесіп беремін.

Е. Мұрнынан шаншылу.

СОӨЖ тапсырмалары

1.Іскерлік байланыс орнату туралы сұхбат жасаңыздар.

2.Қазақтар жақсы тілек айтуға, бата беруге мән береді. (Тілек,бата түрлеріне мысалдар жазыңыздар.)

3.Әдептілікке,мәдениеттілікке қатысты эссе жазыңыздар.

СӨЖ тапсырмалары

«Менің алғашқы іс сапарға шығуым» атты шығарма жазыңыз.

Бақылау сұрақтары

1. Бейвервальдық тілдік қатынас құралдары дегенді қалай түсінесіз?

2. Іскерлік кездесуге киіну,сөйлеу мәнеріңіз туралы айтыңыз?

3. Жақсы даудан жаман бітім артық»(Худой мир лучше доброй ссоры) өз ойыңызды айтыңыз.

4. Сыпайылық білдіру функциясына қатысты этикеттік оралымдарға

15-16 мысал тауып жазыңыз.

Глоссарий

Бейвервальды немесе вербалды жүйе – әдеп ережелерінің жиынтығы.

Сөз этикеті – адамдардың арасындағы алуан түрлі қарым-қатынастыңнормасы,сыпайы және мәдениетті сөйлеу.

Сыпайылық білдіру функциясы (конативная функция) – сөз этикетінің арнаулы функциясы.

Грек тіліндегі сыпайы сөйлеу мағынасын «эвфемизм» дейді.

Дөрекі сөйлеуді «дисфемизм» дейді.

Негізгі әдебиеттер

1. Сөз этикеті.З.Қабыланова. Алматы. 2000 ж.

2. Іскерлік қазақ тілі. Н.Мухамадиева,М.Атабаева,Р.Ибраева.2000 ж.

3. Кәсіби экономика тілі. Бекеева Н.Ж. Бектурғанова Қ.И. 2003ж.

Доцент Ф.Қ. Қанафина

11-тақырып. Жаңа кәсіби терминдермен жұмыс.

Терминдердің қолданылу аясы мен маңызы.

Тірек сөздер: Термин, сала, терминология, өндіріс, экономика, қаржы, комиссия, норма, егеменді, үдеріс, ұлттық, тіркес, заман, сөздік, пайдалану, көрсеткіш, қор, техника, құрылым, өзгеріс, өркендеу, қоғамдық, қауым, тіркес, қажет, танымал, құрал, аудару, кәсіби.

1-тапсырма. Мәтінді оқып, аударыңыз.

Термин – ғылым, техника, экономика, қаржы сол сияқты тұрмыстың белгілі саласындағы ұғымдарды дәл атау үшін жұмсалатын сөздер және сөз тіркестері. Термин көбіне дара мағыналы болады. Термин қатарында белгілі бір ғылым, техника, экономика, қаржы саласында ғана жұмсалып, сол саланың мамандарына ғана түсінікті сөздер көп кездеседі. Сондықтан термин өндіріс, ғылым, экономика, қаржы салаларына қарай сараланып зерттелінеді, танылады.

Терминология – өндіріс пен техниканың, ғылым мен өнердің, экономика мен қаржының, қоғамдық өмірдің т.б. саласына тән терминдердің жиынтығы. Ғылым мен техниканың, экономика мен қаржының, өндірістің өсіп–өркендеу дәрежесіне сәйкес терминология да дамып, жетіліп отырады. Қазақ тілінің терминологиясы өзінің төл мүмкіншіліктерін пайдала отырып қалыптасты. Қазақ тілінде орыс тілі және ағылшын тілінен кірген терминдер де бар. Терминдер жөніндегі комиссия (терминком) жұмыс істейді. Ол өндірістің, техника, экономика, қаржы және ғылымның әр саласына байланысты ғалымдардың қатысуымен жаңа терминдердің ғылыми мәні дұрыс, толық берілуін, тілдің грамматикалық нормаларына сай болуын жан–жақты талдап бекітіп отырады.

Қазақстанның егеменді ел санатына қосылып, нарықтық экономикаға көшуі барысында болған экономикадағы түбегейлі өзгерістер толып жатқан нысандар мен үдерістерді, атқарымдар мен құрылымдарды дүниеге әкелді. Мұның өзі баламалы терминологияны пайдалану қажеттігін талап етті. Экономиканың түрлі салаларында жаңа категориялар мен үғымдар, терминдер мен терминологиялық тіркестер пайда болды.Бұл терминдер орыс тілінен қазақ тіліне аударылып, ұлттық экономикалық сөздік қорымызды толықтырды. Бұл жаңа терминдер экономикалық өзгерістердің жарқын көрсеткіштері іспетті. Қазіргі заманға сай экономикалық сөздіктер құрастырушы С. Тоқсанбай өзінің 1999 жылы жарық көрген «Толық экономикалық орысша-қазақша сөздік» атты көлемді кітабымен аудармашыларға, қаржы-кредит саласының қызметкерлері мен экономистерге кеңінен танымал. 50 000 терминді қамтыған аталмыш сөздік қалың оқырман қауым тарапынан жақсы бағаланып, аудармашылар мен экономистер, қаржы-кредит саласының мамандары арасында қолдан түспейтін көмекші құралға айналды. Бұл сөздіктің қайта қаралып, толықтырылған нұсқасы «Зияткер» баспасынан жарық көрді. Сөздікте 80 000 термин қамтылған. Жаңа «Орысша-қазақша-ағылшынша экономикалық сөздік» негізінен кәсіби мамандарға айналған. Онда жалпы экономикалық терминдермен қатар қаржы-кредит, банк, сақтандыру, зейнетақы, кеден жүйелеріне, бухгалтер есеп, аудит, маркетинг, менеджмент, басқару салаларына, қаржылық, коммерциялық, инвестициялық және басқа операцияларға, бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарына, жаңа ақпараттық-электрондық, инновациялық құралдарға қатысты 10 000-ға жуық астам атау берілген. Сөздік қазақ тілін оқып үйренушілерге де, соедай-ақ іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізуге де пайдалы құрал бола алады. Қазіргі таңда қаржы-кредит жүйесінің дамуын көрсететін терминдерді тек орыс және қазақ тілдерінде ғана емес, сонымен қатар ағылшын тілінде мамандарға айтарлықтай пайдасын тигізері анық. Сөздік шетелдік әріптестермен іскерлік байланыста да қолданыс табады.

Тапсырма.

а) Қашан баламалы терминологияны пайдалану қажеттігі туды?

ә) С. Тоқсанбайдың қазіргі заманға сай экономикалық сөздігі қашан жарық көрді?

б) Сөздіктің қандай ерекшеліктері бар?

3-тапсырма. Сөздіктің қазақша аудармасын табыңыз.

«Экономикалық» сөзімен тіркес жазыңыз.

4-тапсырма. Мәтінді оқып, экономикалық терминдерді қатыстыра сұхбат құрыңыз.

Экономикалық терминдердің қатардағы кәсіпкерлер түгілі бизнесмендердің өздеріне де қазақ тілінде түсініксіз болып тұратын жағдайлары кездеседі. Әлемдік түбегейлі өзгерістер барысында егеменді елдердің қатарына қосылып, мемлекет және оның әрбір азаматы жаңа экономикалық терминдерді игеруге ұмытылды. Қазақстан экономикасының әр түрлі салаларында жаңа атаулар саны көбейген сайын, олардың мағынасын мемлекеттік мәртебе алған өз ана тілімізде игеру қажет-тігі туындады.

Қазақстан Республикасы дамыған елу мемлекеттердің қатарына қосылуы үшін шет елдерімен қаржы, экономика, салық, менеджмент, маркетинг салаларындағы қарым-қатынасын қарқынды дамыта түсті.. Соған байланысты шет елдік банкілер мен мемлекетіміздің ішіндегі ақша айналымымен, яғни банкілерімен жұмыс істей келе, олардың тек банкілік жүйесін ғана емес, сонымен қатар қаржы терминоло-гиясын да түсініп, одан дұрыс аудару қажеттілігі туындайды. Ұлт тілінде қаржы саласы терминологиялық жүйесінің қалыптасуы мен дамуына ерекше көңіл бөліне бастады.

Мемлекеттердің жаңа экономикалық, қаржы саласындағы тығыз қарым-қатынастары нәтижесінде пайда болған терминдер мен неологизмдерді аударудың ерекшеліктерін қарастырылып, экономикалық лексиканы бір жүйеге келтірді. Қаржы, салық, менеджмент, маркетинг, экономикалық терминдердің қолдану аясын терминологиялық лексика жүйесіне келтіру үшін студенттерді дұрыс аударма жасау тәсілдерімен, аударманың түрлерімен, терминологияның ерекшеліктерімен таныстыру қажеттілігі туады. Бұл қазақ тіліне басқа тілден енген экономикалық терминологиясын аудару барысында мамандандырылған аударма жасауға көмегін тигізеді.

5-тапсырма. Берілген сөз тіркестерін жаттап алып, оларға түсініктеме беріңіз.

Әлемдік өзгерістер – мировое изменение

Экономика салалары – отрасль экономики

Мемлекеттік мәртебе – государственный статус

Шет елдік банкілер – зарубежные банки

Қаржы саласы – финансовая система

Терминологиялық жүйе – терминологическая система

6-тапсырма. Мәтінді орыс тіліне аударыңыз.

Қазақ тілінде термин жасаудың, оны іс жүзінде қалыптастырудың және жүйелі қолданудың нақтылы ғылыми-практикалық шаралары жиырмасыншы жылдардан басталды. Терминология мәселесі ресми түрде бірінші рет 1924 жылы Орынбор қаласында өткен терминологтардың Бүкілодақтық бірінші съезінде қазақ тілі бойынша бес баяндалма жасалды. 1930 жылдан бастап ұлт тілдерінде термин жасау үрдісіне Ғылыми академиясы жанынан құрылған Ғылыми-техникалық терминология Комитеті басшылық етіп келеді.

Қазақ тілі бойынша бірінші терминологиялық сөздік 1931 жылы «Атаулар сөздігі» деген атпен басылып шықты.

1935 жылы Бүкілқазақстандық бірінші съезінде қазақ терминологиясын жасаудың, интернациялық терминдерді қабылдаудың, қолданудың және тұрақтанудың ғылыми қағидалары туралы профессор Қ. Жұбановтың ұсынған жобасы талқыланып, ресми түрде бекітілді.

Қазақ тілі терминологиясының дамуы 1955 жылдан кейінгі кезеңге жатады.

Жаңа термин жасау, оның терминологиялық қорын байыту, терминологиялық жүйесін реттеудің негізгі көзі тілдің сөздік құрамы, жалпы әдеби тілі, ұлттық тіл лекциясы болып саналады. Яғни терминдер байырғы сөздер сияқты тілде бұрыннан бар сөздер мен түбірлер негізінде жасалады.Терминжасам үрдісінде ұлт тілі өз сөзжасам амалдарының дайын үлгілерін алға тартса, басқа тілдерден кірме сөздерді қабылдау сәтінде осы тәсілдерге сүйене отырып, өзіндік моделдерін құрайды. Термин жасау творчестволық іс. Ол үлкен жауапкершілікті керек етеді. Тіліміздегі терминологиялық әр алуан болғанын байқаймыз. Қазақ тілінде термин жасау әсіресе экономикалық термин жасау қызық та күрделі мәселелер қатарына жатады. Бұл негізінде тіліміздегі сөзжасам үрдісіне енетін мәселе. Қазақ тілінің сөздік құрамы термин жасауға көптеген дайын материал береді. Бұл сарқылмайтын байлық көзі. Терминжасам үрдісінде кірме сөздерді игеру мен қабылдауда назар аудармауға болмайтын қиындықтар кездеседі. Ол қиындықтар, әсіресе кірме сөздерді термин есебінде жабдықтап, қабылдау кезеңінде, олардың мағыналық өрісін ашу барысында жиі кездеседі.

Қазақ тілінің даму жолы терминжасамның төрт тәсілі бойынша қалыптасты.

1. Ұлттық тіліміздегі кейбір сөздердің терминдік мәнге көшуін семантикалық тәсіл дейміз. Бұл қазақ тілінің байырғы сөздері мен ертеде енген араб, парсы сөздерінің арнайы жаңа терминологиялық мәнде жұмсалуы. Жаңа қызмет сол байырғы сөздер мағыналарының бірінің негізінде өріс алады.

2. Терминжасамның екінші тәсілі бірнеше топқа бөлінеді. Қарапайым тілмен айтсақ, қосымшалау тәсілі, біріктіру тәсілі, қысқарту тәсілі.

3. Сөзжасамның синтаксистік тәсіліне келсек, бұның терминжасамға тигізер септігі мол. Бұл сөздердің біріктірілуі арқылы жасалатын тәсіл. Тек біріктірілу емес, тіркес арқылы да жасалады. Мысалы: өнер+кәсіп, кәсіп+орын, қол+өнер, саяси экономика, өндіріс өнімі, үстеме ақы, ұлтаралық қатынас, экономикалық қор, қаржы саласы.

4. Калькалау тәсілі. Бұл да аударма үрдісінің жандануына байланысты кеңес дәуірінде пайда болған өнімді амалдардың біріне айналды. Мұның, әсіресе терминжасам мәселесіндегі ролі айрықша. Калькалау тәсілі арқылы жасалып, тілімізге енген терминдерді екі ыңғайда қарастыруға болады. Бірі - мағыналық калька, яғни сөзбе-сөз аударма емес, түбір сөздің негізгі мағынасын беру, екіншісі - мағыналық құрылымын беру. Бұл тәсіл бойынша термин сөзбе-сөз аударылады. Мағыналық (фонетикалық) калька қатарына кәсіпорын, өндіріс т.б. жатқызуға болады. Ал екінші топқа өзіндік құн, есепші, қайта құру, сарапшы, келісім, ұсыныс, жоспарлау т.с.с. терминдер, терминдік тіркестер мысал бола алады.

7-тапсырма. Мәтінді қазақ тіліне аударып, экономикалық терминдерден сөздік құраңыз.

Рыночный механизм формирования доходов и социальная политика государства. Рыночное распределение доходов без всякого вмешательства государства означает лишь одну «справедливость»: доходы всех владельцев факторов производства формируются на основе законов спроса и предложения, а также предельной производительности факторов. С этой точки зрения, например, совершенно справедливым будет низкий доход лиц неквалифицированного труда, спрос на который невелик. И также справедливым будет высокий доход брокера, сумевшего предугадать динамику цен, например, на пшеницу. Рыночный механизм никоем образом не дает гарантированного уровня благосостояния.

Тем не менее, в ХХ веке в промышленно развитых странах Запада все более распространяются концепции и доктрины, возлагающие на государство задачу обеспечения таких прав человека, как право на определенный стандарт благосостояния. Особую популярность приобретает теория и практика «государства благоденствия», означающая широкие социальные мероприятия, и прежде всего, расходы на социальное обеспечение.

Таким образом, в реальной жизни распределение доходов в странах с рыночной экономикой осуществляется не только в результате свободной игры рыночных сил, но и на основе государственного регулирования различных потоков доходов путем их перераспределения.

Что же такое социальная политика государства?

Социальная политика государства-одно из направлений его деятельности по регулированию социально-экономических условий жизни общества. Суть социальной политики государства заключается в поддержании отношений справедливости в обществе или в регулировании отношений как между социальными группами6 слоями общества, так и внутри них, обеспечении условий для повышения благосостояния, уровня жизни членов общества, создания социальных гарантий в формировании экономических стимулов для участия в общественном производстве. При этом надо отметить, что социальная политика государством в целях регулирования условий общественного производства в целом, тесно увязана с общеэкономической ситуацией в стране.

Мәтін бойынша келесі тапсырмаларды орындаңыз:

1. Мәтінді әңгімелеу үшін жоспар құрыңыз.

2. Сұхбат құру үшін бес сұрақ дайындаңыз.

3. Мәтін бойынша келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

Нарықтық механизм дегеніміз не?

Жиырмасыншы ғасырда өнеркәсіп қалай дамыды?

Мемлекеттік реттеу сөзіне анықтама беріңіз.

4. «Нарық» сөзінің синонимін табыңыз.

8-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөз тіркесін қойыңыз.

Ақша дегеніміз – адам баласының сауданы жеңілдету мен басқа да...... шешу үшін пайдаланылатын ерекше бір заттардың жалпы атауы....... қатысушылардың арасындағы алмастыруды жеңілдетеді....... ақша айналымына ертедегі Қытайда XIX ғасырда жіберілген болатын. Ресейде...... штемпель басылған былғары атқарса, Қытайда XIII ғасырда император Хубилай тұт ағашының қабығынан «ойып жасауды» бұйырған. Мұндай ақшаны өзінің императорлық мөрімен куәландырады. Мемлекеттің қаржылық қызметі – оның...... жасау, бөлу және пайдалану сияқты үш жалпы бағытта іс-әрекет ететін толып жатқан және сан қырлы функцияларында білінеді. Бұлардың әрқайсысындағы...... бақылаудың функциясы болып табылады.

Мемлекеттің қаржылық қызметінің сан алуандығы...... құрудың ерекшеліктерімен анықталады. Мемлекет әр түрлі орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорларға, сондай-ақ меншіктің басқа нысандарының...... субъектілерінің ақша қаражаттарына өзінің ықпалын жая отырып,......, мемлекеттік кәсіпорындардың қаржы – қаражаттарын жасау, бөлу және пайдалану жөніндегі функцияларын жүзеге асырады.

Керекті сөздер: бюджет ресурстарын, шаруашылық жүргізуші, ақшаның рөлін, экономикалық мәселелерді, қаржы жүйесін, қағаз ақшалар, ақша саудаға, ақша қорларын, ажырағыссыз элемент.

9-тапсырма. Сөйлемдерді аяқтыңыз.

Нарықтық экономика – бұл...

Нарықтың мәні оның атқаратын қызметтері...

Нарықтың маңызды қызметінің бірі –..., екіншісі-...

Нарық механизмі – бәсеке күресі арқылы тиімсіз шаруашылық бірліктерінен...

Нарықтық экономикаға көшу кезінде ескерілген маңызды жағдай...

Нарықтық экономикада инфрақұрылым несие жүйесінсіз...

Нарықтық экономика адамдарды жаппай..., жұрттың психологиясын...,

олардың сана-сезімін табыс..., әрбір тиынды...

Қазіргі нарық құрылымы жағынан әртүрлі... тұрады.

Теориялық белгілеріне қарай нарық мына түрлерге бөлінеді:...

Дүниежүзілік нарық....

Ұлттық нарық -...

Ұлттық нарықта белгілі бір дәрежеде өндірістің нәтижелері мен шарттарына байланысты... дамиды.

10-тапсырма. Берілген түсіндірме сөздіктерді сәйкестендіріңіз.

Поиск по сайту: