Тест тапсырмалары 9 страница

Ñîíûìåí, ïåðèîäòûқ æүéåäå орналасқан ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåði ïåðèîäòàð áîéûíøà, әрі òîïòàð áîéûíøà өçãåðåäi. Ñîíäûқòàí ýëåìåíòòiң қàñèåòòåði îíûң òұðғàí îðíûíà áàéëàíûñòû болады, яғни ýëåìåíòòiң îðíûна қарап îíûң қàñèåòòåðií ñèïàòòàйäû.

Өçäåðiíiң қàñèåòòåði бойынша íåãiçãi òîïøà ýëåìåíòòåðiíiң қîñûìøà òîïøà ýëåìåíòòåðiíåí åëåóëi àéûðìàøûëûқòàðû áолады. Ìûñàëû, VII òîïòың íåãiçãi òîïøàсында áåéìåòàëäàð – ôòîð, õëîð, áðîì, èîä, àñòàò, ал қîñûìøà òîïøàсында ìåòàëäàð – ìàðãàíåö, òåõíåöèé, ðåíèé орналасқан. Ñîë ñèÿқòû áiðiíøi òîïòûң íåãiçãi òîïøàñûíың элементтеріне ñiëòiëiê áåëñåíäi ìåòàëäàð – ëèòèé, íàòðèé, êàëèé, ðóáèäèé, öåçèé, àë қîñûìøà òîïøàñûíың элементтеріне õèìèÿëûқ áåëñåíäiëiãi өòå òөìåí áîëàòûí –ìûñ, êүìiñ, àëòûí ìåòàëäàðû æàòàäû.

Íåãiçãi òîïøàëàðäà æîғàðûäàí òөìåí қàðàé áåéìåòàëëäûқ қàñèåò êåìiï, ìåòàëäûқ қàñèåò àðòàäû. Íåãiçãi æәíå қîñûìøà òîïøàëàðäû áið-áiðiíåí àéûðó үøií áiðåóií ñîëғà қàðàé, åêiíøiñií îңғà қàðàé ûғûñòûðà îðíàëàñòûðғàí. Ñîíûìåí òîïøàëàðғà қасиеттері өçàðà өòå ұқñàñ ýëåìåíòòåð êiðåäi.

Áàðëûқ ýëåìåíòòåð îòòåêïåí îêñèäòåð òүçåäi. I-VIII òîïòàðäà орналасқан ýëåìåíòòåðäiң åң æîғàðû âàëåíòòiëiãií êөðñåòåòií îêñèäòåðiíiң æàëïû ôîðìóëàëàðûí âàëåíòòiëiêòåðiíiң өñó ðåòiìåí òүðiíäå æàçóғà áîëàäû. Áұë ôîðìóëàäàғû -íiң îðíûíà îñû òîïòàғû êåç êåëãåí ýëåìåíòòiң òàңáàñûн қîþғà áîëàäû.

IV, V, VI, VII òîïòàðäûң íåãiçãi òîïøàëàðынäағы ýëåìåíòòåðдiң êөïøiëiãi ñóòåêïåí қîñûëûñòàð òүçåäi. Ýëåìåíòòåðäiң ñóòåêòi қîñûëûñòàðûíûң æàëïû ôîðìóëàëàðûí âàëåíòòiëiêòåðiíiң өñó ðåòiìåí òүðiíäå êөðñåòóãå áîëàäû.

Íåãiçãi òîïøà ýëåìåíòòåðiíiң îòòåêòi қîñûëûñòàðûíäàғû æîғàðû âàëåíòòiëiãi ìåí ñóòåêòi қîñûëûñòàðûíäàғû âàëåíòòiëiãiíiң қîñûíäûñû ñåãiçãå òåң áîëàäû. Демек, егер ýëåìåíòòiң îòòåêòi қîñûëûсындағы âàëåíòòiëiãi áåëãiëi áîëñà, онда оның ñóòåêòi қîñûëûñûíäàғû âàëåíòòiëiãií òàáóғà áîëàäû. Ìûñàëû, ôîñôîð áåñiíøi òîïòà îðíàëàñқàí, ÿғíè îíûң îòòåêòi қîñûëûñûíäàғû æîғàðû âàëåíòòiëiãi 5-ке тең, àë îíûң ñóòåêòi қîñûëûñûíäàғû âàëåíòòiëiãi 3-ке тең болады.

Ä. È.Ìåíäåëååâ ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåðiíiң өçãåðói îëàðäûң àòîìäûқ ìàññàëàðûíûң өñóiíå òәóåëäi åêåíií äәëåëäåï, ïåðèîäòûқ çàңғà ìûíàäàé àíûқòàìà áåðäi:

Æàé çàòòàðäûң қàñèåòòåði, ñîíäàé-àқ îëàðäûң қîñûëûñòàðûíûң ïiøiíäåði ìåí қàñèåòòåði ýëåìåíòòåðäiң àòîìäûқ ìàññàëàðûíûң øàìàñûíà ïåðèîäòû òүðäå òәóåëäi áîëàäû.

Áұë çàңäûëûқ êåñòåäåãi îðíû áåëãiëi ýëåìåíòòiң қàñèåòòåðií òîëûқ ñèïàòòàóғà ìүìêiíäiê áåðåäi. Ìûñàëû ïåðèîäòûқ æүéåíi ïàéäàëàíûï ñåëåííiң қàñèåòòåðií àíûқòàó êåðåê äåéiê. Ñåëåí VI òîïòà îðíàëàñқàí, ñîíäûқòàí îíûң îòòåêòi қîñûëûñûíäàғû åң æîғàðû âàëåíòòiëiãi 6-ға тең, àë æîғàðû îêñèäiíiң ôîðìóëàñû

Áұë îêñèäòiң қûøқûëäûқ қàñèåòòåði áîëóғà òèiñ. Ñåëåí VI òîïòûң íåãiçãi òîïøàñûíûң æîғàðû æàғûíà îðíàëàñқàíäûқòàí áåéìåòàëäàðғà æàòàäû. Áåéìåòàëë áîëғàíäûқòàí ñóòåêïåí қîñûëóû òèiñ. Ñóòåêòi қîñûëûñûíäà âàëåíòòiëiãi åêiãå òåң áîëғàíäûқòàí қîñûëûñûí òүçåäi. Îíûң àòîìäûқ ìàññàñû øàìàìåí өçií қîðøàғàí òөðò ýëåìåíòтің àòîìäûқ ìàññàëàðûíûң àðèôìåòèêàëûқ îðòàøà øàìàñûíà òåң áîëóғà òèiñ.

Àòîì құðûëûñû òóðàëû iëiìíiң æåòiñòiêòåðiíå áàéëàíûñòû Ä.È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ çàңû қàçið áûëàé àéòûëàäû:

Æàé çàòòàðäûң қàñèåòòåði, ñîíäàé-àқ ýëåìåíòòåðäiң қîñûëûñòàðûíûң пішіндері ìåí қàñèåòòåði îëàðäûң àòîìäàðûíûң ÿäðî çàðÿäòàðûíûң øàìàñûíà ïåðèîäòû òүðäå òәóåëäi áîëàäû.

Áұë çàңды қûñқàøà òүðде áûëàé тұжырымдап àéòóғà áîëàäû: ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåði îëàðäûң ÿäðî çàðÿäòàðûíûң øàìàñûíà ïåðèîäòû òүðäå òәóåëäi áîëàäû.

Ïåðèîäòûқ çàңíûң æàңà àíûқòàìàñû Ä.È. Ìåíäåëååâтің áåðãåí àíûқòàìàñûíà åø óàқûòòà қàéøû êåëìåéäi, қàéòà îíû æàңà ғûëûìè äåðåêòåðìåí òîëûқòûðà òүñåäi æәíå çàңíûң äұðûñòûғûí äәëåëäåéäi. Ìûñàëû, ïåðèîäòûқ æүéåäå ýëåìåíòåðäi Ä.È. Ìåíäåëååâ àòîìäûқ ìàññàëàðûíûң өñó ðåòiìåí îðíàëàñòûðғàíäà êåéáið ñәéêåññiçäiêòåð áàéқàëäû. Àòîìäûқ ìàññàларû àóûð òåëëóð èîäòàí áұðûí, ал êîáàëüò íèêåëüäåí áұðûí îðíàëàñқàí, оның себебі: àòîìäàðäûң ÿäðî çàðÿäòàðûíûң өñó òүðғûñûíàí қàðàғàíäà èîäòûң теллурдан, ал êîáàëüòтың íèêåëüäен ÿäðî çàðÿäòàðûíûң ñàíû áiðãå àðòûқ áîëûï êåëåäi.

Ïåðèîäòûқ çàңíûң æàңà àíûқòàìàñû ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåðiíiң ïåðèîäòû òүðäå қàéòàëàíóûí äà òүñiíäiðiï áåðåäi. Әðáið ïåðèîä áàñòàëғàíäà ýëåêòðîíäàð æàңà òүçiëãåí ýëåêòðîíäûқ қàáàòқà îðíàëàñàäû äà áұðûíғû ýëåìåíòòåðäiң ñûðòқû ýëåêòðîíäûқ êîíôèãóðàöèÿëàðûí қàéòàëàéäû. Ìûñàë ðåòiíäå 1, 2, 3 æәíå 4 ïåðèîäòàðäà îðíàëàñқàí ñiëòiëiê ìåòàëäàð ìåí ãàëîãåíäåðäiң қàñèåòòåðiíiң өçãåðóií қàðàñòûðàéûқ. Ñiëòiëiê ìåòàëäàðäûң ýëåêòðîíäûқ қàáàòòàðûíäà ýëåêòðîíäàðäûң îðíàëàñóû ìûíàäàé áîëàäû:

Ëèòèéäå - 2,1, íàòðèéäå -2, 8, 1, êàëèéäå -2, 8, 8, 1, ðóáèäèéäå -2, 8, 18, 1, àë ãàëîãåíäåðäå: ôòîðäà - 2, 7, õëîðäà - 2, 8, 7, áðîìäà - 2, 8, 18, 7, èîäòà - 2, 8, 18, 18, 7.

Ñiëòiëiê ìåòàëäàðäûң ñûðòқû ýëåêòðîíäûқ қàáàòòàðûíäà áið ýëåêòðîí қàéòàëàï êåëiï îòûðàäû. Ñîíäûқòàí îëàðäûң қàñèåòòåði өçàðà ұқñàñ áîëàäû. Îëàð õèìèÿëûқ ðåàêöèÿëàð кезінде ñûðòқû қàáàòòàғû áið ýëåêòðîíäарûн îңàé áåðiï íàғûç ìåòàëäûқ қàñèåò êөðñåòåäi.

Áàðëûқ ãàëîãåíäåðäiң ñûðòқû қàáàòòàðûíäà æåòi ýëåêòðîíнан орналасқан. Ñîíäûқòàí ãàëîãåíäåðдің қàñèåòòåðі өçàðà ұқñàñ болып келеді, сонымен қатар, îëàðäûң ñûðòқû электрондық қàáàòòàðûның àÿқòàëóына жалғыз электрон жетіспейтіндіктен олар áið ýëåêòðîííàí қîñûï àëûï íàғûç áåéìåòàëäûқ қàñèåò êөðñåòåäi.

Ä.È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ æүéåñi ïåðèîäòûқ çàңíûң æәíå àòîì құðûëûñûíûң äұðûñ êөðiíiñi áîëûï åñåïòåëåäi.

Поиск по сайту: