Тест тапсырмалары 36 страница

Ìåòàëäàðäûң õèìèÿëûқ қàñèåòòåði. Ìåòàëäàðäûң õèìèÿëûқ áåëñåíäiëiãi îëàðäûң âàëåíòòiëiê ýëåêòðîíäàðûí áåðó қàáiëåòiíå áàéëàíûñòû áîëàäû: ýëåêòðîíäàðûí îңàé áåðåòií ìåòàëäàð êүøòi òîòûқñûçäàíäûðғûøòàð, қèûí áåðåòií ìåòàëäàð әëñiç òîòûқñûçäàíäûðғûøòàð.

Ìåòàëäàðäûң òîòûқñûçäàíäûðғûøòûқ қàñèåòòåði îëàðäûң ñòàíäàðòòû ïîòåíöèàëäàðûíûң ñàíäûқ ìәíiìåí өëøåíåäi. Êåðíåó қàòàðûíäà ñòàíäàðòòû ïîòåíöèàëäàðûíûң àëãåáðàëûқ ìәíi àçàþíà áàéëàíûñòû îëàðäûң òîòûқñûçäàíäûðғûøòûқ қàáiëåòi àðòàäû. Ìåòàëäàð әðòүðëi òîòûқòûðғûøòàðìåí – æàé çàòòàð, қûøқûëäàð, áåëñåíäiëiãi æîғàðû ìåòàëäàðäûң òұçäàðûìåí әðåêåòòåñåäi. Ìåòàëäàðäûң ãàëîãåíäåðìåí қîñûëûñòàðûí ãàëîãåíèäòåð, êүêiðòïåí қосылыстарын ñóëüôèäòåð, àçîòïåí қосылыстарын íèòðèäòåð, ôîñôîðлы қосылыстарын ôîñôèäòåð, êөìiðòåêті қосылыстарын êàðáèäòåð, êðåìíèéлі қосылыстарын ñèëèöèäòåð, áîðìåí қосылыстарын áîðèäòåð, ñóòåêïåí қосылыстарын ãèäðèäòåð äåï àòàéäû.

Êåðíåó қàòàðûíäà ñóòåêòåí áұðûí òұðғàí ìåòàëë сутекті қûøқûë құрамынан ûғûñòûðàäû:

Са + 2Н⁺= Са²⁺ + Н₂↑

Êåðíåó қàòàðûíäà áұðûí òұðғàí ìåòàëë өçiíåí êåéií òұðғàí ìåòàëäû òұçûíàí ûғûñòûðàäû:

Nі + CuSO₄= NiSO₄ + Cu

Ìåòàëäàðдың ñóìåí қûøêûëäàð ñèÿқòû әðåêåòòåñóі êåðåê. Áiðàқ ñóäàғû ñóòåê èîíäàðûíûң êîíöåíòðàöèÿñû өòå àç áîëғàíäûқòàí îíûìåí òåê áåëñåíäi (ñiëòiëiê, ñiëòiëiê-æåð) ìåòàëäàð ғана әðåêåòòåñåäi.

2Na + 2H₂O = 2Na⁺ + 2OH^- +H₂↑

Қîñûëûñòàðû àìôîòåðëiê қасиет көрсететін ìåòàëäàð қûøқûëäàðìåí äå, íåãiçäåðìåí äå әðåêåòòåñåäi:

Be + 2НCl = BeCl₂ + H₂

Be + 2NaOH + 2H₂O = Nа₂[Ве(ОН)₄] + H₂↑

Ìåòàëäàð өçàðà әрекеттесіп õèìèÿëûқ қîñûëûñòàð òүçåäi. Îëàðäû èíòåðìåòàëäûқ қîñûëûñòàð íåìåñå èíòåðìåòàëëèäòåð äåï àòàéäû. Ìûñàë ðåòiíäå ñóðüìàìåí қîñûëûñòàðäû êөðñåòóãå áîëàäû: Na₂Sb, Ca₃Sb₂, NiSb, Ni₄Sb, FeSb_х, (х = 0,72 - 0,92). Îñû қîñûëûñòàðäà ìåòàëäàð áåéìåòàëäàðìåí áàéëàíûñқàíäàé òîòûғó äәðåæåëåðін êөðñåòïåéäi.

Èíòåðìåòàëëèäòеðäегі õèìèÿëûқ áàéëàíûñ ìåòàëäûқ болады. Îëàð өçiíiң ñûðòқû òүðiìåí ìåòàëäàðғà ұқñàс келеді. Áiðàқ қàòòûëûғû ìåòàëäàðғà қàðàғàíäà æîғàðû, àë ñîçûëғûøòûғû òөìåí болады. Èíòåðìåòàëëèäòеðді êөáiíåñå æàðòûëàé өòêiçãiø ðåòiíäå ïàéäàëàíàäû.

Èíòåðìåòàëäûқ қîñûëûñòàð. Òåõíèêàäà құéìàëàðäû, ñûðëàðäû қîëäàíó

Òàçà ìåòàëäàðғà қàðàғàíäà құéìàëàðäû æèi қîëäàíóдûң ñåáåái құймаларäûң òåõíèêàëûқ æàғûíàí қàæåòòi ñàïàëàðû æîғàðû áîëàäû (қàòòûëûғû, êîððîçèÿғà, æîғàðû òåìïåðàòóðàғà òөçiìäiëiãi және ò.á.қасиеттері).

Құéìàëàð қàñèåòòåðiíiң îëàðäûң құðàìûíà êiðåòií ìåòàëäàðäûң қàñèåòòåðiíåí åëåóëi àéûðìàøûëûқòàðû áîëàäû. Құéìàíûң áàëқó òåìïåðàòóðàñû өçiíiң құðàìûíà êiðåòií ìåòàëäûң әðқàéñûñûíûң áàëқó òåìïåðàòóðàñûíàí òөìåí áîëàäû. Ìûñàëû, кадмиéäiң 40% - нан (áалқу òемпературасы - 321°С) æәíå висмуòòiң 60% - нан (áалқу òемпературасы - 271°С) òұðàòûí құéìàíûң áàëқó òåìïåðàòóðàñû 144°С.

Құéìàíûң қàòòûëûғû өçiíiң құðàìûíà êiðåòií åң æұìñàқ ìåòàëäûң қàòòûëûғûíàí æîғàðû áîëàäû.

Áàëқûғàí ìåòàëäàðäû àðàëàñòûðó æәíå ñàëқûíäàòó àðқûëû құéìàëàð àëàäû. Åêi ñұéûқ өçàðà àðàëàñқàí êåçäå ìûíàäàé æàғäàéëàðдың áîëóы ìүìêií:

1. Áàëқûғàí ìåòàëäàðäû áið-áiðiìåí àðàëàñòûðғàíäà áið ìåòàëäûң áàëқûìàñû åêiíøi ìåòàëäûң áàëқûìàñûíäà æàé åðói ìүìêií

2. Áið ìåòàëë åêiíøi ìåòàëìåí әðåêåòòåñiï õèìèÿëûқ қîñûëûñòàð (èíòåðìåòàëäûқ қîñûëûñòàð) òүçói ìүìêií. Êөï æàғäàéäà құéìàëàð æåêå ìåòàëäàðäûң òүéiðøåêòåði ìåí õèìèÿëûқ қîñûëûñòàðäàí òұðàäû.

3. Åãåð áàëқûғàí ìåòàëäàð өçàðà êåç êåëãåí қàòûíàñòà àðàëàñàòûí áîëñà, îíäà áiðòåêòi құéìà òүçiëåäi. Ìûñàëû, күміс-алтын, алтын-платина. Мұндай құймаларды қатты ерітінділер деп қарастыруға болады.

Êåéáið құéìàëàðäûң құðàìûíà ìåòàëäàðäàí áàñқà áåéìåòàëäàð да (êөìiðòåê, êðåìíèé, ôîñôîð, áîð, êүêiðò) êiðåäi.

Êîððîçèÿíûң íåãiçãi òүðëåði. Êîððîçèÿ èíãèáèòîðëàðû.

Ìåòàëäàðäûң æәíå îëàðäûң құéìàëàðûíûң ñûðòқû îðòàíûң әñåðiíåí áұçûëóûí êîððîçèÿ äåéäi. Êîððîçèÿ õèìèÿëûқ æәíå ýëåêòðîõèìèÿëûқ áîëûï åêiãå áөëiíåäi.

Õèìèÿëûқ êîððîçèÿ äåï ìåòàëäàð ìåí құéìàëàðäûң ýëåêòð òîãû ïàéäà áîëìàéòûí òàçà õèìèÿëûқ ðåàêöèÿëàðäûң íәòèæåñiíäå áұçûëóûí àéòàäû.

Õèìèÿëûқ êîððîçèÿ ìåòàëäàðäûң ãàçäàðìåí, ñұéûқ çàòòàðìåí әðåêåòòåñóiíiң íәòèæåñiíäå æүðåäi. Õèìèÿëûқ êîððîçèÿғà қûçғàí òåìiðäiң òîòûғóû ìûñàë áîëàäû.

4Fe + 3О₂ = 2Fe₂О₃

Òåìïåðàòóðàíûң æîғàðûëàóûíà áàéëàíûñòû êîððîçèÿíûң æûëäàìäûғû àðòàäû. Ìàãíèé, àëþìèíèé, íèêåëü, õðîì, ìûñ ñèÿқòû ìåòàëäàð îòòåêïåí әðåêåòòåñêåíäå îëàðäûң áåòiíäå қîðғàíûø îêñèäòік қàáàт ïàéäà áîëûï ол îëàðäû àðû қàðàé êîððîçèÿëàíóäàí ñàқòàéäû.

Òîòûғó-òîòûқñûçäàíó ðåàêöèÿëàðûíûң íәòèæåñiíäå æүéåäå ýëåêòð òîãû ïàéäà áîëó àðқûëû æүðåòií êîððîçèÿíû ýëåêòðîõèìèÿëûқ êîððîçèÿ äåéäi.

Ýëåêòðîõèìèÿëûқ êîððîçèÿ ýëåêòðîëèòòåãi åêi ìåòàëäûң æàíàñóûның íәòèæåñiíäå æүðåäi. Áұë æàғäàéäà ãàëüâàíè ýëåìåíòі òүçiëåäi. Ìåòàëäàð ýëåìåíòòiң ýëåêòðîäòàðû, àë ñóäà åðiãåí ãàçäàð және ò.á. çàòòàð ýëåêòðîëèò áîëàäû. Ýëåêòðîäòûқ ïîòåíöèàëû òåðiñòåó ìåòàëë åðèäi (àíîä), àë ïîòåíöèàëû æîғàðûëàó ìåòàëäà ñóòåê (ñóòåêòiê äåïîëÿðëåíó) íåìåñå îòòåê èîíû (îòòåêòiê äåïîëÿðëåíó) òîòûқñûçäàíàäû:

Me - 2 = Ме²⁺

2Н⁺+2 = Н₂

О₂ + 2Н₂О + 4 = 4ОН^-

Ìûñàëû, äûìқûë àóàäà òåìið ìåí ìûñ æàíàñқàíäà ãàëüâàíè ýëåìåíòi òүçiëåäi. Ìұíäà òåìið – àíîä, ìûñ – êàòîä. Áұë ãàëüâàíè ýëåìåíòiíiң æұìûñûíûң íәòèæåñiíäå òåìið òîòûғàäû, яғни êîððîçèÿëàíàäû, өéòêåíi îíûң ýëåêòðîíäàðû үçäiêñiç ìûñқà қàðàé æûëæèäû äà iøêi æүéåäå ýëåêòð òîãû ïàéäà áîëàäû. Îñûíûң íәòèæåñiíäå òåìið òîòûғûï èîí òүðiíäå åðiòiíäiãå êөøåäi:

2Fe + О₂ + 2Н₂О = 2Fe(OH)₂

Ерітіндідегі тåìið (II) ãèäðîêñèäi àóàäàғû îòòåêïåí àðû қàðàé òîòûғàäû:

Поиск по сайту: