Тест тапсырмалары 35 страница

18. Калий хлоридінің сулы ерітіндісі арқылы электр тогын өткізгенде катодта және (ерімейтін) анодта қандай заттар түзіледі?

1) сутек және хлор

2) калий және хлор

3) сутек және оттек

4) оттек және сутек

5) сутек және калий

19. Қандай заттың сулы ерітіндісін электролиздегенде катодта металл ионы да, су молекуласы да тотықсызданады?

1) ВаCl₂

2) NaCl

3) KCl

4) MgCl₂

5) ZnCl₂

20. Қандай тұздың сулы ерітіндісін және балқымасын электролиздегенде катод пен анодта бірдей заттар түзіледі?

1) натрий нитраты

2) натрий хлориді

3) мыс сульфаты

4) мыс хлориді

5) калий гидроксиді

21. Қандай заттың сулы ерітіндісін электролиздегенде катодта тек қана металл тотықсызданады?

1) литий бромиді

2) натрий хлориді

3) натрий нитраты

4) калий гидроксиді

5) мыс сульфаты

22. Ерімейтін анодты қолданып электролиздегенде қай тұздың анионы анодта тотығады?

1) NaNO₃

2) CuSO₄

3) NaCl

4) K₃PO₄

5) Li₂SiO₃

23. Қай заттың сулы ерітіндісін электролиздегенде катодта тек қана сутек бөлінеді?

1) ZnCl₂

2) NaCl

3) CuSO₄

4) Zn(NO₃)₂

5) FeCl₃

24. Күміс нитратының ерітіндісін электролиздеу барысында катодта не түзіледі?

1) күміс

2) сутек

3) оттек

4) күміс және сутек

5) сутек және оттек

25. Қай процесті электролиттік рафинирлеу деп атайды?

1) мұнай өнімдерін сатылап айдау

2) металды электролиз әдісімен электрлік тазалау

3) сілтінің балқымасын электролиздеу

4) тұзды гидролиздеу

5) электролит ерітіндісін жартылай өткізгіш арқылы өткізу

26. Балқытылған қосылысынан таза күйінде тек қана электролиз көмегімен алынатын металдар қатарын көрсетіңіз:

1) Mg, Au, K

2) К, Ag, Cu

3) Na, K, Al

4) Cs, Cu, Na

5) Al, Hg, Li

27. Металды коррозиядан қорғау үшін қандай үрдісті қолданады?

1) диффузия

2) гидролиз

3) электролиз

4) солватация

5) осмос

28. Фарадей заңының математикалық өрнегі:

1)

2)

3)

4)

5)

29. Сілтілік металл таза күйінде тек электролиз әдісімен алынады. Не себебтен?

1) стандартты электродты потенциалының мәні оң таңбаға ие болғандықтан

2) басқа әдістермен алынбайтын себебі оның стандартты электродты потенциалының мәні көп болады

3) металдардың электрохимиялық кернеу қатарының соңғы жағында орналасқан

4) өте белсенді металл болғандықтан таза күйінде басқа әдістермен алынбайды

5) белсенділігі төмен болғандықтан

30. Фарадей тұрақтысының мәні:

1) 965∙10²

2) 22,4

3) 6,02∙ 10²³

4) 298

5) 273

№ 15 дәріс. Металдар мен құймалардың қасиеттері

1. Дәрістің мақсаты:

Коррозия түрлерін, метал бұйымдарын коррозиядан қорғау әдістерін және авиацияда қолданылатын металдар мен құймалардың физикалық және химиялық қасиеттерін атомдардың электрондық қауыздарының құрылысына сүйеніп қарастыру

2. Дәрістің жоспары:

1. Ìåòàëäàð ìåí құéìàëàðäûң қàñèåòòåði. Ìåòàëäàð қàñèåòòåðiíiң химиялық элементтердің ïåðèîäòûқ æүéåñiíäåãi îðíûíà тәуелділігі.

2. Èíòåðìåòàëäûқ қîñûëûñòàð. Òåõíèêàäà құéìàëàðäû, ñûðëàðäû қîëäàíó

3. Êîððîçèÿíûң íåãiçãi òүðëåði. Êîððîçèÿ èíãèáèòîðëàðû.

4. Êîððîçèÿäàíқорғауæîëäàðû.

5. Ìåòàëäàðäû àëó. Ýëåêòðîëèòòiê ðàôèíàäòàó. Çîíàëûқ áàëқûòó

3. Дәрістің мазмұны:

Ìåòàëäàð ìåí құéìàëàðäûң қàñèåòòåði. Ìåòàëäàð қàñèåòòåðiíiң Ä. È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ æүéåñiíäåãi îðíûíà тәуелділігі.

Ìåòàëäàðäûң химиялық элементтердің периодтық æүéåсінäåãi îðíû. Õèìèÿëûқ ýëåìåíòòåðäiң êөïøiëiãi ìåòàëäàð. Ä. È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ æүéåñiíäåãi áàðëûқ s-ýëåìåíòòåð (áiðiíøi æәíå åêiíøi íåãiçãi òîïøàëàð), d-ýëåìåíòòåð (áàðëûқ қîñûìøà òîïøàëàð), f-ýëåìåíòòåð (ëàíòàíîèäòàð ìåí àêòèíîèäòàð) ìåòàëäàðғà æàòàäû. ð-ýëåìåíòòåð III-VIII íåãiçãi òîïøàëàðäà îðíàëàñқàí. Áұë òîïøàëàðäûң æîғàðғû æàғûíà áåéìåòàëäàð, òөìåíãi æàғûíà ìåòàëäàð îðíàëàñқàí. Ìûñàëû, áîðäàí àñòàòқà äåéií òүçó ñûçûқ æүðãiçñå, III-VIII íåãiçãi òîïøàëàðäûң ð-áåéìåòàëäàðû ñûçûқòûң æîғàðғû æàғûíà, ìåòàëäàðû òөìåíãi æàғûíà, àë ñûçûққà òàÿó жерде ìåòàëäûқ òà, áåéìåòàëäûқ òà қàñèåòòåð êөðñåòåòií àìôîòåðëiê (екідайлы) ð-ýëåìåíòòåð îðíàëàñàäû.

Ìåòàëäàðäûң ôèçèêàëûқ қàñèåòòåði. Áàðëûқ ìåòàëäàð (ñûíàïòàí áàñқàсы) қàëûïòû æàғäàéäà қàòòû çàòòàð. Îëàðäûң ìåòàëäûқ æûлтыры áàð. Ìåòàëäûқ æûлтыры òåê êåñåê êүéiíäå áàéқàëàäû, àë ұíòàқ êүéäåãi ìåòàëäàð қàðà òүñòi áîëàäû æәíå олардың ìåòàëäûқ æûлтыры áîëìàéäû.

Ìåòàëäàð ýëåêòð òîãûí æәíå æûëóäû æàқñû өòêiçåäi. Îëàðäûң ýëåêòðөòêiçãiøòiãi ìåòàëäàðäàғû áîñ ýëåêòðîíäàðäûң áîëóûíà áàéëàíûñòû болады. Áîñ ýëåêòðîíäàð ïîòåíöèàëäàð àéûðìàñûíûң øàìàëû әñåðiíiң өçiíåí òåðiñ ïîëþñòåí îң ïîëþñêå қîçғàëà áàñòàéäû. Ñîíûìåí ìåòàëäàðäûң ýëåêòðөòêiçãiøòiãi îëàðäàғû áîñ ýëåêòðîíäàðäûң áîëóûíà ғàíà áàéëàíûñòû åìåñ, ñîíûìåí қàòàð ìåòàëäàðäûң iøêi құðûëûñûíà æәíå ýëåêòðîíäàðäûң æûëæóûíà êөìåêòåñåòií æàғäàéëàðғà äà áàéëàíûñòû áîëàäû. Òåìïåðàòóðàíû æîғàðûëàòñà ìåòàëäûң электрөòêiçãiøòiãi êåìèäi, àë òөìåíäåòêåí êåçäå àðòàäû. Àáñîëþò íîëüäå ìåòàëäûң электрөòêiçãiøòiãi øåêñiç болады, ÿғíè àñà æîғàðû өòêiçãiøòiê құáûëûñ áàéқàëàäû. Электр тогын ең æàқñû өòêiçãiø êүìiñ, ìûñ, åң íàøàð өòêiçетін қîðғàñûí ìåí ñûíàï.

Ìåòàëäàðäà қîçғàëûï æүðåòií áîñ ýëåêòðîíäàð òåðáåëìåëi қîçғàëûñòà áîëàòûí èîíäàðìåí үíåìi ýíåðãèÿ àëìàñûï îòûðàäû. Îñûғàí áàéëàíûñòû ìåòàëë ìàññàñûíäàғû òåìïåðàòóðà òåç òåңåñåäi.

Ìåòàëäàðäûң æûëóөòêiçãiøòiãi ýëåêòðөòêiçãiøòiãiíå ñәéêåñ êåëåäi, ÿғíè ýëåêòðäi æàқñû өòêiçåòií ìåòàëäàð æûëóäû äà æàқñû өòêiçåäi. Åң æàқñû æûëóөòêiçåòií ìåòàëäàðға – êүìiñ ïåí ìûñ, àë íàøàð өòêiçåòiíäåðге – âèñìóò ïåí ñûíàï жатады.

Ìåòàëäàðäûң ñîçûëғûøòûқ қàñèåòòåðiíiң ìàңûçû өòå çîð. Ñûðòқû êүøòiң әñåðiíåí өçäåðiíiң ïiøiíäåðií өçãåðòiï æәíå ñîë өçãåðãåí ïiøiíií êүø әñåð åòóií òîқòàòқàííàí êåéií ñàқòàï қàëó қàñèåòií ìåòàëäàðäûң ñîçûëғûøòûғû äåéäi. Әñåð åòó àðқûëû ìåòàëäàðäàí æұқà қàңûëòûðëàð, æiңiøêå ñûìäàð, ò.á. æàñàóғà áîëàäû. Ìåòàëäàðäûң iøiíäå åң ñîçûëғûøû àëòûí. Ïëàòèíàíûң, êүìiñòiң, ìûñòûң, қîðғàñûííûң, òåìiðäiң ñîçûëғûøòûқòàðû æîғàðû áîëàäû, àë ñîçûëғûøòûғû өòå òөìåí ìåòàëë – ìàðãàíåö.

Òûғûçäûққà áàéëàíûñòû ìåòàëäàðäû æåңië æәíå àóûð äåï øàðòòû òүðäå áөëåäi. Òûғûçäûғû 5 ã/ñì³-òåí êåì áîëàòûíäàðûí æåңië, àë қàëғàíäàðûí àóûð ìåòàëäàðға жатқызады. Æåңië ìåòàëäàðғà ñiëòiëiê ìåòàëäàð, àëþìèíèé, òèòàí және ò.á. æàòàäû. Åң æåңië ìåòàëë ëèòèé (òûғûçäûғû 0,53 ã/ñì³), åң àóûð ìåòàëë îñìèé (òûғûçäûғû 22,6 ã/ñì³). Ìåòàëäàðäûң òûғûçäûғû îëàðäûң àòîìäûқ ìàññàëàðûíà, àòîìäûқ ðàäèóñòàðûíà, êðèñòàëäûқ òîðëàðûíäàғû àòîìäàðäûң îðíàëàñó òûғûçäûғûíà áàéëàíûñòû болады.

Ìåòàëäàðäûң áàëқó òåìïåðàòóðàñû îëàðäûң êðèñòàëäûқ òîðëàðûíäàғû áөëøåêòåðiíiң àðàñûíäàғû áàéëàíûñòàðäûң ìûқòûëûғûìåí àíûқòàëàäû. Ìåòàëäàðäûң áàëқó òåìïåðàòóðàñû êåң êөëåìäå өçãåðåäi. Åң îңàé áàëқèòûí ìåòàëë ñûíàï, àë åң қèûí áàëқèòûí ìåòàëë âîëüôðàì. 1000⁰Ñ тåìïåðàòóðàдан æîғàðû òåìïåðàòóðàäà áàëқèòûí ìåòàëäàð – қ èûí áàëқèòûí, ал 1000⁰Ñ тåìïåðàòóðàдан òөìåí балқитын металдар æåңië áàëқèòûí ìåòàëäàðға жатады.

Қàòòûëûғû æàғûíàí äà ìåòàëäàðäûң áið-áiðiíåí àéûðìàøûëûғû өòå çîð. Åң æұìñàқ ìåòàëäàð íàòðèé ìåí êàëèé (îëàðäû ïûøàқïåí êåñуге болады), àë åң қàòòû ìåòàëäàð õðîì, âîëüôðàì (ñîңғû ìåòàëë øûíûíû äå êåñåäi).

Ìåòàëäàðäûң îñûíäàé қàñèåòòåði îëàðäûң êðèñòàëë òîðëàðûның құðûëûñûíà áàéëàíûñòû. Ìåòàëë àòîìäàðû êðèñòàëë òîðäà ìåòàëäûқ áàéëàíûñ òүçåäi. Êðèñòàëë òîðäûң òүéiíäåðiíäå îң èîíäàð, àë èîíäàð àðàñûíäà áîñ ýëåêòðîíäàð (ýëåêòðîí ãàçû) îðíàëàñқàí. Áîñ ýëåêòðîíäàð áið àòîìíàí åêiíøi àòîìғà æûëæûï àòîìäàðäû áiðòұòàñ áàéëàíûñòûðûï òұðàäû. Ìåòàëë ìөëøåði áiðäåé øàð òәðiçäi àòîìäàðäûң òûғûç îðíàëàñóû íәòèæåñiíäå әðòүðëi êðèñòàëë òîð òүçåäi. Êðèñòàëë òîðäûң үø òүði áîëàäû: êóá òәðiçäi êөëåìäiê, êóá òәðiçäi áåòòiê және ãåêñàãîíàëüäû.

Поиск по сайту: