Тест тапсырмалары 24 страница

Қàçiðãi êөçқàðàñ áîéûíøà åðó ôèçèêàëûқ-õèìèÿëûқ үрдіс. Åðó êåçiíäå åðèòií çàò бөлшектері åðiòêiøòiң ìîëåêóëàëàðûның арасына біркелкі тарап äèôôóçèÿëàíады, сонымен қатар, олар өçàðà әðåêåòòåñiï ìîëåêóëàëûқ қîñûëûñòàð òүçåäi. Ñóñûç åðiòiíäiëåðäå түзілген áұë қîñûëûñòàðäû ñîëüâàòòàð, àë ñóäàғû åðiòiíäiëåðäегі қосылыстарды ãèäðàòòàð äåп атайды. Êөïòåãåí æàғäàéëàðäà ñîëüâàòòàð ìåí ãèäðàòòàð òұðàқñûç áîëàäû äà, олардû ерітіндіден æåêå áөëіп алғанда ыдырап êåòåäi.

Äåãåíìåí де áiðàç ãèäðàòòàð òұðàқòû áîëàäû, олар åðiòiíäiíi ñóàëòқàíäà êðèñòàëëîãèäðàò òүðiíäå áөëiíiï øûғàäû. Құðàìûíäà ñó ìîëåêóëàëàðû áàð қàòòû çàòòàðäû êðèñòàëëîãèäðàòòàð äåéäi, àë олардың құрамындағы ñó ìîëåêóëàëàðûí êðèñòàëдûқ ñó äåп атайды. Кристаллогидраттарға ìûíà çàòòàð æàòàäû:

және ò.á.

Çàòòàð ñóäà åðiãåíäå æûëó құáûëûñòàðû áàéқàëàäû, яғни зàòтар кез-келген еріткіште åðiãåíäå æûëó áөëiíåäi íå болмаса æûëó ñiңiðiëåäi. Áөëiíåòií íåìåñå ñiңiðiëåòií æûëóäû çàòòûң åðó æûëóû äåéäі. Áið ìîëü çàò åðiãåíäå áөëiíåòií íåìåñå ñiңiðiëåòií æûëóäû ñîë çàòòûң ìîëåêóëàëûқ åðó æûëóû äåï àòàéäû.

Åðó êåçiíäå áàéқàëàòûí æàëïû æûëó ýôôåêòiñi қàòòû çàò åðiãåíäå áîëàòûí әð òүðëi үрдістåðäiң æûëó ýôôåêòiëåðiíiң àëãåáðàëûқ қîñûíäûñûíà òåң болады. Áұë әð òүðëi үрдіñòåðäiң æûëó ýôôåêòiëåðiíå ìûíàëàð æàòаäû:

1) Ãèäðàòòàíó ýíåðãèÿñû. Қàòòû çàò áөëøåêòåðiíiң ñóìåí әðåêåòòåñiï ãèäðàòтàíóû íәòèæåñiíäå æûëó áөëiíåäi.

2) Êðèñòàëäûқ òîð ýíåðãèÿñû. Қатты заттың еðóі êåçiíäå êðèñòàëäûң æåêå áөëøåêòåðãå ûäûðàóы æûëóды ñiңiðå æүðåäi.

Сонымен, åðó êåçiíäå áàéқàëàòûí æàëïû æûëó ìөëøåði ãèäðàттану êåçiíäå áөëiíåòií æûëó ìåí êðèñòàëäûқ òîðäûң áұçûëóû êåçiíäå ñiңiðiëåòií æûëóäûң қîñûíäûñûíà òåң áîëàäû:

Ìûñàëû, êүéäiðãiø íàòðäы (натрий гидроксидін) ñóäà åðiòêåíäå êðèñòàëäû áұçóғà æұìñàëàòûí æûëóäàí îíûң ãèäðàòòàíó æûëóû êөï áîëғàíäûқòàí åðiòiíäi ûñèäû:

Êåéáið қàòòû çàòòàðäû ñóäà åðiòêåíäå êðèñòàëäû áұçóғà æûëó ìîëåêóëàëàðäûң êèíåòèêàëûқ ýíåðãèÿñûíûң åñåáiíåí æұìñàëàäû äà, åðiòiíäi ñóèäû. Ìûñàëû, àììîíèé íèòðàòûíûң åðói æûëó ñiңiðå æүðåäi:

Äèôôóçèÿ æәíå îñìîñ

Åðiãåí çàò ìîëåêóëàëàðûíûң áүêië åðiòiíäi áîéûíà өç áåòiìåí òàðàëó құáûëûñûí äèôôóçèÿ äåп атайды.

Ñó ìåí åðiòiíäiíi áið-áiðiíåí æàðòûëàé өòêiçãiø – êåóåê ìåìáðàíà (êîëëîèä ïëåíêàñû, öåëëîôàí, ìàëäûң æàðғàғû) арқылы áөëñåê, ìåìáðàíà ñó ìîëåêóëàñûí өòêiçåäi, àë åðiãåí çàòòû өòêiçáåéäi. Áұë æàғäàéäà äèôôóçèÿ òåê áið æàқòû æүðåäi, ÿғíè ñó ìîëåêóëàñû åðiòiíäi æàққà êîíöåíòðàöèÿ òåңåëãåíøå äèôôóçèÿëàíàäû. Îñûíäàé æàðòûëàé өòêiçãiø àðқûëû áiðæàқòû äèôôóçèÿíû îñìîñ äåï àòàéäû.

Îñìîñ құáûëûñû åðiòiíäiäåãi åêi æàқòûң êîíöåíòðàöèÿëàðû òåң áîëғàí êåçäå òîқòàéäû.

Îñìîñ құáûëûñûíûң òàáèғàòòà, өñiìäiê, æàíóàð æәíå àäàì өìiði үøií ìàңûçû îðàñàí çîð. Өñiìäiê æәíå æàíóàð æàñóøàñûíûң қàáûðғàñû æàðòûëàé өòêiçãiø ìåìáðàíà қûçìåòií àòқàðàäû. Îë òåê ñóäû өòêiçåäi äå æàñóøà ñөëäåðií өòêiçáåéäi, ñîíäûқòàí өñiìäiê, æàíóàð àғçàñûíäà қîðåêòiê çàòòàð æàñóøàғà æèíàëàäû.

Åðiòiíäi беòiíäåãi áóäûң òûғûçäûғû æәíå қûñûìû. Ðàóëü çàңäàðû

Ñұéûқòàð áóëàíғàí êåçäå îíûң беòiíäå áó ïàéäà áîëàäû. Áóëàíó - қàéòûìäû үрдіñ, булануға кåði áàғûòòà жүретін үрдіñ – êîíäåíñàöèÿëàíó. Îñû åêi үрдісòiң æûëäàìäûқòàðû òåңåñêåí êåçäå áó ìåí ñұéûқ àðàñûíäà äèíàìèêàëûқ òåïå-òåңäiê îðíàéäû. Ñұéûқ áåòiíäåãi îñûíäàé æàғäàéäàғû áóäû қàíûққàí áó äåï àòàйды.

Қàíûққàí áó қûñûìû àòìîñôåðàëûқ қûñûììåí òåңåñêåí кездегі òåìïåðàòóðàäà ñұéûқ қàéíàéäû.

Òàçà ñó áåòiíäå òåê ñó ìîëåêóëàëàðû áîëàäû. Åãåð îñû ñуғà àçғàíà ìөëøåðäå áóëàíáàéòûí çàòòû қîññà, îíäà пайда болған åðiòiíäi áåòiíäå åðiòêiøòiң ìîëåêóëàëàðûìåí қàòàð åðiãåí çàòòûң äà ìîëåêóëàëàðû áîëàäû. Еріген çàòòûң ìîëåêóëàëàðû åðiòêiø ìîëåêóëàëàðûíûң áóëàíóûíà áөãåò æàñàéäû. Ñîíäûқòàí äà áiðäåé òåìïåðàòóðàäà åðiòiíäi áåòiíäåãi áóäûң қûñûìû òàçà åðiòêiø үñòiíäåãi қûñûìғà қàðàғàíäà àç áîëàäû.

Åðiòiíäi áåòiíäåãi қаныққан бу қûñûìыíûң òөìåíäåói åðiòiíäiнің êîíöåíòðàöèÿñûíà òәóåëäi áîëàдû. Осы тәуелділікті Ô. Ðàóëü àøòû. Áұë çàңды áûëàé тұжырымдауға болады: åðiòiíäi áåòiíäåãi қаныққан бу қûñûìыíûң ñàëûñòûðìàëû òөìåíäåói åðiãåí çàòòûң ìîëüäiê үëåñiíå òåң áîëàäû:

=N

ìұíäàғû ð₀ – òàçà åðiòêiø беòiíäåãi қаныққан áóäûң қûñûìû, ð – åðiòiíäi áåòiíäåãi қаныққан будың қûñûìы, N – åðiãåí çàòòûң ìîëüäiê үëåñi.

Åðiòiíäiíiң êðèñòàëäàíóû æәíå қàéíàóû

Åðiòiíäiíiң қàòó òåìïåðàòóðàñûíûң òөìåíäåói æәíå қàéíàó òåìïåðàòóðàñûíûң æîғàðûëàóû ерітінді áåòiíäåãi қûñûìíûң өçãåðóiíå áàéëàíûñòû болады.

Òàçà åðiòêiø ïåí åðiòiíäiíiң қàéíàó òåìïåðàòóðàñûíûң àéûðìàñûí åðiòiíäiíiң қàéíàó òåìïåðàòóðàñûíûң æîғàðûëàóû (∆t_қàéíàó) деп атайды. Òàçà åðiòêiø ïåí åðiòiíäiíiң қàòó òåìïåðàòóðàñûíûң àéûðìàñûí åðiòiíäiíiң қàòó òåìïåðàòóðàñûíûң òөìåíäåói (∆t_қàòó) дейді.

∆t_қàéíàó = t^/_қàéíàó – t_қàéíàó

∆t_қàòó = t^/_қàòó – t_қàòó

Ðàóëü еðiòiíäiëåðäiң қðèñòàëäàíóûí æәíå қàéíàóûí çåðòòåï төмендегі тәуелділікті àíûқòàäû: áåéýëåêòðîëèòòiң ñұéûлòûëғàí åðiòiíäiëåðiíäå қàéíàó òåìïåðàòóðàñûíûң æîғàðûëàóû æәíå қàòó òåìïåðàòóðàñûíûң төмендеói åðiòiíäi êîíöåíòðàöèÿñûíà ïðîïîðöèîíàë болады:

∆t_ºàéíàó=ЕÑ

∆t_ºàòó=КÑ,

ìұíäàғû Ñ– молялäiê êîíöåíòðàöèÿ, Е æәíå К – эбуллиоскопияëûқ (ýáóëèî – қàéíàó) æәíå криоскопияëûқ (êðèîñ – ñóûқ) òұðàқòûëàð.

Å æәíå Ê êîýôôèöèåíòòåði åðiòiíäi êîíöåíòðàöèÿñû áiðãå òåң áîëғàí êåçäåãi қàòó òåìïåðàòóðàñûíûң êåìóií æәíå қàéíàó òåìïåðàòóðàñûíûң æîғàðûëàóûí êөðñåòåäi. Îëàðäûң ôèçèêàëûқ ìәíi міне îñûнда. Áұë òұðàқòûëàð òåê åðiòêiøòiң òåãiíå áàéëàíûñòû болады.

Поиск по сайту: