Тест тапсырмалары 13 страница

Èîíäûқ áàéëàíûñ. Õèìèÿëûқ қàñèåòòåðiíiң àðàñûíäà үëêåí àéûðìàøûëûқòàðû áàð ýëåìåíòòåð, мысалы ìåòàëäàð ìåí áåéìåòàëäàð áið-áiðiìåí әðåêåòòåñiï èîíäûқ қîñûëûñòàð òүçåäi.

Áұë æàғäàéäà ìåòàëë àòîìû ìåí áåéìåòàëë àòîìûíûң àðàñûíäà òүçiëãåí қîñ ýëåêòðîí ýëåêòðòåðiñòiëiãi áàñûì áåéìåòàëға òîëûқòàé àóûñûï êåòåäi. Îñûíûң íәòèæåñiíäå ýëåêòðîíäàðûíàí àéûðûëûï қàëғàí ìåòàëë îң çàðÿäòàëàäû, àë ýëåêòðîíäàðды қîñûï àëғàí áåéìåòàëë òåðiñ çàðÿäòàëàäû. Ýëåêòðîíäàðûí áåðiï æiáåðãåí ìåòàëäûң ñûðòòàí ñàíàғàíäàғы åêiíøi энергетикалық деңгейі òұðàқòû ñåãiç ýëåêòðîíäû қàáàòқа айналады, àë ýëåêòðîíäàðды қîñûï àëғàí áåéìåòàëл ñûðòқû қàáàòûíäàғû ýëåêòðîíäàð ñàíûí ñåãiçãå äåéií æåòêiçåäi.

Ïàéäà áîëғàí îң çàðÿäòû ìåòàëë èîíû ìåí òåðiñ çàðÿäòû áåéìåòàëë èîíû áiðií-áiði ýëåêòðîñòàòèêàëûқ êүøïåí òàðòûï қîñûëûñ òүçåäi. Ìûñàë ðåòiíäå íàòðèé õëîðèäiíiң òүçiëó үрдісін êåëòiðóãå áîëàäû. Áұë æàғäàéäà íàòðèé ìåí õëîð àòîìäàðû áið-áið äàðà ýëåêòðîíäàðûí îðòàқòàñòûðûï àòîìäàðäûң àðàñûíäà қîñ ýëåêòðîí òүçiëåäi äåï қàðàñòûðóғà áîëàäû. Áiðàқ íàòðèéãå қàðàғàíäà õëîðäûң ýëåêòðîíды қîñûï àëó қàáiëåòi, яғни электртерістілігі өòå êүøòi áîëғàíäûқòàí òүçiëãåí қîñ ýëåêòðîí õëîðғà òîëûқ êөøiп кетеді:

Na ∙ + · : → [ Na ]⁺ + [: : ]^-

Қîñ ýëåêòðîííûң құðàìûíà êiðіп кеткен áið ýëåêòðîíыíàí àéûðûëûï қàëғàí íàòðèé îң çàðÿäòû èîíғà àéíàëàäû. Íàòðèéäiң áið ýëåêòðîíûí өçiíå қîñûï àëûï, õëîð àòîìû òåðiñ çàðÿäòû èîíғà àéíàëàäû. Íàòðèéäiң îң зарядталған èîíû ìåí õëîðäûң òåðiñ зарядталған èîíû áiðií-áiði òàðòûï натрий хлоридін òүçåäi.

Åêi àòîìíûң àðàñûíäàғû қîñ ýëåêòðîííûң ñîë àòîìäàðäûң áiðåóiíå òîëûқòàé êөøіп кетуінің íәòèæåñiíäå òүçiëãåí èîíäàð àðàñûíäàғû õèìèÿëûқ áàéëàíûñòû èîíäûқ áàéëàíûñ äåï àòàéäû.

Èîíäûқ áàéëàíûñ àðқûëû òүçiëãåí қîñûëûñòàðäû èîíäûқ қîñûëûñòàð äåéäi.

Èîíäûқ қîñûëûñòàðға íàòðèé õëîðèäi êàëüöèé ñóëüôèäi ìûñ (II) îêñèäi ìàãíèé íèòðèäi және ò.á. æàòàäû.

Èîíäûқ қîñûëûñòàðäûң қàéíàó æәíå қàòó òåìïåðàòóðàларû æîғàðû áîëàäû, áàëқûғàíäà ýëåêòð òîãûí өòêiçåäi.

Ìåòàëäûқ áàéëàíûñ. Ìåòàëäàð қàòòû çàòòàð áîëғàíäûқòàí, îëàð êðèñòàëë òîð құðàéäû. Êөïтеген ìåòàëäàðäà áîñ îðáèòàëäàð (3ð, 3d) áàð. Êðèñòàë òîðäà àòîìäàð áið-áiðiíå æàқûíäàғàí êåçäå îñû áîñ îðáèòàëäàð àéқàñàäû, àë ìåòàëë àòîìûíûң ñûðòқû ýëåêòðîíäàðû îñû îðáèòàëäàðғà æåңië өòiï àòîìäàðäû áàéëàíûñòûðàäû. Îñûíäàé áàéëàíûñòû ìåòàëäûқ байланыс äåï àòàéäû.

Ñûðòқû қàáàòûíäà әëñiç ұñòàëûï òұðғàí ýëåêòðîíû àç æәíå áîñ îðáèòàëäàðû êөï ýëåìåíòòåð ғàíà ìåòàëäûқ áàéëàíûñ òүçå àëàäû. Ñûðòқû ýëåêòðîíäàðäûң èîíäàíó ýíåðãèÿñû øàìàëû áîëғàíäûқòàí, ìåòàëäûң êðèñòàëë òîðûíäà ýëåêòðîíäàð “ýëåêòðîí ãàçû” òүðiíäå áîñ күйде æүðåäi. Îñû àç ғàíà ýëåêòðîíäàð áiðòàëàé èîíäû áàéëàíûñòûðûï òұðàäû.

Ìåòàëäàðäûң áàðëûқ ôèçèêàëûқ, õèìèÿëûқ қàñèåòòåði îñû ìåòàëäûқ áàéëàíûñòûң әñåðiíåí òóûíäàéäû.

Ñóòåêòi áàéëàíûñ. Áұë òèïòi áàéëàíûñты òүçóãå міндетті түрде õèìèÿëûқ қîñûëûñòàðäàғû ñóòåê атомдары қàòûñàäû.

Ïîëþñòi áið ìîëåêóëàäàғû ñóòåêòiң ïîëþñòi åêiíøi ìîëåêóëàäàғû ýëåêòðòåðiñòiëiãi áàñûì ýëåìåíòêå òàðòûëóû àðқûëû òүçiëåòií õèìèÿëûқ áàéëàíûñòû ñóòåêòi áàéëàíûñ äåéäi. Ìûñàë ðåòiíäå ñó ìîëåêóëàëàðûíûң àðàñûíäà òүçiëåòií ñóòåêòi áàéëàíûñòû қàðàñòûðàéûқ. Ñó ìîëåêóëàñûíäàғû ñóòåêòiң ýëåêòðòåðiñòiëiãi аз, îòòåêòiң ýëåêòðòåðiñòiëiãi áàñûì áîëғàíäûқòàí îëàðäûң àðàñûíäàғû қîñ ýëåêòðîíäàð îòòåêêå қàðàé àóûñûï ïîëþñòi ìîëåêóëà òүçiëåäi. Ìîëåêóëàíûң îòòåê æàғû òåðiñ, ñóòåê æàғû îң çàðÿäòû áîëàäû.

Ñóäûң îñûíäàé ïîëþñòi ìîëåêóëàëàðû áið-áiðiìåí êåçäåñêåíäå áið ìîëåêóëàäàғû îң çàðÿäòû ñóòåê àòîìû åêiíøi ìîëåêóëàäàғû òåðiñ çàðÿäû áàð îòòåêòiң äàéûí æұï ýëåêòðîíäàðûíà òàðòûëûï ñóòåêòi áàéëàíûñ òүçåäi:

– _В.............. – _А

‌ ‌

⁺Н ⁺Н

Ñóòåêòi áàéëàíûñ êөï íүêòåëåð àðқûëû êөðñåòiëãåí. Ñóòåêòi áàéëàíûñ êәäiìãi õèìèÿëûқ áàéëàíûñòàðäàí әëñiç áîëàäû. Ñóòåêòi áàéëàíûñòûң үçiëó ýíåðãèÿñû 5-8 êêàë/ìîëü, àë êîâàëåíòòi áàéëàíûñòûң үзiëó ýíåðãèÿñû øàìàìåí 30-100 êêàë/ìîëü ìөëøåðiíäå áîëàäû. Ñóòåêòi áàéëàíûñòûң òүçiëói, çàòòàðäûң қàñèåòòåðiíå әñåð åòåäi, îëàðäûң қàéíàó, áàëқó òåìïåðàòóðàëàðûí àðòòûðàäû.

Ñóòåê ìîëåêóëàñû æәíå îíû ñèïàòòàï æàçó әäiñòåði. Âàëåíòòiëiê áàéëàíûñ æәíå ìîëåêóëàëûқ îðáèòàëäàð әäiñòåði.

1927 æ. Â. Ãåéòëåð ìåí Ô. Ëîíäîí Øðåäèíãåð òåңäåóií ïàéäàëàíûï ñóòåê ìîëåêóëàñûíûң құðûëûñûí àíûқòàäû.

Ñóòåê àòîìäàðû àðàñûíäàғû õèìèÿëûқ áàéëàíûñ ýëåêòðîíäûқ áұëòòàðäûң àéқàñқàíäûғûíàí òүçiëåäi. Åêi ñóòåê àòîìû áið-áiðiíå æàқûíäàғàí êåçäå îëàðäûң àðàñûíäà ýëåêòðñòàòèêàëûқ êүøòåðäiң åêi òүði ïàéäà áîëàäû: îëàðäûң áiðiíøiñi áið àòîìíûң ÿäðîñû ìåí åêiíøi àòîìның ýëåêòðîíû àðàñûíäàғû òàðòûëûñ êүøòåði, àë åêiíøiñi åêi àòîìíûң ÿäðîëàðы ìåí åêi àòîìíûң ýëåêòðîí áұëòòàðû àðàñûíäàғû ïàéäà áîëàòûí òåáiëiñ êүøòåði.

Àòîìäàðäûң áið-áiðiíå áåëãiëi қàøûқòûққà æàқûíäàóû êåçiíäå áiðiíøi êүøòiң әñåðiíåí îëàðäûң ýëåêòðîíäûқ áұëòòàðû қàбатòàñàäû æәíå îëàðäûң қàбатòàñóû ÿäðî àðàëûғûíäà êөáiðåê áîëàäû, ìұíûң íәòèæåñiíäå ìîëåêóëàëûқ îðáèòàëü òүçiëåäi. Ñîíûìåí, ñóòåê ìîëåêóëàñûның òүçiëói ýëåêòðîíäàðдың ñïèíäåði қàðàìà-қàðñû áîëғàíäûқòàí ìүìêií áîëäû.

Ìîëåêóëàëàðäàғû õèìèÿëûқ áàéëàíûñ òàáèғàòûí ñèïàòòàó үøií қàçiðãi êåçäå âàëåíòòi áàéëàíûñòàð (ÂÁ) æәíå ìîëåêóëàëûқ îðáèòàëäàð (ÌÎ) әäiñòåði êåңiíåí қîëäàíûëóäà.

Поиск по сайту: