Тест тапсырмалары 11 страница

Èîíäàíó ýíåðãèÿñûíûң ìәíi аз болатын àòîìäàð ìåòàëäûқ қàñèåò êөðñåòåäi. Àë èíåðòòi ãàçäàðäûң èîíäàíó ýíåðãèяñû өòå æîғàðû болады.

Àòîìíûң áið ýëåêòðîíäû қîñûï àëған êåçiíäåгі áөëiíåòií ýíåðãèÿ ýëåêòðîíғà æàқûíäûқ (Å) äåï àòàëàäû.

Èîíäàíó ýíåðãèÿñû ìåí ýëåêòðîíғà æàқûíäûқ ýëåêòðîíâîëüòïåí (ÝÂ) өëøåíåäi.

Ìîëåêóëà құðàìûíäàғû àòîìíûң өçiíå ýëåêòðîíдарды òàðòó қàáiëåòií ýëåêòðòåðiñòiëiê (Õ) äåéäi.

Ýëåêòрòåðiñòiëiê өëøåìi ðåòiíäå ìîëåêóëàäàғû àòîìäàðäûң èîíäàíó ýíåðãèяñû ìåí ýëåêòðîíғà æàқûíäûғûíûң àðèôìåòèêàëûқ қîñûíäûñûí àëàäû:

Õ=I+Å

Ýëåêòрòåðiñòiëiê ïåðèîä áîéûíøà àðòàäû. Ñiëòiëiê ìåòàëäàðäûң ýëåêòðòåðiñòiãi òөìåí áîëàäû. Ýëåêòðòåðiñòiëiãi åң êiøi ýëåìåíò ôðàíöèé (0,86), àë åң æîғàðû ýëåìåíò ôòîð (4,1). Ýëåìåíòòåðäiң ýëåêòðòåðiñòiëiãi àòîìíûң реттік íөìiðiíiң àðòóûíà байланысты ïåðèîäòû òүðäå өçãåðåäi, ïåðèîä áîéûíøà àðòàäû, òîï áîéûíøà êåìèäi. Ýëåêòðòåðiñòiëiê àòîìíûң áåéìåòàëäûқ қàñèåòiíiң өëøåìi.

Õèìèÿëûқ áàéëàíûñòûң ïîëþñòiëiãi байланысты түзетін атомдардың ýëåêòðòåðiñòiëiêòерiнің àéûðìàñûíà áàéëàíûñòû болады. Аéûðìàíûң ìәíi æîғàðû áîëғàн сайын áàéëàíûñтың ïîëþñòiлігі артады.

Õèìèÿëûқ ýëåìåíòòåðäiң ïåðèîäòûқ æүéåäåãi îðíû жәíе àòîì құðûëûñû òұðғûñûíàí ýëåìåíòòiң æәíå îíûң қîñûëûñòàðûíûң ñèïàòòàìàñû.

Õèìèÿëûқ ýëåìåíòòåðäi ñèïàòòàó төмендегі æîñïàð áîéûíøà жүргізіледі:

1. Ýëåìåíòòiң õèìèÿëûқ áåëãiñi

2. Ýëåìåíòòiң периодты жүйедегі орны: à) àòîìäûқ íөìiði ә) ïåðèîäы, òîбы á) салыстырмалы àòîìäûқ ìàññàсы

3. Ìåòàëë, áåéìåòàëë, àìôîòåðëiê ìiíåçäåìåñi áàð ýëåìåíò

4. ßäðî çàðÿäû

5. Ýëåêòðîíäàðдың æàëïû ñàíû, ýëåêòðîíäûқ қàáàò ñàíû, âàëåíòòiëiê ýëåêòðîíäûқ қàáàòòàғû ýëåêòðîíäàð ñàíû

6. Қîñûëûñòàð ôîðìóëàñû: à) îòòåãiìåí ә) ñóòåêпен қîñûëûñòàðының.

Çàòòàðäûң õèìèÿëûқ қàñèåòòåðiíiң ñèïàòòàмасûның æîñïàðы:

1. Ýëåìåíò, æàé çàò

2. Îêñèäòåð

3. Ãèäðîêñèäòåð

Ä. È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ çàңûíûң ìàңûçû

Ä.È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ çàңû õèìèÿ ғûëûìäàðûíûң äàìóûíà çîð ûқïàëûí òèãiçäi. Ïåðèîäòûқ çàң áàðëûқ ýëåìåíòòåðäi áið æүéåãå êåëòiðäi. Æåêå àëûíғàí áið ýëåìåíòòiң қàñèåòòåðií êåñòåäåãi îíû қîðøàғàí áàñқà ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåði àðқûëû àíûқòàóғà ìүìêiíäiê òóäû.

Ïåðèîäòûқ çàңäû ïàéäàëàíûï õèìèÿäà àëäûí àëà ғûëûìè áîëæàìäàð æàñàóғà æîë àøûëäû. Æàңà ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåði ìåí îëàðäûң қîñûëûñòàðûíûң қàñèåòòåðií áîëæàï àéòóғà ìүìêiíäiê туды.

Ä.È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ çàңûíûң íåãiçiíäå êåñòåäåãi áîñ îðûíäàð æàңàäàí àøûëғàí ýëåìåíòòåðìåí òîëòûðûëäû. Áұë çàңäû ïàéäàëàíà îòûðûï æàңàäàí àøûëàòûí ýëåìåíòòåðäiң қàñèåòòåðií áîëæàóғà áîëàäû. Ìûñàëû, åãåð №118 ýëåìåíòòi ñèíòåçäåó iñêå àññà, îë èíåðòòi ýëåìåíòêå æàòàäû.

Ïåðèîäòûқ çàң õèìèÿìåí áàéëàíûñòû áàñқà äà ғûëûìäàðäûң äàìóûíà àñà үëêåí әñåðií òèãiçäi.

Ä.È. Ìåíäåëååâòiң ïåðèîäòûқ çàңû àòîì құðûëûñû òóðàëû iëiìíiң äàìóûíà çîð әñåð åòòi, àë àòîì құðûëûñû òåîðèÿñû ïåðèîäòûқ çàңíûң ôèçèêàëûқ ìәíií òåðåң òүñiíóãå æàғäàé æàñàäû.

Àòîì құðûëûñû òåîðèÿñûíûң äàìóû íәòèæåñiíäå óðàííàí êåéiíãi ýëåìåíòòåðäi ñèíòåçäåó ìүìêií áîëäû æәíå àòîì ýíåðãèÿñûí àøûï îíû õàëûқ øàðóàøûëûғûíäà ïàéäàëàíó iñêå àñûðûëäû.

4. Бақылау сұрақтары:

1. Атомдар құрылысының мәні қандай?

2. Химиялық элементтің мінезедемесін қандай жоспармен жүргізу керек?

3. Периодтық жүйеде қандай топтар мен периодтар болады?

4. Элементтер құрылысының периодтық өзгерісін қалай түсінесіз?

5. Д.И. Менделеевтің периодтық заңының мәні қандай?

5.Тест тапсырмалары:

1. Периодтық жүйеде элементтер қалай орналастырылған?

1) электрондар санының кему ретімен

2) реттік номерлерінің өсу ретімен

3) металдық қасиеттерінің өсу ретімен

4) бейметалдық қасиеттерінің өсу ретімен

5) салыстырмалы атомдық массаларының өсу ретімен

2. Периодтық жүйеде қанша период бар?

1) 5

2) 8

3) 6

4) 7

5) 10

3. Периодтық жүйедегі топтар саны қанша?

1) 9

2) 7

3) 6

4) 8

5) 10

4. Кіші периодтар саны нешеге тең?

1) 5

2) 3

3) 4

4) 6

5) 7

5. Периодтық жүйеде қанша жұп қатар бар?

1) 2

2) 5

3) 4

4) 6

5) 7

6. р – Элементтер қай топтарда орналасқан?

1) 1, 2, 3, 4

2) 1, 2, 3, 4, 5, 6

3) 5, 6, 7, 8, 9, 1, 2

4) 1, 2

5) 3, 4, 5, 6, 7, 8

7. s – Элементтер саны қанша?

1) 14

2) 12

3) 16

4) 18

5) 30

8. Алтыншы периодта орналасқан f – элементтер қалай аталады?

1) дальтонидтер

2) актиноидтар

3) бертолидтер

4) лантаноидтар

5) бораттар

9. Жетінші периодта орналасқан f – элементтерді қалай атайды?

1) бертолидтер

2) лантаноидтар

3) дальтонидтер

4) бораттар

5) актиноидтар

10. Алтыншы периодта қанша элемент орналасқан?

1) 36

2) 18

3) 20

4) 32

5) 40

11. Ванадий элементтердің қандай тобына жатады?

1) s – элемент

2) d– элемент

3) р – элемент

4) f – элемент

5) q – элемент

12. Бесінші периодта қанша р - элементтер орналасқан?

1) 8

2) 5

3) 6

4) 9

5) 10

13. Әрбір периодтағы s – элементтер саны қанша?

1) 8

2) 3

3) 2

4) 9

5) 10

14. Периодтағы элементтердің қасиеттері солдан оңға қарай қалай өзгереді?

1) тек бейметалдық қасиет артады

2) бейметалдық қасиет бәсеңдеп металдық қасиет артады

3) металдық қасиет бәсеңдеп бейметалдық қасиет өзгермейді

4) тек металдық қасиет артады

5) металдық қасиет бәсеңдеп бейметалдық қасиет артады

15. Топтағы элементтердің қасиеттері реттік номерлері өскен сайын қалай өзгереді?

1) металдық және бейметалдық қасиеттер бәсеңдейді

2) металдық қасиет кемиді, бейметалдық қасиет артады

3) металдық қасиет артады, бейметалдық қасиет бәсеңдейді

4) металдық және бейметалдық қасиеттер артады

5) металдық қасиет өзгермейді, бейметалдық қасиет артады

16. Топта жоғарыдан төмен қарай иондану энергиясы қалай өзгереді?

1) азаяды

2) бірде артып бірде кемиді

3) өзгермейді

4) артады

5) алдымен артады, одан кейін кемиді

17. Электртерістік период бойынша солдан оңға қарай қалай өзгереді?

1) кемиді

2) өзгермейді

3) бірде артып бірде кемиді

4) артады

5) алдымен кемиді, одан кейін артады

18. Қай элемент атомының радиусы үлкен?

1) Li

2) Na

3) K

4) Rb

5) Cs

19. Радиусы кіші элементті көрсетіңіз?

1) Мg

2) P

3) Al

4) Si

5) Na

20. Элементтің периодтық жүйедегі реттік номері нені көрсетеді?

1) нейтрондар санын

2) протондар және атомдар санын

3) электрондар және ядро зарядының санын

4) нейтрондар және протондар санын

5) массалық санды

21. Ядродағы оң зарядтардың саны неге тең?

1) топ номеріне

2) период номеріне

3) элементтің периодтық жүйедегі реттік номеріне

4) салыстырмалы атомдық массаға

5) нейтрондар санына

22. Қай период аяқталмаған?

1) 8

2) 6

3) 5

4) 7

5) барлығы аяқталған

23. Азоттың ұшқыш сутекті қосылысы:

1) N₂Н₄

2) NН₃

3) N₂Н₄·Н₂О

4) NН₄⁺

5) N₂Н₄·НCl

24. Азоттың жоғары оксидінің формуласын көрсетіңіз:

1) NO

2) N₂O₃

3) NO₂

4) N₂O

5) N₂O₅

25. Элемент орналасқан негізгі топша номері нені көрсетеді?

1) валенттік электрондар санын

2) электртерістіктің мәнін

3) ядро зарядын

4) протондар санын

5) нейтрондар санын

26.Төмендегі элементтердің атомдарындағы валенттік электрондардың санын анықтаңыз: ₁₃Al ₃₃As ₁₇Сl ₇N

1) 3, 5, 7, 5

2) 13, 33, 17, 7

3) 3, 4, 3, 2

4) 3, 4, 7, 7

5) 3, 5, 3, 5

27. Атомдағы протондар саны неге тең?

1) топ номеріне

2) период номеріне

3) элементтің периодтық жүйедегі реттік номеріне

4) салыстырмалы атомдық массаға

5) нейтрондар санына

28. Қосымша топшада қандай элементтер орналасқан?

1) p - элементтер

2) s - элементтер

3) f - элементтер

4) d - элементтер

5) q - элементтер

29. Галогендер қай топта орналасқан?

1) 6

2) 7

3) 4

4) 5

5) 3

30. Атомының радиусы кіші элементке қай электрондық формула сәйкес:

1) 1s²2s²2p⁶3s²3p²

2) 1s²2s²2p⁶3s²3p³

3) 1s²2s²2p⁶3s²3p¹

4) 1s²2s²2p⁶3s²3p⁵

5) 1s²2s²2p⁶3s²3p⁴

№ 5 дәріс. Химиялық байланыс. Молекулалардың өзара әрекеттесу түрлері

1.Дәрістің мақсаты:

Химиялық байланыстың түзілу себебтерін көрсету және байланыс түрлерін анықтауды үйрету

2. Дәрістің жоспары:

1. Àòîìäàðäûң әðåêåòòåñói. Õèìèÿëûқ áàéëàíûñòûң òүçiëó ñåáåïòåði

2. Õèìèÿëûқ áàéëàíûñ òàáèғàòû. Õèìèÿëûқ áàéëàíûñòûң íåãiçãi òүрлåði ìåí ñèïàòòàìàëàðû.

3. Ñóòåê ìîëåêóëàñû æәíå îíû ñèïàòòàï æàçó әäiñòåði. Âàëåíòòiëiê áàéëàíûñ æәíå ìîëåêóëàëûқ îðáèòàëäàð әäiñòåði.

4. Àòîìäûқ îðáèòàëьäàðäûң áүðêåñó қàáiëеòòiліêòåði æәíå d-, p-áàéëàíûñòàðы, áàéëàíûñ ðåòi. Àòîìäûқ îðáèòàëäàðäûң ãèáðèäòåíói

5. Ìîëåêóëàëàðäûң ìîëåêóëààðàëûқ өçàðà әðåêåòòåñу êүøòåði

3. Дәрістің мазмұны:

Àòîìäàðäûң әðåêåòòåñói. Õèìèÿëûқ áàéëàíûñòûң òүçiëó ñåáåïòåði.

Òàáèғàòòà ýëåìåíòòåðäiң àòîìäàðû áîñ êүéiíäå ұçàқ áîëà àëìàéäû. Îëàð áið-áiðiìåí қîñûëûï æàé íåìåñå êүðäåëi çàòòàðäûң ìîëåêóëàëàðûí òүçåäi. Àòîìäàðäàí ìîëåêóëàëàð òүçіëãåíäå êөï æàғäàéäà ýíåðãèÿ áөëiíiï øûғàäû. Ýíåðãèÿíûң áөëiíói ìîëåêóëàëàðäûң áåðiêòiãií àðòòûðàäû. Ìîëåêóëàëàð òұðàқòûëûғûíûң áàñòû ñåáåái îíûң құðàìûíà êiðåòií àòîìäàðäûң àðàñûíäà õèìèÿëûқ áàéëàíûñтың òүçiëóiíåí.

Поиск по сайту: