Знаки препинания при простой речи

Если слова автора стоят перед простой речью, то после них, как и в русском языке, ставится двоеточие, а простая речь заключается в кавычки или перед ней ставится тире.

Prymas powiedział: “Jest to człowiek, który ma wiedzę poli­tyczną i dużo roztropności” (" Polityka ").

Szach:

– Właśnie wydałem polecenie, aby wstrzymać tortury (R. Ka­puściński).

Przestrzegł:

– Ale proszę pamiętać, że cmentarz wiecznie czekać nie będ­zie (T. Breza).

Если слова автора стоят в середине простой речи, разры­вая ее на две части, то перед словами автора ставится вопроси­тельный знак, восклицательный знак, многоточие, запятая или тире (не ставятся рядом точка и тире!), а после слов автора – точка (если первая часть прямой речи является законченным предложением), запятая или тире (если первая часть прямой ре­чи не является законченным предложением). В тех случаях, ко­гда после слов автора стоит запятая или точка, а для выделения прямой речи употребляются кавычки, каждая часть прямой речи заключается с двух сторон в кавычки.

“Śmiertelna cisza równiny, psy pilnujące obozu <...> pozosta­wiły w mej pamięci – pisze w swoich notatkach – ostro zarysowany obraz tej pierwszej nocy”(J. Iwaszkiewicz).

– To moja walizka – zawołał pan Howard – zapomniałem o niej(J. Iwaszkiewicz).

– A stało się, stało! – zaciskając zęby, zdenerwowany odparł Tomczyński. – W fabryce w Mostnikach zabito człowieka(T. Breza).

“Michał“, mawiał ojciec, “zajdzie daleko”.

“Żołnierze!” – brzmiał rozkaz. “Uderzenie wasze skierowane jest w samo serce wroga”.

Если слова автора следуют за прямой речью, то после пря­мой речи ставится тире, которому может предшествовать вопро­сительный, восклицательный знак или многоточие.

– Proszę bardzo – odpowiedział pan Howard (J. Iwaszkiewicz).

– Ciekawa jestem, czy na długo? – westchnęła Klara(J. Iwaszkiewicz).

– Co ci jest? – spytał Henryk (J.Iwaszkiewicz).

“Z Leonem to prawdziwe nieszczęście” – myślała pani Klara(J. Iwaszkiewicz).

упражнения

1. Переведите на русский язык предложения с условными сокра­щениями.

1. Przypominamy, że od 20 listopada ub.r. obowiązuje 5-letnie moratorium na wykonywanie kary śmierci. 2. Zmarł Mieczysław Ziołowski (90 l.), aktor piosenkarz, śpiewał m.in. w przedwojennych chórach Juranda i Dana. 3. Wg 52 proc. ankietowanych reklama jest atrakcyjna, dla 38 proc. to strata czasu. 4. O nowej sytuacji politycz­nej mówił też b.min. stanu w Kancelarii Prezydenta. 5. Komentarz na s. 11. 6. W przerwie obrad Konferencji sekretarz gen. Episkopatu bp T.Pieronek spоtkał się z dziennikarzami. 7. Przeciętne wynagrod­zenie miesięczne w minionym roku wg oficjalnej informacji GUS wyniosło 702 zł 62 gr. 8. Postanowienie prokuratora przywołuje art. 124 par. 1 kk i brzmi...

2. В приведенных ниже предложениях поставьте знаки препина­ния. Предложения заимствованы из источника: J. Krzysztoń. Wielbląd na stepie. Warszawa, 1987.

1. Chłopiec słuchał grzejąc się w słońcu patrząc na step. 2. Rubaszka przylgnęła do pleców Makara spocił się przemawiając do tylu krew­kich kobiet. 3. Pomagając rozbieganym niewiastom Stach nosił worki z sucharami. 4. Kosmate koniki kirgiskiej krwi szły parskając w zaprzęgu i koła skrzypiały w piachu. 5. Powożąc prawą ręką Stach ogarnął ramieniem Zosię. 6. Ziuta drzemała kiwając się obok niej na furmance. 7. Ludzie biegli do wagonów dźwigając tobołki. 8. Wy­bierała się na przechadzkę omijając najgwarniejszą Dominikańską. 9. Schylał się zacinając zęby napinał grzbiet. 10. Niektórzy pracowa­li łopatami wyrównując nasyp. 11. Inni mozolili się nad układaniem torów nawołując rytmicznie Raz dwa wziali!... 12. Spoglądając na rozpostarte w dal połacie stepu Stach tęsknił za lasem za jego żywą gęstwiną mchem i paprocią zielonymi liśćmi korą drzew wonnym i szumiącym chłodem.

3. В приведенных ниже сложных предложениях поставьте знаки препинания.

1. Szedł szybko a gdy wyszedł z lasu zaczął biec. 2. Zatrzymamy się w Krakowie a gdyby było już późno zanocujemy. 3. Pożyczył mi trochę pieniędzy a choć to była niewielka pomoc podtrzymała mnie na duchu. 4. Czekaj na mnie a jak syn przyjdzie daj mu kolację. 5. Mogę podać herbatę a jeśli sobie kto życzy kawę. 6. Koncert rozpoczynamy o siódmej a kto się spóźni nie będzie wpuszczony na salę. 7. Usiadł z książką na tapczanie a ponieważ było już ciemno zapalił lampę. 8. Gdy jestem niewyspana albo gdy mnie boli głowa nie mogę pracować umysłowo. 9. Odwiedź brata albo jeśli nie będ­ziesz miał czasu zatelefonuj do niego. 10. Pogoda niezbyt przyjemna ale jeśli chcesz wyjdziemy na mały spacer. 11. Był o nią spokojny bo że da sobie radę był pewien. 12. Zwalniał kroku w miarę jak się zbliżał do domu. 13. Zwalniał kroku coraz bardziej w miarę tego jak się zbliżał do domu.

4. В приведенных ниже сложных предложениях поставьте знаки препинания.

1. Wieloryb żyje w morzach choć jak wiadomo należy do ssaków. 2. Trzeba się gimnastykować dlatego aby zachować zdrowie. 3. Trzeba się gimnastykować stale dlatego aby zachować zdrowie. 4. Poszła spać późno dopiero gdy skończyła książkę. 5. Poszła spać wtedy dopiero gdy skończyła książkę. 6. Zwiedzono ratusz który jak mówi przewodnik należy do najcenniejszych zabytków w mieście. 7. Spieszyła się lecz ponieważ zapomniała legitymacji musiała wró­cić do domu. 8. Było już późno lecz że przyspieszyli kroku jeszcze zdążyli. 9. To nie było daleko lecz żeby przebyć tę drogę stracił całą godzinę. 10. Spędzimy wieczór w teatrze lub jeśli wolisz w kinie. 11. Nie ustawali w pracy pomimo że upał coraz bardziej dokuczał. 12. Nowogród leży nad Narwią w miejscu gdzie do Narwi wpada Pisa. 13. Nowogród leży nad Narwią w tym miejscu gdzie do Narwi wpada Pisa.

5. В приведенных ниже сложных предложениях поставьте знаки препинания.

1. Zatrzymał się przy tym szczególe sprawozdania ponieważ choć to był drobiazg chciał solidnie poznać całą sprawę. 2. Zamknięto psa w komórce skąd choć strasznie skomlał już go nie wypuszczono. 3. Poszedł do szpitala skąd ponieważ go czeka operacja nieprędko wróci. 4. Będę się spieszył tak żeby wrócić na czas. 5. Będę się starał ze wszystkich sił tak żeby wrócić na czas. 6. Pogoda dziś jest taka sama jak była wczoraj 7. Pogoda dziś jest taka jaka była wczo­raj. 8. Pobiegli tam skąd dochodził krzyk. 9. Pobiegli w koniec ogrodu tam skąd dochodził krzyk. 10. Trzeba zadzwonić teraz gdy oni są w domu. 11. Trzeba zadzwonić niezwłocznie teraz gdy oni są w domu. 12. Wszedł na salę w chwili gdy czytano protokół z poprzedniego zebrania. 13. Wszedł na salę w tej chwili gdy czytano protokół z poprzedniego zebrania.

ТЕКСТЫ

Польские песни

Польские песни – это живая история народа. Они всегда звучали на праздниках, они выражали и радость, и грусть, они призывали к борьбе за свободу. Этим и объясняется жанровое и тематическое разнообразие поль­ских народных песен – религиозных, патриотических, военных, революци­онных, профессиональных, походных, лирических, фривольных… Поль­ская народная музыка оказала значительное влияние на музыкальную куль­туру многих европейских стран. Известная русская революционная песня «Варшавянка» Г. Кржижановского возникла на основе польской песни, текст которой в 1883 г. написал В. Свенцицкий. Польское происхождение имеют и некоторые известные русские городские романсы, например, «Утомленные солнцем» или «Синий платочек».

Sto lat

Głęboka studzienka

Głęboka studzienka, głeboko kopana,

A przy niej Kasieńka jak wymalowana.

Przy studzience stała, wodę nabierała,

O swoim Jasieńku, kochanym myślała.

Żebym cię, Jasieńku, choć raz zobaczyła,

To bym do studzienki za tobą skoczyła.

Najpierw bym rzuciła ten biały wianeczek,

Com sobie uwiła ze samych różeczek.

Ucałuję listek szeroki, dębowy,

Razem z pozdrowieniem rzucę go do wody.

Zanieś go, studzienko, do Jasieńka mego,

Kwiatek czerwony

Kwiaty kocham i ciebie

słońce i ciepły wiatr,

latem błękit na niebie,

kocham dziś cały świat.

W tym małym kwiatku czerwonym

szczęście zamyka się moje,

cały mój świat wymarzony

i wszystkie uśmiechy twoje.

Gra gitara piosenkę

płynie melodia w świat.

Podaj mi swoją rękę

a w niej czerwony kwiat.

W tym...

Mały kwiatku czerwony

dziś mi smutno i źle.

Świat jest cały zamglony

ty do mnie uśmiechnij się.

W tym...

Dziś jeszcze na ciebie patrzę

jutro zabierze mnie świat.

A w sercu moim zostanie

na zawsze czerwony kwiat.

W tym...

Czerwona róża, biały kwiat

Czerwona róża, biały kwiat (refren),

Wędruj, harcerko, harcerko, wędruj

Ze mną w świat!

A jak ja będę wędrować (refren),

Będą się ludzie, ludzie się będą,

Będą się ludzie dziwować.

Niech się dziwują i śmieją (refren),

Harcerz z harcerką, z harcerką harcerz,

Harcerz z harcerką wędrują.

Zawędrowali w ciemny las (refren),

Tu jest, harcerko, harcerko, tu jest,

Tu jest, harcerko, obóz nasz.

A kto nas tutaj obudzi (refren),

Kiedy daleko, daleko kiedy,

Kiedy daleko od ludzi.

Obudzi nas tu ptaszyna (refren),

Kiedy wybije, wybije kiedy,

Kiedy wybije godzina.

Godzina bije: raz, dwa, trzy (refren),

Wstawaj, harcerko, harcerko, wstawaj,

Wstawaj, harcerko, do pracy!

Miała baba koguta

Miała baba koguta, koguta, koguta,

Wsadziła go do buta, do buta, hej!

O mój miły kogucie…

Czy ci dobrze w tym bucie… jest?

Miała baba indora, indora, indora,

Wsadziła go do wora, do wora, hej!

O mój miły indorze…

Czy ci dobrze w tym worze… jest?

Miała baba barana, barana, barana,

Wsadziła go do siana, do siana, hej!

O mój miły baranie…

Czy ci dobrze w tym sianie… jest?

Ty pójdziesz górą

Ty pójdziesz górą, (2 razy)

a ja doliną.

Ty zakwitniesz różą, (2 razy)

a ja kaliną.

Różyczki będą (2 razy)

panienki rwały,

a kaliny będą (2 razy)

ptaszki dzibały.

Ty będziesz panią (2 razy)

we wielkim dworze,

a ja będę księdzem (2 razy)

w cichym klasztorze.

A jak my pomrzemy, (2 razy)

każemy sobie

złote litery, czarne numery

wyryć na grobie.

A kto będzie tam szedł, (2 razy)

pomyśli sobie,

co za wielka miłość (2 razy)

Upływa szybko życie

Tekst i muzyka ks. F. Leśniak

Upływa szybko życie, jak potok płynie czas.

Za rok, za dzień, za chwilę razem nie będzie nas.

A nasze młode lata upłyną prędko w dal,

I w srecu pozostanie tęsknota, smutek, żal.

O jeszcze młodość nasza, jakże szczęśliwi my,

O niech przynajmniej teraz nie płyną gorzkie łzy.

Jeszcze Polska nie zginęła

(национальный гимн Польши)

Jeszcze Polska nie zginęla,

kiedy my żyjemy,

co nam obca przemoc wzięła,

szablą odbierzemy.

Marsz, marsz, Dąbrowski,

z ziemi włoskiej do Polski!

Ta twoim przewodem

złączym się z narodem.

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,

będziem Polakami, –

dał nam przykład Bonaparte,

jak zwyciężyć mamy.

Marsz, marsz…

Jak Czarnecki do Poznania

po szwedzkim zaborze,

dla ojczyzny ratowania

wrócim się przez morze.

Marsz, marsz…

Już tam ojciec do swej Basi –

mówi zapłakany:

– Słuchaj jeno, pono nasi

biją w tarabany.

Marsz, marsz…

Adam Mickiewicz (1798-1855)

Адам Мицкевич – выдающийся польский поэт, драматург, публицист, идейный вдохновитель польского демократического и освободительного движения XIX в. Родился около Новогрудка. Первые романтические стихи Мицкевича тесно связаны с образами и мотивами белорусского фольклора. За принадлежность к обществу филоматов в 1823 г. был арестован царски­ми властями и в 1824 г. выслан в Россию, где поддерживал близкие отно­шения с видными представителями русской культурной элиты, в том числе и с А. Пушкиным. Если ранние произведения А. Мицкевича написаны в ду­хе романтизма, то в его поэмах «Дзяды» и «Пан Тадеуш» наметился пере­ход к реализму. Третья часть «Дзядов» прямо направлена против русского самодержавия и захватнической политики России. После выезда во Фран­цию преподавал в Collège de France, в 1848 г. создал в Италии польский ле­гион. Был главным редактором международного демократически направ­ленного журнала “La Tribune des Peuples” («Трибуна народов»). Последние годы жизни и творчества А.Мицкевича отмечены интересом к восточной философии и культуре, в частности, к иудаизму. Умер в 1855 г. в Стамбуле, в 1890 г. его прах был перезахоронен в Кракове в замке Вавель.

Trzech Budrysów

(Ballada Litewska)

Stary Budrys trzech synów, tęgich jak sam Litwinów,

Na dziedziniec przyzywa i rzecze:

«Wyprowadźcie rumaki i narządźcie kulbaki,

A wyostrzcie i groty, i miecze.

«Bo mówiono mi w Wilnie, że otrąbią niemylnie

Trzy wyprawy na świata trzy strony:

Olgierd ruskie posady, Skirgiełł Lachy sąsiady,

A ksiądz Kiejstut napadnie Teutony.

«Wyście krzepcy i zdrowi, jedźcie służyć krajowi,

Niech litewskie prowadzą was bogi;

Tego roku nie jadę, lecz jadącym dam radę,

Trzej jesteście i macie trzy drogi.

«Jeden z waszych biec musi za Olgierdem ku Rusi,

Ponad Ilmen, pod mur Nowogrodu;

Tam sobole ogony i srebrzyste zasłony,

I u kupców tam dziengi jak lodu.

«Niech zaciągnie się drugi w księdza Kiejstuta cugi,

Niechaj tępi Krzyżaki psubraty;

Tam bursztynów jak piasku, sukna cudnego blasku

I kapłańskie w brylantach ornaty.

«Za Skirgiełłem niech trzeci poza Niemen przeleci;

Nędzne znajdzie tam sprzęty domowe,

Ale za to wybierze dobre szable, puklerze,

I mnie stamtąd przywiezie synowę.

«Bo nad wszystkich ziem branki milsze Laszki kochanki,

Wesolutkie jak młode koteczki,

Lice bielsze od mleka, z czarną rzęsą powieka,

Oczy błyszczą się jak dwie gwiazdeczki.

«Stamtąd ja przed półwiekiem, gdym był młodym

człowiekiem,

Laszkę sobie przywiozłem za żonę;

A choć ona już w grobie, jeszcze dotąd ją sobie

Przypominam, gdy spójrzę w tę stronę».

Taką dawszy przestrogę, błogosławił na drogę;

Oni wsiedli, broń wzięli, pobiegli.

Idzie jesień i zima, synów nie ma i nie ma,

Budrys myślał, że w boju polegli.

Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,

A pod burką wielkiego coś chowa.

«Ej, to kubeł w, tym kuble nowogrodzkie są ruble?»

– «Nie, mój ojcze, to Laszka synowa».

Po śnieżystej zamieci do wsi zbrojny mąż leci,

A pod burką wielkiego coś chowa.

Pewnie z Niemiec, mój synu, wieziesz kubeł bursztynu?»

– «Nie, mój ojcze, to Laszka synowa».

Po śnieżystej zamieci do wsi jedzie mąż trzeci,

Burka pełna, zdobyczy tam wiele.

Lecz nim nim zbobycz pokazał, stary Budrys już kazał

Prosić gości na trzecie wesele.

EXEGI MUNIMENTUM AERE PERENNIUS...

Z Horacjusza

Świeci się pomnik mój nad szklany Puław dach,

Przetrwa Kościuszki grób i Paców w Wilnie gmach,

Ni go łotr Wirtemberg bombami mocen zbić,

Ani świnia Austryjak niemiecką sztuką zryć.

Bo od Ponarskich gór i bliźnich Kowna wód

Szerzę się sławą mą aż za Prypeci bród.

Mnie w Nowogródku, mnie w Mińsku czytuje młodź

I nie leniwa jest przepisać wielekroć.

W folwarkach łaskę mam u ochmistrzyni cór,

A w braku lepszych pism czyta mię nawet dwór!

Stąd mimo carskich gróźb, na złość strażnikom ceł,

Przemyca w Litwę Żyd tomiki moich dzieł.

Henryk Sienkiewicz (1846-1916)

Генрик Сенкевич – выдающийся польский писатель, лауреат Нобелев­ской премии (1905), почетный член петербуржской Академии наук. Его произведения переведены на многие языки мира. Наиболее известны его исторические романы «Огнем и мечом», «Потоп», «Пан Володыевский», «Quo vadis», «Крестоносцы». Они проникнуты национально-патриотичес­ким духом, динамикой повествования, достоверностью отражения истори­ческих событий, мастерством художественного стиля.

Potop (fragment)

To mówiąc Kmicic otulał panienkę fartuchem od sani, pięk­nym, z białego sukna i białymi wilkami podszytym; potem sam siadł, krzyknął na woźnicę: “Ruszaj” – i konie zerwały się z miejsca do biegu.

Zimne powietrze pędem uderzyło o ich twarze, więc zaniemo­wili i słychać było tylko świst zmarzłego śniegu pod płozami, par­skanie koni, tętent woźnicy.

Wreszcie pan Andrzej pochylił się ku Oleńce:

– Dobrze waćpannie?

– Dobrze – odrzekła zarękawek i przytulając go do ust, by pęd powietrza zatamować.

Sanie gnały jak wicher. Dzień był jasny, mróżny. Śnieg migo­tał jakby kto nań iskry sypał; z białych chat podobnych do kup śnieżnych strzelały wysokimi kominami dymy różowe. Stada wron polatywały przed saniami wśród bezlistnych drzew przydrożnych z krakaniem donośnym.

O dwie staje za Wodogajami wpadli na szeroką drogę, w ciemny bór, który stał głuchy, sędziwy i cichy, jakby spał pod obfitą okiścią. Drzewa, migotając w ozach, zdawały się uciekać gdzieś w tył za sanie, a oni leceli coraz prędziej i prędziej, jak gdyby rumaki skrzydła miały. Od takiej jazdy głowa się zawraca i upojenie ogar­nia, więc ogarnęło i pannę Aleksandrę. Przechyliwszy się w tył, zamknęła oczy, całkiem pędowi się oddając. Poczuła słodką niemoc i zdało jej się, że ten bojarzyn orszański porwał ją i pędzi wichrem, a ona, mdlejąca, nie ma siły się oprzeć ani krzyknąć... I lecą, lecą coraz szybciej... Oleńka czuje, że obejmują ją jakieś ręce... czuje wreszcie na wargach jakoby pieczęć rozpaloną i palącą... oczy się jej nie chcą odemknąc, jakoby we śnie. I lecą – lecą! Senną pannę zbudził dopiero głos pytający:

– Miłujeszże mnie?

Otworzyła oczy:

– Jak duszę własną!

– A ja na śmierć i żywot!

Znowu soboli kołpak Kmicica pochylił się nad kunim Oleńki. Sama też nie wiedziała, co ją upaja więcej: pocałumki czy ta jazda zaczarowana?

I lecieli dalej, a ciągle borem, borem! Drzewa uciekały w tył całymi pułkami. Śnieg szumiał, konie parskały, a oni byli szczęśliwi.

Władysław Reymont (1867-1925)

Cтанислав Владислав Реймонт был сыном деревенского органиста. С 1889 г. он стал подписывать свои письма фамилией Reymont. Единственное образование, которое он получил, – три класса Варшавской воскресной школы для рабочих. Однако это не помешало ему стать писателем – и каким! В. Реймонт по праву считается классиком польской литературы. Он – автор романа «Мужики», повестей «Комедиантка», «Обетованная земля». Его творчество было высоко оценено, в 1924 г. В. Реймонт получил Нобелевскую премию в области литературы. Столетие со дня рождения писателя отмечалось под патронатом ЮНЕСКО.

Chłopi (fragment)

Wieczór już był zapadł, wiatr ustał, kurzawa się uciszyła, ale niebo wisiało czarne, bezgwiezdne, wezbrane chmurzyskami, niskie; śniegi szarzały posępnie, jakaś żałosna, zmęczona cichość przygnia­tała świat, żaden głos ze wsi nie dochodził, a jeno gdzieś od kuźni szło dalekie, głuche bicie młotów.

W oborze było ciemno i duszno, krowy chlipały picie i głośno szorowały ozorami dna cebratek, a raz w raz postękiwały ciężko.

Jagna znalazła po omacku stołek, przysiadła się pod pierwszą z brzegu, namacała wymiona, wytarła je zapaską i wsparłszy głowę o kałdun krowi zaczęła doić.

Cichość ją ogarnęła, że by najlżejszy szelest słyszała wyraź­nie; mleko siurkało raz po razie do szkopka, ze stajni dochodziły końskie tupania, to od chałupy szły przytłumione a jazgotliwe roz­prawy Józki.

[…] śnieg, zaskrzypiał na podwórzu, jakby kto szedł z prawej strony od szopy, snadź wolno... przystawał nawet... bo przyciszało się na mgnienie... znowu szedł... śnieg trzeszczał coraz bliżej... oderwała głowę i spojrzała w szary otwór drzwi... Zamajaczyła w nim jakaś niewyraźna postać...

– Pietrek!... – zawołała.

– Cicho, Jaguś, cicho!

– Antek!

Struchlała całkiem i tak ją wszelka moc odeszła, że nie wykr­ztusiła ni słowa więcej, ruszyć się nie mogła, pomyśleć nie umiała, ciągnęła bezwiednie za wymiona jeno, że mleko strzykało na weł­niak i na ziemię. Gorąc ją objął i kieby płomień palący wichrem wiał po niej, błyskawicami migotał w oczach a słodkością serce rozpierał, a tak ją cosik ułapiło za grdykę i zatkało piersi, że dziw nie padła umarłą...

– Od samych Godów czatowałem na ciebie, co dnia, w każden wieczór warowałem jak pies pod brogiem, nie wyszłaś!... – szeptał.

A ten głos zduszony, namiętny, zapiekły mocą kochania, nabr­zmiały lubością, warem ją oblewał, ogniami, słodkością, krzykiem potęgi... Stał na wprost, czuła, że się wsparł na krowie, pochylił i patrzył w nią tak z bliska, aż jego gorący oddech palił ją w głowę.

– Nie bój się, Jaguś! Nikto nie widział, nie bojaj się. [...] i w dzień, i w nocy, i w każden czas, cięgiem stoisz przede mną, na oczach mi wisisz. Jaguś, nic mi to nie powiesz?

– Cóż ci to rzeknę, co? – szepnęła rozpłakanym głosem.

Zmilkli oboje. Zabrakło im głosu, wzruszenie ich dławiło i ta bliskość, ta upragniona samotność, ta noc niemocą się na nich zwa­liła, ciężarem słodkim, ale i dziwnym lękiem! Rwali się do siebie, a teraz i tego słowa rzec było trudno i ciężko, pożądali się nawzajem, a i ręki do się wyciągnąć było niepodobna – milczeli.

Krowa głośno chlipała picie i tak chlastała ogonem po bokach, że raz po raz zacinała go w twarz, aż go przytrzymał mocno, prze­chylił się barzej przez kłęby i szepnął znowu:

– Ani śpię, ani jem, ani robić mogę bez ciebie, Jaguś, bez ciebie...

– A mnie też nieletko, nie...

– Myślałaś to kiej o mnie, Jaguś, myślałaś?...

– Mogłam to nie myśleć, kiej mi cięgiem do głowy przycho­dzisz, cięgiem, że już rady nijakiej dać sobie nie mogę. Prawda to, żeś o mnie pobił Mateusza?

– Prawda. Cyganił o tobie, tom mu pysk stulił, a każdemu zro­bię to samo!

[…] Przysunął się z tyłu, bo wciąż siedziała przy krowie, objął ją potężnie przez piersi, przechylił głowę w tył, i wpił się tak mocno wargami w jej usta, że straciła oddech, opadły jej ręce, szkopek po­leciał na ziemię, straciła przytomność, ale prężyła się coraz mocniej i tak zapamiętale cisnęła się ustami do jego ust, że zwarli się na śmierć, padli w siebie i przez długą chwilę trwali w takim szalonym, dzikim, bezprzytomnym pocałunku.

Oderwał się wreszcie i chyłkiem wybiegł z obory.

Zerwała się wreszcie, aby doń skoczyć, ale już cieniem mignął na progu i przepadł w nocy. Nie było go, jeno ten cichy, palący szept grał w niej tak mocno, a tak nakazujące, że się ze zdumieniem roz­glądała po oborze... Juści, nie było nikogój; krowy jeno przeżuwały paszę i chlastały ogonami. Wyjrzała w podwórze, noc stała za pro­giem nieprzeniknionymi mrokami, cisza gnietła świat, tyla co te kucia młotów pobrzękiwały w dalekościach...

A był przeciech, był... stojał przy niej, obejmował ją, cało­wał... jeszcze usta palą, jeszcze ognie chodzą po niej błyskawicami, a w sercu wzbiera taki krzyk radości, że nie wypowiedzieć! Jezus, mój Jezus! Poderwało ją cosik i niosło, że choćby w cały świat, za­raz, w ten mig, a poszłaby tam, z nim!... Jantoś! – krzyknęła bez­wiednie i dopiero własny głos oprzytomnił ją nieco. Zwijała się z dojeniem ze wszystkich sił, ale była tak roztrzęsiona, że często pod przodkami krów szukała wymion, i tak roztkliwiona szczęściem, że dopiero idąc do chałupy, na mrozie poczuła, że ma twarz mokrą od płaczu.

Leopold Staff (1878-1957)

Леопольд Стафф – поэт, драматург, переводчик. Изучал во Львове право­ведение, философию и романскую филологию. В 1918 г. переехал в Варша­ву, где провел и годы фашистской оккупации. Уже его первый том поэзии “Sny o potędze” (1901) свидетельствовал о том, что в польскую литературу пришел выдающийся лирик, мастер тонких психологических наблюдений, блестящий стилист. Поэзии Л. Стаффа чужды доминировавшие в польской лирике начала ХХ в. пессимистические и декадентские мотивы, которым он противопоставлял духовную активность и жажду жизни. Л. Стафф издал 18 книг стихов, среди них – “Ptakom niebieskim”, “W cieniu miecza”, “Ścieżki polne”, “Barwa miedzi”, поэму “Mistrz Twardowski”, а кроме того пьесы и историческую монографию “Michał Anioł“.

Mowa

Nie trzeba rozumieć śpiewu słowika,

Aby się nim zachwycać.

Nie trzeba rozumieć kumkania żab,

Aby się nim upajać.

Rozumiem mowę ludzką,

W której są słowa obłudne, co kłamią.

Gdybym jej nie rozumiał,

Byłbym największym poetą.

Julian Tuwim (1894-1953)

Юлиан Тувим – поэт, переводчик. Изучал юридические и философские науки в Варшавском университете. Один из основателей литературного ка­баре «Пикадор», бесспорный лидер литературного движения в довоенной Польше, одна из наиболее ярких фигур известной литературной группы «Скамандер». Дебютировал в 1913 г. стихотворением “Prośba”. В ранней лирике Тувима (сборники “Czyhanie na Boga”, “Sokrates tańczący”, “Siódma jesień” и др.) отчетливо проявляется отрицание поэтики литературного на­правления «Молодая Польша», хотя сохраняется характерное для него ро­мантическое настроение. В стихах этого периода доминирует культ жизни и цивилизации, оптимизм и витализм. Кроме того, Ю. Тувим был блестящим сатириком, вершиной его сатирического творчества является поэма “Bal w operze”, показывающая политическую и экономическую элиту довоенной Польши. Широко известен Ю. Тувим также как переводчик, главным обра­зом, русской литературы. Его переводы А. Пушкина до сих пор считаются непревзойденными.

PURS. Rozporządzenie

§1. W celu roztoczenia opieki i kontroli nad nie wyzyskaną dotychczas dla celów ogólnopaństwowych dziedziną podświadomą życia psychicznego obywateli Rzeczypospolitej – ustanawia się Pań­stwowy Urząd Rejestracji Snów.

§2. Wszyscy obywatele Rzeczypospolitej bez różnicy płci i wyznania, od piątego roku życia wzwyż, obowiązani są co rano mel­dować w komisariacie treść i dokładny przebieg swoich snów. Mel­dunki przyjmować będzie i zapisywać przydzielony do każdego komisariatu urzędnik PURS-u. Osoby wojskowe składają zeznania u dyżurnego oficera komendy garnizonu.

§3. Za sen uważa się to, co się śni, roi, wzgl. marzy w stanie nieprzytomności i bezwładu podczas dokonywania czynności pole­gającej na spaniu.

§4. Kto świadomie lub podświadomie wprowadziłby władze w błąd, składając zeznania nie odpowiadające prawdzie, podlega grzywnie od 5 do 3000 złotych, przy czym kwestię prawdziwości złożonego zeznania rozstrzyga PURS.

§5. Każdy obywatel Rzeczypospolitej zaopatrzony będzie w “Książeczkę snów”, którą obowiązany jest nosić stale przy sobie i okazywać na każde żądanie policji oraz agentów PURS-u. W ksią­żeczce snów notowane będą każdorazowe wyniki zeznań oraz opinia władzy o takowych.

§6. Komisja opiniująca złożona z dwóch urzędników PURS-u, komisarza policji, lekarza i obserwatora, wyznaczać będzie co rok pierwszego stycznia nagrody lub kary za całokształt działalności sennej.

§7. Pierwszeństwo mają sny patriotyczne, państwowotwórcze, batalistyczne oraz reprezentujące ideologię Rządu Rzeczypospolitej. Przy składaniu zeznań o snach powyższego charakteru konieczne jest potwierdzenie dwóch wiarygodnych świadków.

§8. Sny antypaństwowe, wywrotowe, lubieżne, pobudzające jedną część ciała przeciw drugiej, zagrażające ustrojowi państwa lub moralności publicznej oraz sny przekraczające zdolności wyobraźni komisji podlegają opodatkowaniu, przy czym komisja zastrzega sobie prawo do uzasadnionego podejrzenia, iż miały one miejsce, choćby zeznający twierdził, że śnił w myśl §7.

§9. Zabrania się mówić przez sen.

§10. Wszystkie znajdujące się na terenie Rzeczypospolitej sen­niki egipskie (wzgl. chałdejskie lub arabskie) mają być w ciągu trzech dni złożone w wojewódzkich urzędach cenzury państwowej w celu ostemplowania.

§11. Zabrania się prywatnego opowiadania snów.

§12. Wszelkie zażalenia składać można w PURS-ie, w wyd­ziale “Zmór i koszmarów”.

§13. Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem dzi­siejszym.

O wizytach

Walcząc wytrwale i nieustępliwie z różnorakimi zmorami życia codziennego, czyli po prostu życia (bo gdzież jest poza codziennoś­cią to inne, przez duże Ż pisane?), chciałbym omówić groźny obyc­zaj składania wizyt oraz peryferie tego demonicznego zjawiska. Jeżeli istnieją kary policyjne za zakłócenie spokoju publicznego, to stokroć surowsze grzywny, i to pieniężne, należy nakładać na osob­ników zakłócających spokój prywatny, albowiem my hause is my castle – a lekkomyślne nawiedzanie mej warowni przez tzw. “znajo­mych” [...] jest wołającym o pomstę do Boga pogwałceniem naje­lementarniejszych praw człowieka do ciszy i spokoju.

Oczywiście, każdy z nas posiada śród znajomych ludzi mi­łych, bliskich, rozumnych, z którymi chętnie pogada godzinkę, nawet pół godziny, nie tylko pogada, ale i pomilczy z nimi, siedząc przy stole; każe bodaj wytoczyć kilka szklanic herbaty, poda nieodzowne ptifury lub jabłka (tępe nożyczki owocowe!). Powtarzam: owszem. Taki gość w dom – to radość, bez przesady. I szczęście – z przesadą.

Ale są wizyty piekielne, wizyty koszmarne – przymusowe jak ciężkie roboty. O tych właśnie chciałbym obszerniej pomówić, a pomówiwszy – przekląć. Mianowicie: nagłe, niespodziewane wizyty krewnych, powinowatych i z bożego dopustu znajomych oraz tychże osób odwiedziny dawno zapowiedziane. Przypatrzmy się z bliska tej ohydzie w obydwu nikczemnych odmianach.

– Proszę pana, jakiś pan.

– Nie ma mnie w domu.

– Kiedy już powiedziałam, że pan jest.

Dziewczę z województwa lubelskiego, spełniające w moim domu funkcje pomocnicze w tzw. prowadzeniu gospodarstwa, zostaje obrzucone przez swego chlebodawcę spojrzeniem zapowiadającym, iż chlebodawczość może ustać.

I oto gość wiesza już palto w korytarzu, wyciera nos, poprawia przed lustrem włosy, zapina się, gdzie należy, aż wreszcie z świątec­zną i wesołą miną wchodzi do pokoju. Zamiast powiedzieć mu surowo i stanowczo, z miejsca i bez pardonu: “won!” – a gdyby się upierał, wziąć za kark i wyrzucić na schody, z jakimś bydlęcym uśmiechem udaję, że przybycie faceta jest dla mnie jedną z najmilszych niespod­zianek:

– Dzień dobry! Jak się pan miewa? Proszę!... Niech pan siada.

No i zaczyna się. “Rozmowa” się zaczyna. Zbrodniarz wygłasza najpierw kilka zdań wstępnych:

– Dawno się już do pana wybierałem, ale wie pan, jestem tak zajęty, że trudno było. Teraz właśnie przechodziłem, więc wpadłem na chwilkę. Nie przeszkadzam?

Jedyną szczerą i istotną odpowiedzią byłoby: “Tak jest. Pan mi przeszkadza. Nawet bardzo. Do widzenia”. Po czym, lekko popycha­jąc gościa, należałoby zaprowadzić go do korytarza, dać mu do ręki palto, kapelusz, laskę, kalosze oraz inne rzeczy, które przyniósł ze sobą, i usunąć go do sieni. Niech się tam ubierze. Ale wrodzona łagodność i uprzejmość nie pozwalają mi na stosowanie tych nie przyjętych, aczkolwiek całkiem naturalnych metod postępowania.

Odpowiadam więc:

– Ależ nie! Bardzo proszę...

– Może przerwałem pracę? (A widzi bestia, że na biurku leżą otwarte książki, rozłożone papiery i że stalówka mokra!)

– Nie... Tak... W ogóle... Proszę, niech pan spocznie. (Siedzi już od paru minut, ale co ja mu innego powiem?)

– I cóż pan porabia? – zapytuje miły gość.

– Tak, pracuje się...

– Jak tylko jest robota, to dobrze. Nie wyjeżdża pan?

Po tym pytaniu – genialna myśl błysła mi w głowie: Odpo­wiedzieć, że wyjeżdżam! Wyjeżdżam za pół godziny! Ale kto wie, czy groźny ten człowiek nie zechce mnie odprowadzić na dworzec? Mówię tedy:

– Wybieram się... Chciałbym pojechać, ale pieniędzy nie mam.

– Tak, te pieniądze rzeczywiście... Powszechna bolączka. Chociaż wie pan, jeżeli się za granicą praktycznie urządzić, to wcale nie drożej kosztuje niż u nas. Teraz jeden znajomy pojechał do Francji, to pisze, że...

I zaczyna opowiadać. Z sufitu zwisają już ciężkie stalaktyty stężałej nudy. Patrzę ponuro na rozprawiającego ochoczo gościa i marzę, że kiedy skończy relację o życiu za granicą (“inny świat, inni ludzie, tempo życia, kultura, dla pana jako poety”...), to wstanie i pójdzie. Ale człowiek ten jest Wezuwiuszem rozmowności. Litera­tura, sztuka, polityka, nauka – słowem, najdziksze tematy. Wreszcie pyta, która godzina. Odpowiadam, że wpół do ósmej (przyszedł o piątej). “A, mówi, to trzeba uciekać. Miałem gdzieś być o siódmej”. I siedzi jeszcze pół godziny. Potem żegna się. Bardzo długo. W kory­tarzu, kiedy jest już w palcie, rozmawia jeszcze. Klamkę od drzwi trzyma w ręku przez kilka minut. Na odchodnym mówię mu: “Niech pan kiedy wpadnie” (myśląc sobie: pod samochód). Wtedy gość prosi, żebym ja go odwiedził, rozpina palto, odwiązuje szalik, rozpina ma­rynarkę, wyjmuje z kieszeni portfel, z portfelu bilet wizytowy i daje mi swój adres. Ale na wizytówce nie ma numeru telefonu. Więc gość wraca do mojego gabinetu, aby mi zapisać ten numer. A kiedy zapisuje – spostrzega na biurku jakąś książkę... I oto stojąc w palcie, zaczyna na nowo rozmowę – rozmowę o tej książce... Policja-a-a!!!

Nie mniej obmierzłym zjawiskiem jest tzw. “przyjęcie na kilka osób”. Tego typu wizyta nie spada wprawdzie jak grom, gdyż na kilka dni przedtem wiadomo, że “będą goście”, ale jest nie mniej potworna. Mówiąc ściśle: gorsza od poprzedniej przez posępną świadomość, że goście przyjdą, lepsza zaś o tyle – że obecność kilku osób zwalnia gospodarza od obowiązku intensywnego “prowadzenia rozmowy” i “bawienia” gości. Sprytny gospodarz może nawet zosta­wić gości samych, sam zaś – siąść w odległym pokoju przy oknie i patrzeć sobie na podwórze. Ale wie, z doświadczenia, że pani domu sprzeciwia się zazwyczaj takiemu postępowaniu. W licznym gronie rozmowa toczy się bardziej wartko. Mówi się o mieszkaniu, o tym, że się daleko mieszka (to nie przyłaźcie, jeżeli wam daleko!!), że jest ślisko, że w tym roku było w Zakopanem przepełnienie, że w każ­dym domu grypa, że w “Perskim Kwiproku” świetny program, że Słonimski “już trochę zanadto”, że w Paryżu inne życie, ale ten frank teraz... że Sylwester był, albo będzie, lepszy albo gorszy niż w zeszłym roku, że od kilku lat klimat się zmienił, że “Cyrulik” bardzo dobry, że Litwa, że strajk górników w Anglii, że Piłsudski, że char­leston, że Dekobra, że Kaden, że drogo, że Bodo, że radio, że kika­rabasa rabamfuka dypa homba punta breks!...

Jedni żłopią herbatę, inni kawę, ci jedzą ciastka, tamci obie­rają mistrzowsko pomarańcze i jabłka (są tacy artyści od obierania owoców), stół zaśmiecony, pokój zaśmiecony, gospodyni namawia do jedzenia, gramofon gra, zaczynają tańczyć.

– Valencja-a-a-a-a!

– Policja-a-a-a-a!!!

Stanisław Jerzy Lec (1909-1966)

Станислав Ежи Лец – известный поэт и сатирик. Широкую известность получили его эпиграммы и философско-политические афоризмы. Собран­ные в книге “Myśli nieuczesane”, афоризмы С. Леца принесли ему огромную популярность не только в Польше, но и во всем мире.

Myśli nieuczesane

W domu powieszonego nie mówi się o stryczku. A w domu kata?

“Z eunuchami można mówić długo” – opowiadała pewna pani z haremu.

Zmartwychwstać mogą jedynie trupy. Żywym trudniej.

Wszystko jest w rękach człowieka. Dlatego należy je myć często.

Śniła mi się rzeczywistość. Z jaką ulgą się obudziłem.

Wolę napis “Wstęp wzbroniony” aniżeli “Wyjścia nie ma”.

“Czuję, że rosną mi skrzydła!” – rzekła mysz. No i coś z tego, panie nietoperzu?

Żeby śmierć można było na raty odespać!

Pierwszym warunkiem nieśmiertelności jest śmierć.

Koniom i zakochanym inaczej pachnie siano.

Gdy zapachniały fiołki, rzekło łajno: “No coż, działają tanim kontrastem!”

“Jak należy się zachować – pytał mnie mój znajomy – “gdy znajdzie się u siebie w domu przyjaciela żony w łóżku z obcą ko­bietą?”

Piękne kłamstwo? Uwaga! To już twórczość.

Nawet w jego milczeniu były błędy językowe.

I masochiści wyznają wszystko na torturach. Z wdzięczności.

Nie bądź snobem. Nie kłam nigdy, gdy prawda się lepiej opłaca.

Spotkałem człowieka tak nieoczytanego, że musiał cytaty z klasyków wymyślać sam.

Byle smród, co walczy z wentylatorem, uważa się za Don Kiszota.

Czasem nawet głupi but pozostawia po sobie niezniszczony ślad.

Gdy plotki starzeją, stają się mitami.

Optymizm i pesymizm różnią się jedynie w dacie końca świata.

“Dzika świnia” – to brzmi szlachetnij niż po prostu “świnia”.

Można zmienić wiarę, nie zmieniając Boga. I odwrotnie.

Pytasz mnie, jak grał ów wirtuoz? W jego grze było coś ludzkiego: pomylił się.

Pewieu sodomita podniecał się oglądaniem podręcznika zoo­logii. Czy należy książkę tę uznać za wydawnictwo pornograficzne?

Stanisław Lem (1921)

Станислав Ежи Лем родился во Львове, после войны переехал в Кра­ков, где закончил медицинский факультет Ягеллонского университета. Де­бютировал стихами в еженедельнике “Tygodnik Powszеchny”. Первая книга («Астронавты») была опубликована в 1951 г. Мировую известность С. Лему принесли переведенные более чем на 25 языков мира научно-фантастичес­кие произведения, а также философские и футурологические эссе. Наи­более известные произведения: «Звездные дневники» (1957), «Возвращение со звезд» (1961), «Солярис» (1961), «Сказки роботов» (1964), «Дознание пилота Пиркса» (1968), «Простуда» (1976), «Следственный эксперимент» (1982), «Провокация» (1984) и др.

Jak ocalał świat (с сокращениями)

Konstruktor Trurl sporządził raz maszynę, która, umiała robić wszystko na literę n. Kiedy była gotowa, na próbę kazał jej zrobić nici, potem nanizać je na naparstki, które też zrobiła, następnie wrzucić wszystkie do sporządzonej nory, otoczonej natryskami, na­stawniami i naparami. Wykonała polecenie co do joty, ale ponieważ nie był jeszcze pewny jej działania, kolejno musiała zrobić nimby, nausznice, neutrony, nurty, nosy, nimfy i natrium.

[…] Zaprosił wtedy do siebie konstruktora Klapaucjusza, przedstawił go maszynie i tak długo wychwalał jej nadzwyczajne zdolności, aż ów rozgniewał się skrycie i poprosił, aby i jemu wolno było coś jej rozkazać.

– Proszę bardzo – rzekł Trurl – ale to musi być na n.

– Na n? – rzekł Klapaucjusz.– Dobrze. Niech zrobi naukę.

Maszyna zawarczała i po chwili plac przed domostwem Trurla wypełnił się tłumem naukowców. Wodzili się za łby, pisali w gru­bych księgach, inni porywali te księgi i darli je na strzępy, w dali widać było płonące stosy, na których skwierczeli męczennicy nauki, tu i ówdzie coś hukało, powstawały jakieś dziwne dymy w kształcie grzybów, cały tłum gadał równocześnie, tak że słowa nie można było zrozumieć, od czasu do czasu układając memoriały, apele i inne do­kumenty, w odosobnieniu zaś, pod nogami wrzeszczących, siedziało kilku samotnych starców i bez przerwy maczkiem pisało na kawał­kach podartego papieru […]

Klapaucjusz nie wiedział, co powiedzieć, więc oświadczył, że postawi maszynie jeszcze dwa inne zadania, a jeśli je ona rozwiąże, uzna, że jest taka, jak ma być. Trurl przestał na to i Klapaucjusz rozkazał, aby zrobiła nice.

– Nice! – wykrzyknął Trurl. – Słyszał kto coś takiego, co to są nice?!

– Ależ jak to, druga stroną wszystkiego – odparł Klapaucjusz spokojnie. – Nicować, przewracać na podszewkę, nie słyszałeś o tym? No no, nie udawaj! Hej, maszyno, bierz się do roboty!

Maszyna jednak działała już od dobrej chwili. Zrobiła najpierw antyprotony, potem antyelektrony, antyneutrina, antyneutrony i tak długo pracowała nie ustając, aż natworzyła bez liku antymaterii, z której zaczął się z wolna, podobny do dziwnie błyszczącej chmury w niebie, formować antyświat.

– Hm – rzekł bardzo niezadowolony Klapaucjusz – to mają być nice? Powiedzmy, że tak… Dajmy na to, dla świętego spokoju... Ale oto trzeci rozkaz: Maszyno! Masz zrobić Nic!

Maszyna przez dłuższy czas w ogóle się nie ruszała. Klapauc­jusz jął zacierać z zadowolenia ręce, Trurl zaś rzekł:

– O co ci chodzi? Kazałeś jej nic nie robić, więc nic nie robi!

– Nieprawda. Kazałem jej zrobić Nic, a to co innego.

– Też coś! Zrobić Nic, a nie zrobić nic, znaczy jedno i to samo.

– Skądże! Miała zrobić Nic, a tymczasem nie zrobiła nic, więc wygrałem. Nic bowiem, mój ty przemądrzały kolego, to nie takie sobie zwyczajne nic, produkt lenistwa i niedziałania, lecz czynna i aktywna Nicość, to jest doskonały, jedyny, wszechobecny i najwyż­szy Niebyt we własnej nieobecnej osobie!

– Zawracasz glowę maszynie! – krzyknął Trurl, lecz naraz rozległ się jej spiżowy głos:

– Przestańcie się kłócić w takiej chwili! Wiem, co to Niebyt, Nicość, czyli Nic, ponieważ te rzeczynależą do klucza litery n, jako Nieistnienie. Lepiej po raz ostatni przyjrzyjcie się światu, bo wnet go nie będzie.

Słowa zamarly na ustach rozjuszonym konstruktorom. Maszy­na w samej rzeczy robiła Nic, a to w ten sposób, że kolejno usuwała ze świata rozmaite rzeczy, które przestawały istnieć, jakby ich w ogólenigdy nie było. Usunęła już natągwie, nupajki, nurkownice, nędzioły, nałuszki, niedostópki i nędasy. Chwilami wydawało się, że zamiast redukować, zmniejszać, wyrzucać, usuwać, unicestwiać i odejmować – powiększa i dodaje, ponieważ zlikwidowała po kolei niesmak, niepospolitość, niewiarę, niedosyt, nienasycenie i niemoc. Lecz potem znowu zaczęło się robić wokół patrzących rzadziej.

– Ojej! – rzekł Trurl. – Żeby coś z tego złego nie wynikło...

– E, co tam! – rzekł Klapaucjusz. – Przecież widzisz, że ona nie robi wcale Nicości Generalnej, a jedynie Nieobecność wszyst­kich rzeczy na n, nic się nie stanie, bo też ta twoja maszyna całkiem do niczego!

– Tak ci się tylko wydaje.– odparła maszyna.

– Zaczęłam, istotnie, od wszystkiego co na n, bo było mi to bardziej familiarne, ale co innego jest zrobić jakąś rzecz, a co innego usunąć ją. Usuwać mogę wszystko, z tej prostej przyczyny, że umi­em robić wszyściuteńko, ale to wszyściuteńko na n, a więc Niebyt jest dla mnie fraszką. Zaraz was nie będzie ani niczego, więc proszę cię, Klapaucjuszu, abyś powiedział jeszcze prędko, że jestem praw­dziwie uniwersalna i wykonuję rozkazy jak się należy, bo będzie za późno.

– Ależ to... – zaczął przestraszony Klapaucjusz i w tej chwili zauważył, że istotnie, już nie tylko na n nikną różne rzeczy: przestały ich bowiem otaczać kambuzele, ściśnięta, wytrzopki, gryzmaki, ry­mundy, trzepce i pćmy.

– Stój! Stój! Cofam to, co powiedziałem! Przestań! Nie rób Niebytu!! – wrzeszczał na całe gardło Klapaucjusz, ale zanim ma­szyna się zatrzymała, znikły jeszcze graszaki, plukwy, filidrony i zamry. Wtedy dopiero maszyna znieruchomiała.

Świat wyglądał wręcz przeraźliwie. Zwłaszcza ucierpiało niebo: widać było na nim ledwo pojedyncze punkciki gwiazd; ani śladu prześlicznych gryzmaków i gwajdolnic, które tak dotąd upiększały nieboskłon!

– Wielkie nieba! – zakrzyknął Klapaucjusz. – A gdzież są kambuzele? Gdzie moje murkwie ulubione? Gdzie pćmy łagodne?! […] Już niczego od ciebie nie chcę, śliczna maszyno, tylko proszę, zrób murkwie, bo bez nich życie mi niemiłe...

– Nie umiem tego, ponieważ są na m – rzekła maszyna. – Owszem, mogę na powrót zrobić niesmak, nienasycenie, niewiedzę, nienawiść, niemoc, nietrwałość, niepokój i niewiarę, ale na inne litery proszę się po mnie niczego nie spodziewać.

– Ale ja chcę,– żeby były murkwie! – ryknął Klapaucjusz.

– Murkwi nie będzie – rzekła maszyna. – Popatrz, proszę, na świat, jaki jest cały pełen olbrzymich czarnych dziur, pełen Nicości, która wypełnia bezdenne otchłanie między gwiazdami, jak wszystko dokoła stało się nią podszyte, jak czyha nad każdym skrawkiem istnienia. To twoje dzieło, mój zawistniku! Nie sądzę, żeby następne pokolenia miały cię za to błogosławić...

– Może się nie dowiedzą... Może nie zauważą..., – wyjąkał pobladły Klapaucjusz, patrząc z niewiarą w pustkę czarnego nieba i nie śmiąc nawet w oczy spojrzeć swemu koledze.

Pozostawiwszy go obok maszyny, która umiała wszystko na n, wrócił chyłkiem do domu – świat zaś po dziś dzień pozostał już cały podziurawiony Nicością – tak jak go w toku nakazanej likwidacji zatrzymał Klapaucjusz. A ponieważ nie udało się zbudować maszy­ny na żadną inną literę, trzeba się obawiać, że nie będzie już nigdy takich wspaniałych zjawisk, jak pćmy i murkwie – po wieki wieków.

Maria Dąbrowska (1889-1965)

Мария Домбровская – прозаик, публицист. Изучала естественные науки в Лозанне, Брюсселе и Лондоне. Годы гитлеровской оккуапции провела в Варшаве, активно участвуя в подпольной культурно-просветительской дея­тельности. Свое творчество М. Домбровская начала рассказами “Dzieci ojczyzny” (1918) i “Gałąź czereśni” (1922). Славу ей принесли цикл рассказов “Ludzie stamtąd” и роман “Noce i dnie” – одно из выдающихся достижений польской реалистической литературы ХХ в. В творчестве писательницы доминируют философские и психологические мотивы в контексте эпической панорамы судеб польской интеллигенции на рубеже XIX и ХХ вв.

Przed ślubem

– Czas, czas! Do ślubu zbierać się czas!

Rumor się zrobił, wszyscy wstawali, państwo młodzi już daw­no znikli, przyodziewano ich do ślubu.

Zuzię strojono w sąsiednim domu Popiołków, a dyrygowała ceremonią Aniela Pawoniakowa, znająca się na tym, co ładne.

– Nie tak – strofuje pomagające jej druhny. – Inaczej welon upniemy. Jeszcze mało asparagusa.

– Jadwisia, leć do domu przynieś asparagusy – nagli Małgor­zata. Jadwisia odrywa zachwycone oczy od przystrajanej siostry, wybiega i niebawem powraca niosąc w obu rękach donice aspara­gusa, wczoraj tak starannie przybrane w białą i różową bibułkę.

Gospodyni domu, Popiołkowa, podtrzymuje tiulowy welon i roniąc łzy, powiada:

– Jakie to teraz wszystko inne. Dawniej to panna młoda mu­siała sobie rutę albo mirtę piękną na ślubny wianek wyhodować. A teraz, jak te nowe rządy nastały, to już asparagusy muszą być, mój ty Boże...

Zuzia poddaje się obrzędowi przystrajania posłusznie i w milczeniu. Oczy jej są szeroko otwarte, suche i nieruchome, wygląda ładniej niż wczoraj, bo krostki na czole i brodzie przypudrowała, blade policzki cokolwiek uróżowała, usta ma też leciutko pomadką pociągnięte – Czesiek lubi, żeby kobieta była po miejsku przyrzą­dzona.

Przed chałupą goście zaczynają się niecierpliwić, że państwa młodych nie widać. Suma już się musiała zacząć, taksówka z mia­steczka przyjechała, stoi tętniąc motorem. Wozów przybywa, z najdalszych krańców Pawłowic, z sąsiednich wsi zjeżdżają jeszcze stryjeczni, cioteczni, wujeczni obu rodzin.

– A gdzie Szczepan? – obejrzał się Boguski.

– Przecież pojechał do autobusu! Rucińskiej siostra ma przy­jechać z mężem. Podobno chora na nogi. On ma bardzo miękkie serce, Szczepan, to wziął i poleciał. Nie dam, powiada, żeby chora, starsza kobieta szła piechotą na nasze wesele. Ja nic o tym nie mówię, ale co teraz będzie? Autobus nie raz się spóźni, kiedy ci młodzi wyjadą do tego ślubu? Przecieź Zuzia nie może jechać bez ojcowego błogosławieństwa. A Szczepana nie widać i nie widać.

– Przyjedzie. A ksiądz ze sumą poczeka – pociesza Michał.

– Ale ludzie czekają, tyle ludzi – skarży się Małgorzata. – Ja tak o to nie stoję, ale Szczepan, on się tyle namordował przy tym weselu i nawet dziecka nie pobłogosławi. Dla niego to takie nie wiem co, to błogosławieństwo!

Ku ciżbie gości nadchodzą tymczasem państwo młodzi. Sunie Zuzia, sztywna w swej długiej białej sukni jak figury na procesjach noszone. Z drugiej strony nadciąga Czesiek Ruciński w granatowym garniturze, z białą kokardką, przybraną Zuzinym asparagusem. Oboje w otoczeniu panien i kawalerów. Przed chatą ustawiono już stolik okryty serwetką, na nim domowy krzyż i dwie świece.

Młodzi, popchnięci przez kogoś, klękają nad podrzuconym dywaniczku, Aniela podaje Małgorzacie kropidło, ale ona tego nie widzi, cała drżąca obejmuje Zuzię, woła: “Moja córko, moje dzieci kochane, błogosławię...” I nic więcej nie rzekła, bo płacz zalał jej słowa. A i tego, co rzekła, nikt nie usłyszał […]

Gdy przyszło do siadania i młodzi zajęli miejsca w taksówce, Zuzia oświadczyła nagle, że wsiąść wsiadła, lecz bez tatusia do ślu­bu nie wyjedzie. Zaczęło się więc ponowne czekanie. Jedni sarkali, że co to za płochy człowiek, taką ważną osobą jest w obrzędzie, a poleciał do autobusu, jak by się nie mógł kim wyręczyć. Inni mościli się na wozach. “A muzyka?” – wołano. “Muzyka zostaje, skrzypce tylko jadą do kościoła!” – postanowiano. “Skrzypce jadą!” – poda­wano sobie z ust do ust. Rudy skrzypek sadowi się na wskazanej mu furmance […]

– Jedzie!!! – ktoś wreszcie krzyknął. Orszak weselny znieru­chomiał i tylko słychać

Поиск по сайту: